audio
audioduration (s) 0.6
15.5
| transcription
stringlengths 1
449
| file_name
stringlengths 19
19
|
|---|---|---|
Птушкі бяз гнёздаў. Успаміны Ларысы Геніюш. Жлобаўцы.
|
3c91a064b19b396.mp3
|
|
чытае Зінаіда Бандарэнка. І так, я ў Пятрэвічах, у сваіх паўпанкаў-сваякоў. Ля царквы ў Славатычах,
|
bd5a3200aff6b4e.mp3
|
|
падыходзіць да мяне сялянская моласць, члены камуністычных ячэек, але гутараць яны па-беларуску.
|
ab9c74c81cbfc6f.mp3
|
|
спяваюць мне: “Жыў на свеце Лявон” і інш. Усе ў мяне ўлюбляюцца, і мне гэта дзіўна. Гэта не праца, па-маёму. Адседзеўшы восем гадоў, выйшаў з польскай вязніцы нейкі
|
2f4f6a1213c143d.mp3
|
|
Юлік Кароза. Ён вывучыў марксізм на зубок і кожны дзень прысылае мне цэлыя сшыткі, запісаныя класавай барацьбой.
|
7764541fd4e144c.mp3
|
|
Усё гэта слабей за рэчаістасць і нейк непраўдзіва, штучна і зусім не па-нашаму і далёка да таго хараства, якое вабіць мяне ў нетрах народу нашага,
|
ebbc7cc4137106d.mp3
|
|
у яго гісторыі, якую малады Геніюш мне прыслаў разам з іншымі кніжкамі. Да таго я яшчэ моцна веру ў Бога
|
62b2035b29d4dca.mp3
|
|
і толькі гэтай дарогаю магу ісці, шукаць нейкай праўды, ратунку для майго народу.
|
75266e81d639661.mp3
|
|
Я трымаюся вельмі здалёк ад сваіх новых знаёмых. Мне падабаецца толькі тое, што хоць нейкі пратэст паяўляецца ў сёлах. Вось ускалыхнуць бы тое вялікае,
|
ad4be7644a62b26.mp3
|
|
што тоіцца ў народзе. Хто гэта зробіць? Які ж я змагар? Гэта толькі ў маёй уяве. На самой справе боль і любоў і ўздымаючае сэрца надзея. Дзяўчына,
|
55f19cdb9c6ef79.mp3
|
|
люд, – гаворыць на мяне нейкі вялікі начальнік пан Нужынскі. Паляк, безумоўна, які раз убачыў мяне, і адразу папрасіў у бацькоў мае рукі.
|
ff6cad50377f82e.mp3
|
|
А злосная сястра насадзіла бульбіну на палачку і паказвае мне здалёк, як прэзентуецца мой сват: худы, доўгі, з малой галавою. Гутарка тут на бацькох і спынілася. Чалавек не наш.
|
2f0c0e11370534c.mp3
|
|
І так, я вясковая дзяўчына, якой многа дала добра пастаўленая гімназія ў Ваўкавыску, і яшчэ болей кніжкі, розная класіка, якая невядома якімі шляхамі знаходзіць мяне ў нашых Жлобаўцах.
|
939d9e0ad0a8f53.mp3
|
|
Чытаю, думаю, кахаю, жыву. Ну, а пакуль я ў Пятрэвічах. Адзін з маіх дзядзькоў, Сцяпан Міклашэвіч, ідэйны камуніст. Далі яму за гэта палякі ўжо тры гады, але ён не сунімаецца.
|
195e474aadc34d9.mp3
|
|
Уцякаў у Саветы, скуль прывёз жонку, не вельмі чэсны са слугамі і з людзьмі,
|
f047f3d4f10d687.mp3
|
|
але ж камуніст. І марыць пра арцелі і калгасы, хоць у самога нешта да сарака гектараў зямлі. Дзядзьку гэтага бачу наскрозь. Ён з такіх людзей, да якіх не адношуся добра.
|
7ff5580ab5e282d.mp3
|
|
Ён любіць жэсты, але праўды і дабрыні ў яго няма за грош. Мяне ён не любіць, бо я гавару тое, што думаю.
|
5196865c29bb239.mp3
|
|
Жыве там побач дзядзькоў жанчына, якой муж уцёк у СССР. Яна вышывае камуністычныя сцягі, агітуе. Я бываю ў яе, шкадую яе.
|
160e44961ece31e.mp3
|
|
Але нічога няма ў ёй беларускага, таго дарагога і вечнага, а без гэтага ўсё для мяне чужое.
|
5ac348de67fcb0a.mp3
|
|
Калі не будзе такіх сардэчных беларускіх людзей на вярхах, усё роўна на гэтай зямлі нашай не будзе шчасця, бо не будзе паўнаты творчай беларускай стыхіі.
|
245d600b56516ad.mp3
|
|
Я так думаю. Прыходзіць вясна. Вялікдзень якраз. Дэфунзіва зрабіла жудасны налёт на сёлы,
|
efcabadae4b1441.mp3
|
|
што ля Пятрэвіч узялі майго дзядзьку Сцяпана, а я была тады ў старшага Мікалая. Вядуць небараку з закаванымі рукамі, просіць мяне, ледзь не плача, каб я яго ратавала.
|
251c46ca6660757.mp3
|
|
Ну, а як тут яго ратаваць? Хуценька запрагла я каня і пад'ехала туды, дзе яго павялі. Многа назбіралі з усіх вёсак.
|
38886f90c679698.mp3
|
|
На маю фурманку пасадзілі дзядзьку і некалькі паліцыянтаў, а да аглобляў з абодвух бакоў прывязалі наручнікамі хлопцаў.
|
2d97e85bc200c29.mp3
|
|
Еду, вязу іх і баюся, каб конь хоць не падбег дзеля тых прыкаваных. Адзін, памятаю, быў з Цыганоўкі. Памаленьку распытваю: куды іх, як і што?
|
3592136abe2b314.mp3
|
|
Мая асоба робіць уражанне. Памалу адчыняюцца вусны, падаюць рэплікі,
|
ae43455aabb16ef.mp3
|
|
што так мусіць быць там, дзе палітыка. Яшчэ на месцы адзін падскочыў да мяне з пытаннем: “А за што арыштавалі дзядзьку?”
|
414495bfdfbff7b.mp3
|
|
Кажу: “Вы гэта, чалавеча, ведаеце, напэўна, лепш ад мяне, бо я то на вашым месцы яго не арыштоўвала б”.
|
11c7cc64f230b8e.mp3
|
|
Пад'язджаем да так званай Чортавай гары, і там лясок з левага боку. Конь ледзь цягне нямілую паклажу. Бачу, мае паліцыянты па адным паздзігалі з воза.
|
12a2c66b13e1381.mp3
|
|
Каню лягчэй. Значы, гутарыць з імі можна. А тут штурхае мяне мой дзядзька: “Ларочка,
|
682944f96cb1b86.mp3
|
|
як яны пасядаюць, то схапі іх за стрэльбы, а я драпану ў лес, бо не стрываю пабояў. Баюся, што зраблю ўсыпку”.
|
aed6f2ed15153d7.mp3
|
|
“Згінь ты, прападзі з героем! Значы, усыпку яшчэ не дастаўшы гумаў”. Ну і ну. Кажу:
|
40a69383f3fc27a.mp3
|
|
“Сядзі, дзядзька, спакойна, я цябе выратую, а то ўпаляць табе ў адно месца кулю і згінеш, як міленькі тут”. Чортава гара кончылася, і мы цэлай нецікавай кампаніяй рушылі далей.
|
8104caf6573de41.mp3
|
|
Ля Зэльвы мяне папрасілі злезці і ўзялі з фурмана нейкага дзядзьку. Недзе баяліся, што за многа мне сказалі, а такі паведамілі даволі.
|
7f6f435f130c3f6.mp3
|
|
Я ведала ўжо, да каго ў Ваўкавыску і цераз каго мне дзейнічаць. Пераначувала я ў нейкіх людзей, не пайшла да Геніюшаў, бо тут трэба было моцна думаць, як заўтра дастацца ў Ваўкавыск. Аўтобусаў ніякіх.
|
e6f9c6fe089c42e.mp3
|
|
Назаўтра я проста загадала нейкаму дзядзьку з таго боку завярнуць каня і везці мяне ў Ваўкавыск.
|
288fa2ef6714d5b.mp3
|
|
На маё здзіўленне, ён мяне паслухаў. Конь быў гаспадарскі, дагледжаны, і з палудня мы ўжо былі на месцы. Памятаю, пан Калачынскі, галоўны следчы і нагодай муж маёй каляжанкі,
|
e829c2459453aab.mp3
|
|
Ліна Жыжун, прабралася я да яго і проста прашу: “Не бейце вы хоць тых учарашніх нашых вязняў, асабліва майго дзядзьку. Або мы калі каго б'ём?” Вырачыўся ён на мяне.
|
5b0c1e385335a2f.mp3
|
|
Сто доказаў было ў мяне на гэта, але я прамаўчала. Адным словам, майго дзядзьку не білі. За пару дзён выпусцілі яго.
|
285f191b3f22986.mp3
|
|
Прыехала цётка і вось павезла п'яненькага дамоў. Але бачыла, як вялі па вуліцы хлапцоў пад канвоем. Яны ішлі на пальцах, ледзь ступаючы. Значы, білі гумамі
|
212b2f28ddd2acd.mp3
|
|
у пяты, во гады. Умелі яшчэ падвешваць і ліць газу ў нос. Што ж, гэтую культуру добра асвоілі прававерныя каталікі. Было не весела.
|
8cfe76b339ada04.mp3
|
|
Мне ўсе дзякавалі, але я маўчала. Аўдыёкніга з успамінамі Ларысы Геніюш “Птушкі без гнёздаў” выйшла ў рамках праекту “Памяць па-над часам і межамі”,
|
879cd91b3a56bc6.mp3
|
|
які рэалізуе Беларускае гістарычнае таварыства.
|
dda62f1aeb67885.mp3
|
|
Птушкі без гнёздаў. Успаміны Ларысы Генюш. Чытае Зінаіда Бандарэнка. Я была лагернай энцыклапедыяй, і да мяне часта звярталіся ў спрэчках.
|
7c82c4f0b181385.mp3
|
|
Стаім мы, шэрай ад свежага снегу прамоўклай грамадкай пад сцяною нейкага інцінскага палаца. Перад намі праходзяць інцінскія жыхаркі, едуць студэбекеры.
|
8a4948185e3b327.mp3
|
|
Дзяўчаты з Прыбалтыкі, украінкі, пачынаюць крытыкаваць іх уборы, негустоўныя.
|
7b88ba1dc6c3b54.mp3
|
|
Прэтэнцыёзныя. У гэтым нелюдскім клімаце расейкі тут ісцяліся з імі, што іх лепш, як у Еўропе. І:
|
cece585cc5f42ec.mp3
|
|
Е, у іх маркі свае, іх дзьве машыны.
|
56b51ae258b0bf3.mp3
|
|
Якая? А
|
6c827da695d7fb4.mp3
|
|
Здэмаршыраваў звычайна сам з надзірацелькамі, а нам заставалася толькі дарога ля раду ўборных, якія адчайныя літоўкі на дзяржаўныя святы ніколі не забываліся ўпрыгожыць дзяржаўнаю зоркаю.
|
8efbdc0377c0941.mp3
|
|
Усе былі прыніжаныя, вельмі абураныя, пакуль я не растлумачыла ім ясна, што на нашай дарозе
|
ddb3de045e6ef16.mp3
|
|
смярдзіць уборнай, а на той другой жа смярдзіць начальствам. Дык што горш?
|
eabd6123f2d559b.mp3
|
|
Усе згадзіліся, што лепей уборныя. Ідзем пяцёрачным строем іншою і бачым плакат:
|
492be4e24c4ee14.mp3
|
|
Трымае запаленаю галавешкаю, а над ім рука рабочага з нейкаю жалезнаю, але так, што гэтая рука зусім над галавешкаю. І мілая латышка Лайма Крытулэс, якая дзень у дзень ішла са мною строем два гады, глядзіць на мяне і шэпча:
|
ed0cdcf53f2a8d1.mp3
|
|
Глядзіце, як жа ён утрымае сваю жалязяку, калі гэта яму яўна добра прыпякае.
|
cc9138d7bc8aa07.mp3
|
|
Лайма была цудоўная, высокая, стройная, вельмі чэсная. Была ў яе хворая сяброўка.
|
4d9fee95f9e9ece.mp3
|
|
А наступала вясна, было вельмі мокра. У Лаймінай сяброўкі, як і ва ўсіх, брызентавыя чаравікі, якія днём поўныя вады, а падвечар на лёд замярзаюць разам з нагамі.
|
4f216fbcf5292e0.mp3
|
|
Прыходзяць раз Лаймай, просяць адпушчэнне грахоў у нейкага прыдурка, ўкрала чаравікі ў далёкім бараку. Жаль хворай Мільды.
|
dc298789993793b.mp3
|
|
Пільна мне ўзіраецца ў вочы. Кажу:
|
c2b75209fc4d596.mp3
|
|
будзе цяплей. Калі нам з ёю давалі норму, дык часта мы сварыліся. У Лаймы быў туберкулёз, і я яе ашчаджала. Я была намнога старэйшая, і яна ашчаджала мяне.
|
0e3915d37a887c5.mp3
|
|
Аднойчы загадалі нам адкідаць снег. Ніколі ў жыцці я не бачыла столькі снегу разам, проста горы. Кідаем яго, кідаем. Я слабею. Лайма гэта бачыць і просіць мяне, каб я адпачыла. Я не
|
def05a8938f38ad.mp3
|
|
не магу кінуць яе адну. Яна просіць мяне доўга. Нарэшце з дзікай злосцю кідаецца на мяне, коціць мяне на зямлю і сілай вырывае лапату. Тады стаіць, і поўныя вочы адчаю.
|
9618f9f8ef910cc.mp3
|
|
Харошая Лайма! Мае нервы напружаныя мне не даюць спакою. Бывае, ноччу прыходзіць якіх шэсць наглядчыкаў з знамянітым азвярэлым Прасветавым, спім мы.
|
d35159d6f80b912.mp3
|
|
Мяне ж сцягваюць з нараў. Прасветаў залазіць з нагамі на маю бог ведае які сяннік без прасціны і пачынае трасці, вытрасаць усю маю лахманную маёмасць. Выкідае нават стружкі з падушкі, на якой сплю. Гады
|
77c3722f6256f51.mp3
|
|
бы мертвяк. Забіраюць мне звычайна кожны кусочак паперы, агрызачак алоўка. Вядуць мяне ў БУР.
|
3f318677b99a80f.mp3
|
|
Там гаспадарыць адзіны людскі чалавек, нейкі Кабылін. Ён не прымае мяне без віны, без загаду. Опер мяне водзіць так амаль да раніцы. Вяртаюся ўся дрыжу.
|
3646fd9ed9e651a.mp3
|
|
Але дзяжурыць украінка ў бараку, з ёй сядзіць нейкая другая. У іх поўныя вочы жалю, боль выпісаны на чыстых абліччах.
|
05d7dff27c8677b.mp3
|
|
Вытрымайце, пані Ларысачка, просім, вытрымайце!
|
add178c7670bd17.mp3
|
|
Да раніцы ўсё ж калоціць мяне. Раніцай на работу. Аб працэсе далей не гавораць. Часам шэпчуць. Жэня Брумлеўская расказвае, як яе выклікалі.
|
b997cb9f552d788.mp3
|
|
Пыталіся, што я пісала, што пасылала на першы ОЛП. Яна сказала, што хустачкі, торбачкі, любоўныя запіскі і болей нічога.
|
c4d14fa4141e5f0.mp3
|
|
Яе сцягаюць. Яна ўсё цвердзіць тое самае. Боль. Што ж інакшага магла сказаць? Які ж быў разумны Сямён!
|
6dc96560b55c422.mp3
|
|
За любоў не судзяць.
|
27836819c800009.mp3
|
|
ніхто не будзе нас ратаваць, трэба ратавацца самім і гэтак далей. Жонка казала, што спалохалася гэтай гутаркі, адразу расказала аб ёй нейкаму сваяму знаёмаму на допыце, не ведаючы, што ён быў стукач.
|
b2e810c0b61319b.mp3
|
|
Стукач там і нейкі Міхаіл Барысавіч, лагерны прыдурак. Стукалі, відаць, розныя шапавалы. Бо
|
e94dccdd11be6dd.mp3
|
|
хто ж аддаў чэкістам усе мае вершы, аб якіх ведалі толькі беларусы? Усюды здрады: за пайку, за работу ў зоне.
|
23b66601b8dd4e3.mp3
|
|
За баланду. Палякі не маглі згадзіцца з правам беларусаў на беларускія землі. Яны нішчылі нас усёды ў лагерах.
|
b320ba18b348d8f.mp3
|
|
Як мячык перакідалі нашыя землі між сабою палякі, расейцы. Усе яны раскошна жылі з нас. Для нас іх не жыў ніводзін заўзята, можа Федароўскага.
|
626cb7927a3e981.mp3
|
|
Народ давялі да неймавернай нішчымніцы, прынізілі да апошняй гібелі грамаду. Нішчылі адныя і другія па планавай дагаворанасці ўсіх дзяцей.
|
594b3520d3483bf.mp3
|
|
Сціналі, сціналі, як галовы, нарастаючую інтэлігенцыю народу. Ахвяры клаліся моўчкі, ніхто не крычаў, не пратэставаў за нас.
|
608d8dea88a6d94.mp3
|
|
Нават за жудасны трыццаць сёмы год, за ўсіх нашых пісьменнікаў, за Бярозу-Картузскую ішлі біцца за Польшчу, за свае путы. Наступаў Гітлер, быў жудасны.
|
191ee71d868168b.mp3
|
|
Але ці ж меней жудасны быў для нас Сталін? Гітлеравых ахвяраў яшчэ не ведалі, а сталінскія перавышалі ўсякія ўявы аб самавольнай легальнай злачыннасці.
|
2edd6d54e7e82b7.mp3
|
|
Між кім выбіраць, калі абодва нелюдзі? Казалі: калі ў Беласток прыйшлі немцы пасля саветаў, дык палякі выйшлі іх спатыкаць з кветкамі.
|
145377113360cc7.mp3
|
|
Адзін немец, які ўмеў па-польску, і кажа ім:
|
65eada5582e1c5a.mp3
|
|
Быў праў. Заставалася выжыць, ашчаджаць народ фізічна, не даць бяздольных і няшчасных на загубу. Божа,
|
6c22e6641fa64b2.mp3
|
|
дай жа мне сілы, каб хоць словы змагчы сказаць ім сваё чыстае, праўдзівае, адпаведнае нашаму гору, як абысці гітлерызм і ўсё ж гаварыць, гаварыць так, як даказвае сэрца.
|
3c70137069e04a6.mp3
|
|
Стрымліваю боль, каб не мсціцца. На гэта не час. Майго бацьку знішчылі саветы, вывезлі ўсю маю сям'ю.
|
e4329e9fc671067.mp3
|
|
Пасля даведваюся, што ўсе мае тры браты на фронце. Божа мой! Якая іронія! Як жа дарма пальецца нашая кроў? Нас проста абяруць вынішчаць.
|
24521931d6be613.mp3
|
|
Спачатку брат Аляксей памагае партызанам, бо шкадуе сваіх людзей. Яны яго слухаюць, і ён ім радзіць, каб хоць захаваць свае сёлы ад... Ці сёлы яго захавалі? Ці ўспомнілі?
|
f89b086bd718336.mp3
|
|
Пасля кінулі ў яго каменем, як у сваю родную мову, свае правы, у святы розум. Выйгралі не героі, а хітры тыя, якія ўмелі пляваць і на сваё, і лізаць пяты фюрэру.
|
5fbc188b2c83e39.mp3
|
|
якія выйгралі, нават аддалі карэнную сваю Беласточчыну, падзялілі наш адзіны скарб — Белавескую пушчу, разам з жывымі братамі разарвалі яе напалову.
|
4881dfeedb6ff03.mp3
|
|
Гэта за партызаншчыну. Што вы думалі, партызаны? Ці вы наагул не ўмелі думаць? Героі думаюць аб народзе і аб дзяржаве, халуі — толькі аб сабе, аб сваёй выгадзе.
|
d67e1a29f361886.mp3
|
|
Я не сустрэла сваіх землякоў, якія б любілі клятага Гітлера. Такіх не было, такіх ніхто не бачыў. Дурняў, якіх паліцаяў, толькі яны, гады, выкарыстоўвалі для сваіх брудных спраў.
|
5dd72a727ed0296.mp3
|
|
Можа, ідучы, яны не ведалі, як жа іх выкарыстаюць, як іх унізяць, бязмозглыя нацысты. Якая трагедыя!
|
239879e3b4f5b2b.mp3
|
|
Сталін і Гітлер — адно і другое нечалавечнае. І не было трэцяй магчымасці, дзе народу. Аўдыёкніга з успамінаў Ларысы Генюш
|
b1b90befbb6d9f2.mp3
|
|
выйшла ў рамках праекта
|
2a74d376fe54117.mp3
|
|
таварыства.
|
94f922b67eae9d2.mp3
|
|
Птушкі без гнёздаў. Успаміны Ларысы Геніюш. Зэльва.
|
bb6c01a3c951fc9.mp3
|
|
Чытае Зінаіда Бандарэнка. Утульная хата, маленькі кусочак зямлі дваіх бацькоў і мы з мужам пакуль што, але хутка ж яму трэба ехаць канчаць медыцыну.
|
80ca05f97eea165.mp3
|
|
Так вось у Зэльве. Муж вельмі ласкавы, стараецца мяне пазнаёміць з беларускай літаратурай, якой я амаль не знаю.
|
4eb4c1eeade8391.mp3
|
|
Ведаю Максіма Танка і вельмі захапляюся яго творчасцю. Гэта на ўзроўні, гэта тое, што трэба.
|
fa73df00c80e6b0.mp3
|
End of preview. Expand
in Data Studio
README.md exists but content is empty.
- Downloads last month
- 19