text
string | id
string | dump
string | url
string | date
string | file_path
string | license_abbr
string | license_version
string | license_location
string | license_in_head
bool | license_in_footer
bool | potential_licenses
dict | license_parse_error
bool | license_disagreement
bool | language_script
string | language
string | language_score
float64 | found_in_fw
bool |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Julie McNiven
Jump to navigation
Jump to search
Julie McNiven | |
Geboortenaam | Julie Elizabeth McNiven |
---|---|
Geboorte | 11 Oktober 1980 |
Nasionaliteit | Amerikaans |
Kinders | 1 |
Beroep(e) | Aktrise |
Internet-rolprentdatabasis-profiel |
Julie McNiven (gebore 11 Oktober 1980) is 'n Amerikaanse aktrise. Sy is bekend vir haar rolle in die televisiereekse Supernatural (2005), Mad Men (2007), en SGU Stargate Universe (2009).
Filmografie[wysig | wysig bron]
Rolprente[wysig | wysig bron]
- 2005: Dangerous Crosswinds
- 2009: The Cave Movie
- 2013: The Caterpillar's Kimono
- 2017: The Babymoon
- 2018: A Christmas Arrangement
- Junkyard Paradise
Televisiereekse[wysig | wysig bron]
- 2005: Supernatural
- 2007: Mad Men
- 2009: SGU Stargate Universe
- 2011: Book Club
- 2016: Internity
Televisierolprente[wysig | wysig bron]
- 2018: The Neighborhood Nightmare
|
<urn:uuid:cb8dff58-0ab7-4489-916e-7c67e5ffdb7c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Julie_McNiven
|
2019-07-17T14:53:16Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00408.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.969495
| false
|
Jean Lesage
Jean Lesage | |
Jean Lesage omtrent 1940 | |
19de Eerste Minister van Quebec
Ampstermyn 22 Junie 1960 – 22 Junie 1966 | |
Vise | Onésime Gagnon Paul Comtois Hugues Lapointe (Luitenant-Goewerneurs) |
---|---|
Voorafgegaan deur | Antonio Barrette |
Opgevolg deur | Daniel Johnson |
Lid van die Nasionale Vergadering van Quebec vir Québec-Ouest
Ampstermyn 22 Junie 1960 – 5 Junie 1966 | |
Voorafgegaan deur | Jean-Paul Galipeault |
Opgevolg deur | Kiesafdeling afgeskaf |
Lid van die Nasionale Vergadering van Quebec vir Louis-Hébert
Ampstermyn 5 Junie 1966 – 29 April 1970 | |
Voorafgegaan deur | Kiesafdeling nuut geskep |
Opgevolg deur | Claude Castonguay |
Lid van die Kanadese Parlement vir Montmagny-L'Islet
Ampstermyn 11 Junie 1945 – 13 Junie 1958 | |
Voorafgegaan deur | Joseph-Fernand Fafard |
Opgevolg deur | Louis Fortin |
Persoonlike besonderhede
Gebore | 10 Junie 1912 Montreal, Quebec, Kanada |
Sterf | 12 Desember 1980 (op 68) Sillery naby Quebecstad |
Politieke party | Parti libéral du Québec |
Eggenoot/eggenote | Corinne Lagarde |
Alma mater | Université Laval |
Religie | Rooms-Katolieke Kerk |
Toekennings | Ordre du Canada, Décoration des Forces canadiennes |
Jean Lesage ([ʒɑ̃ ləsaʒ]; * 10 Junie 1912 in Montreal, Quebec; † 12 Desember 1980 in Sillery naby Quebecstad) was 'n Kanadese advokaat, liberale politikus en hervormer in die Franssprekende provinsie Quebec. Vanaf 22 Junie 1960 tot 16 Junie 1966 het hy as die 19de premier van dié provinsie gedien.
Naas Georges-Émile Lapalme, René Lévesque en ander persoonlikhede word na Jean Lesage dikwels verwys as die "Vader van die Stille Rewolusie", 'n tydperk van modernisering in Quebec wat met ingrypende politieke en maatskaplike veranderinge gepaard gegaan het.[1]
|
<urn:uuid:cee4d2a6-7012-403e-aec4-ac07c3879d21>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Jean_Lesage
|
2019-07-18T21:40:11Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00008.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.998061
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "Midway-atol" skakel
←
Midway-atol
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
Midway-atol
:
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Kiribati
(
← skakels
wysig
)
Vanuatu
(
← skakels
wysig
)
1859
(
← skakels
wysig
)
Vermont
(
← skakels
wysig
)
Guam
(
← skakels
wysig
)
5 Julie
(
← skakels
wysig
)
Nieu-Seeland
(
← skakels
wysig
)
Verenigde State van Amerika
(
← skakels
wysig
)
Tweede Wêreldoorlog
(
← skakels
wysig
)
Australië
(
← skakels
wysig
)
Nauru
(
← skakels
wysig
)
Wisconsin
(
← skakels
wysig
)
Sjabloon:Lande van Oseanië
(
← skakels
wysig
)
Louisiana
(
← skakels
wysig
)
Kalifornië
(
← skakels
wysig
)
Kansas
(
← skakels
wysig
)
Florida
(
← skakels
wysig
)
Washington, D.C.
(
← skakels
wysig
)
Kategorie:Lande in Oseanië
(
← skakels
wysig
)
Stille Oseaan
(
← skakels
wysig
)
Illinois
(
← skakels
wysig
)
Pennsilvanië
(
← skakels
wysig
)
Lys van lande
(
← skakels
wysig
)
Fidji
(
← skakels
wysig
)
Besoedeling
(
← skakels
wysig
)
Hawaii
(
← skakels
wysig
)
New Hampshire
(
← skakels
wysig
)
Puerto Rico
(
← skakels
wysig
)
Montana
(
← skakels
wysig
)
Maine
(
← skakels
wysig
)
Texas
(
← skakels
wysig
)
Lys van nasionale leuses
(
← skakels
wysig
)
New York (deelstaat)
(
← skakels
wysig
)
Indiana
(
← skakels
wysig
)
Iowa
(
← skakels
wysig
)
Missouri
(
← skakels
wysig
)
Utah
(
← skakels
wysig
)
Arkansas
(
← skakels
wysig
)
Oklahoma
(
← skakels
wysig
)
Kentucky
(
← skakels
wysig
)
Nieu-Meksiko
(
← skakels
wysig
)
Alaska
(
← skakels
wysig
)
Arizona
(
← skakels
wysig
)
Tennessee
(
← skakels
wysig
)
Nebraska
(
← skakels
wysig
)
Colorado
(
← skakels
wysig
)
Mississippi
(
← skakels
wysig
)
Ohio
(
← skakels
wysig
)
Alabama
(
← skakels
wysig
)
Georgia
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Midway-atol
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Bladsy
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:a521c90c-5bd4-4542-83d4-6107f583ee3f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Midway-atol
|
2019-07-18T22:02:27Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00008.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999253
| false
|
Fil:Airplane silhouette.svg
Hoppa till navigering
Hoppa till sök
Originalfil (SVG-fil, standardstorlek: 400 × 400 pixlar, filstorlek: 2 kbyte)
Filhistorik
Klicka på ett datum/klockslag för att se filen som den såg ut då.
Datum/Tid | Miniatyrbild | Dimensioner | Användare | Kommentar | |
---|---|---|---|---|---|
nuvarande | 22 september 2008 kl. 01.58 | 400 × 400 (2 kbyte) | McSush | {{Information |Description=Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes) |Source=*Image:Airplane_silhouette.png |Date=2008-09-21 23:57 (UTC) |Author=*derivative work: ~~~ *Image:Airplane_silhouette.png: Jussi Paju |Perm |
Filanvändning
Global filanvändning
Följande andra wikier använder denna fil:
- Användande på af.wikipedia.org
- Lughawe Frankfurt
- Wonderboomlughawe
- Lughawe Dong Hoi
- O.R. Tambo Internasionale Lughawe
- Lughawe Parys-Charles de Gaulle
- Kaapstad Internasionale Lughawe
- Tempelhof-lughawe
- Tan Son Nhat Internasionale Lughawe
- Memphis Internasionale Lughawe
- Lughawe Lien Khuong
- Lughawe Ca Mau
- Da Nang Internasionale Lughawe
- Lughawe Pleiku
- Lughawe Chu Lai
- Lughawe Phu Cat
- Phu Bai Internasionale Lughawe
- Lughawe Phu Quoc
- Internasionale Lughawe van Can Tho
- Lanseria-lughawe
- Long Thanh Internasionale Lughawe
- Kaïro Internasionale Lughawe
- Cam Ranh Internasionale Lughawe
- Koning Shaka Internasionale Lughawe
- Lughawe Praag-Ruzyně
- Lughawe Londen-Heathrow
- Internasionale Lughawe Sjeremetjewo
- Domodedowo-lughawe
- Internasionale Lughawe Wnoekowo
- Phu Quoc Internasionale Lughawe
- Bram Fischer Internasionale Lughawe
- Kruger Mpumalanga Internasionale Lughawe
- Polokwane Internasionale Lughawe
- Lughawe Londen-Gatwick
- London City-lughawe
- Lughawe Leonardo da Vinci–Fiumicino
- Singapoer Changi Lughawe
- Hong Kong Internasionale Lughawe
- Incheon Internasionale Lughawe
- Mthatha-lughawe
- Kimberley-lughawe
- Oos-Londenlughawe
- Beijing Capital Internasionale Lughawe
- Lughawe Londen-Stansted
- Lugmagbasis Overberg
- Lugmagbasis Makhado
- Lugmagbasis Hoedspruit
- Lugmagbasis Waterkloof
- Lugmagbasis Swartkop
- Lugmagbasis Ysterplaat
- Lugmagbasis Langebaanweg
Visa mer globalt användande av denna fil.
|
<urn:uuid:2cfadf9b-7b1a-439b-a003-a06f824b999c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
2019-07-20T04:53:48Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00168.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.775124
| false
|
|
Bladsygeskiedenis
7 September 2018
16 Augustus 2018
12 Mei 2018
4 Maart 2018
18 November 2017
4 Augustus 2017
2 Maart 2017
15 Februarie 2017
13 Januarie 2017
24 Desember 2016
3 November 2016
22 Oktober 2016
13 Oktober 2016
4 Oktober 2016
3 Oktober 2016
geen wysigingsopsomming nie
+23 722
Uitbreiding van skryfwerk
+10 448
Uitbreiding van Hennie Aucamp
+11 011
Uitbreiding van Hennie Aucamp
+3 346
23 Julie 2016
13 Julie 2016
8 Junie 2015
27 Januarie 2015
23 Maart 2014
21 Maart 2014
paar goed
+10
geen wysigingsopsomming nie
+791
geen wysigingsopsomming nie
geen wysigingsopsomming nie
+21
|
<urn:uuid:7f8c29a7-14d2-4eba-a0d6-960fc95cb9a6>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Geskiedenis/Hennie_Aucamp
|
2019-07-21T09:09:55Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00328.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.997487
| false
|
Verwante veranderings
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
17 Julie 2019
15 Julie 2019
- Londen; 21:30 +611 SpesBona Krieket en Rugby bygewerk; wat van Londen se geskiedenis sedert die Georgiaanse tydperk?
|
<urn:uuid:00be41b2-a9b8-4b44-ba40-a268fd139bee>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Augustinus_van_Kantelberg
|
2019-07-21T09:02:16Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00328.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999996
| false
|
2018
jaar
2018 |
◄ | 20ste eeu | ◄21ste eeu► | 22ste eeu | ► |
Dae | Eeue | Geskiedenis | Geskiedenisportaal |
Sien ook: Kategorie:2018 |
Kalenders | |
President Cyril Ramaphosa | |
Die jaar 2018 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Maandag begin het. Dis was die 18de jaar van die 21ste eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.
GebeureWysig
- 1 Januarie – Bulgarye neem die voorsitterskap van die Europese Unie by Estland oor.
- 4 Januarie – Die Shosholoza Meyl ontspoor na 'n botsing met 'n vragmotor tussen Hennenman en Kroonstad, waarby 21 mense sterf en 254 beseer word.
- 9–25 Februarie – Die 23ste Olimpiese Winterspele word in Pyeongchang, Suid-Korea, aangebied.
- 14 Februarie – Jacob Zuma bedank as President van Suid-Afrika.
- 15 Februarie – Cyril Ramaphosa word president van Suid-Afrika.
- 9–18 Maart – Die twaalfde Paralimpiese Winterspele word in Pyeongchang, Suid-Korea, aangebied.
- 1 April – Die President van Botswana, Ian Khama, bedank en word deur adjunkpresident Mokgweetsi Masisi opgevolg.
- 10 Mei – Hemelvaartsdag.
- 19 Mei – Die huweliksplegtigheid van die Britse Prins Harry met die Amerikaanse Meghan Markle.
- 23 Mei – Die krieketster AB de Villiers kondig teleurstellend sy uittrede uit internasionale krieket aan.
- 25 Mei – Tydens 'n referendum stem 66,4% van die stemgeregtiges in die Republiek Ierland ten gunste van die wettiging van aborsies.
- 8 Junie – Sanlam vier sy honderdste verjaarsdag.
- 14 Junie–15 Julie – Die 21ste Sokker-wêreldkampioenskap word in Rusland aangebied en der Frankryk gewen.
- 1 Julie – Oostenryk neem die voorsitterskap van die Europese Unie by Bulgarye oor.
- 5 Julie – Litaue sluit by die OESO aan.
- 14 Oktober – Pous Paulus VI word deur Pous Franciskus heilig verklaar.
GeboortesWysig
SterftesWysig
- 5 Januarie – John W. Young, Amerikaanse ruimtevaarder (* 1930).
- 9 Januarie – Gerald Morkel, voormalige premier van die Wes-Kaap en burgemeester van Kaapstad (* 1941).
- 17 Januarie – Roy Bennett, Zimbabwiese politikus (* 1957).
- 18 Januarie – Lucas Mangope, Suid-Afrikaanse politikus en oud-president van die bantoestan Bophuthatswana (1977–1994) (* 1923).
- 20 Januarie – Paul Bocuse, Franse sjef, gastronoom en skrywer van kookboeke (* 1926).
- 22 Januarie – Ursula K. Le Guin, Amerikaanse skrywer (* 1929).
- 23 Januarie – Hugh Masekela, legendariese Suid-Afrikaanse trompetspeler (* 1939).
- 27 Januarie – Ingvar Kamprad, Sweedse sakemagnaat en stigter van Ikea (* 1926).
- 29 Januarie – Clive van Ryneveld, Suid-Afrikaanse krieketspeler, politikus, prokureur en bankier (* 1928).
- 6 Februarie – John Anthony West, Amerikaanse skrywer, dosent en geologiegids (* 1932).
- 14 Februarie – Ruud Lubbers, Nederlandse politikus (Eerste Minister) (* 1939).
- 14 Februarie – Morgan Tsvangirai, Zimbabwiese politikus (* 1952).
- 21 Februarie – Billy Graham, Amerikaanse evangelis (* 1918).
- 24 Februarie – Sridevi, Indiese aktrise (* 1963).
- 26 Februarie – Mies Bouwman, Nederlandse televisie-aanbieder (* 1929).
- 3 Maart – David Ogden Stiers, Amerikaanse komediant en akteur (* 1942).
- 3 Maart – Roger Bannister, voormalige Britse atleet en neuroloog (* 1929).
- 8 Maart – Peter Temple, Australies-Suid-Afrikaanse joernalis en skrywer (* 1946).
- 14 Maart – Stephen Hawking, Britse fisikus en skrywer (* 1942).
- 23 Maart − Philip Kerr, Britse skrywer (* 1956).
- 2 April – Winnie Madikizela-Mandela, anti-apartheidsaktivis en gewese vrou van Nelson Mandela (* 1936).
- 14 April – Colin Bland, Suid-Afrikaanse krieketspeler (* 1938).
- 15 April – Michael Halliday, Australiese taalkundige (* 1925).
- 9 Mei – Jan Engelen, Suid-Afrikaanse akteur en TV-regisseur (* 1946).
- 12 Mei – Sam Nzima, Suid-Afrikaanse fotojoernalis (* 1934).
- 22 Mei – Philip Roth, Amerikaanse romanskrywer (* 1933).
- 26 Mei – Alan Bean, Amerikaanse ruimtevaarder (* 1932).
- 8 Junie – Anthony Bourdain, Amerikaanse akteur en komediant (* 1956).
- 16 Junie – Syd Nomis, Springbokrugbyspeler (* 1941).
- 16 Junie – Cecile Cilliers, Suid-Afrikaanse joernalis en skryfster (* 1933).
- 25 Junie – David Goldblatt, Suid-Afrikaanse fotograaf (* 1930).
- 27 Junie – Renata Coetzee, kenner van die tradisionele voedselkulture van Suid-Afrikaners (* 1930).
- 9 Julie – Hans Günter Winkler, Duitse perderuiter (* 1926).
- 14 Julie – Theo-Ben Gurirab, Namibiese politikus (* 1938).
- 26 Julie – Gert Steyn, Suid-Afrikaanse bokskampioen (* 1951).
- 27 Julie – Bongani Mayosi, Suid-Afrikaanse professor (* 1967).
- 29 Julie – Nellie du Toit, Suid-Afrikaanse liriese sopraan (* 1929).
- 10 Augustus – Koos Human, Afrikaanse uitgewer, rubriekskrywer en musiekkenner (* 1931).
- 11 Augustus – George Stevens, Suid-Afrikaanse bariton.
- 15 Augustus – Martin Pelser, Springbokrugbyspeler (* 1934).
- 16 Augustus – Aretha Franklin, Amerikaanse sangeres (* 1942).
- 18 Augustus – Kofi Annan, Ghanese diplomaat en sewende sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies (* 1938).
- 20 Augustus – Lerina Erasmus, Suid-Afrikaanse aktrise en skrywer (* 1946).
- 21 Augustus – John van Reenen, Suid-Afrikaanse diskuswêreldrekordhouer (* 1947).
- 25 Augustus – John McCain, Amerikaanse politikus (* 1936).
- 31 Augustus – Marinus Wiechers, Suid-Afrikaanse regsman en grondwetkenner (* 1937).
- 3 September – Matt Hurter, Suid-Afrikaanse countrysanger (* 1944).
- 6 September – Burt Reynolds, Amerikaanse akteur, rolprentregisseur en -vervaardiger (* 1936).
- 10 September – Jannie Geldenhuys, Suid-Afrikaanse Weermaghoof (* 1935).
- 20 September – Pieter Kooij, Suid-Afrikaanse pianis, musiekonderwyser en -resensent (* 1937).
- 22 September – Edna Molewa, ANC-politikus en Minister van Omgewingsake van Suid-Afrika. (* 1957).
- 25 September – Shoki Mokgapa, Suid-Afrikaanse aktrise.
- 1 Oktober – Charles Aznavour, Franse skrywer, komponis, chansonnier (sanger) en akteur (* 1924).
- 3 Oktober – Leon M. Lederman, Amerikaanse eksperimentele fisikus (* 1922).
- 6 Oktober – Montserrat Caballé, Spaanse operasangeres (* 1933).
- 8 Oktober – Theuns Briers, Springbokrugbyspeler (* 1929).
- 12 Oktober – Pik Botha, Suid-Afrikaanse politikus (* 1932).
- 15 Oktober – Paul Allen, Amerikaanse sakeman en medestigter van Microsoft (* 1953).
- 20 Oktober – Wim Kok, Nederlandse politikus (* 1938).
- 24 Oktober – James Karen, Amerikaanse akteur (* 1923).
- 29 Oktober – Shareen Swart, Suid-Afrikaanse aktrise.
- 5 November – Renier van Rooyen, Suid-Afrikaanse entrepreneur en stigter van Pep Stores (* 1931).
- 12 November – Stan Lee, medestigter van die Marvel-strokiesprentboeke (* 1922).
- 20 November – Aaron Klug, Britse skeikundige en biochemikus (* 1926).
- 26 November – Bernardo Bertolucci, Italiaanse rolprentregisseur en draaiboekskrywer (* 1941).
- 26 November – Stephen Hillenburg, Amerikaanse animasiekunstenaar (* 1961).
- 30 November – George H.W. Bush, Amerikaanse politikus en 41ste President van die Verenigde State (1989–1993) (* 1924).
- 1 Desember – Gertjie Brynard, Springbokrugbyspeler (* 1938).
- 3 Desember – Justin Cartwright, Britse skrywer (* 1945).
- 5 Desember – Alex Boraine, Suid-Afrikaanse politikus, skrywer en voormalige kerkleier (* 1931).
|
<urn:uuid:9652b855-76db-4b03-8499-96b52221da01>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/2018
|
2019-07-23T22:44:39Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00088.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.995809
| false
|
Pakt-regering
Inhoud
Agtergrond[wysig | wysig bron]
Genl. Jan Smuts het die verkiesing van 8 Februarie 1921 met 'n indrukwekkende meerderheid gewen danksy die inlywing van die Unionisteparty by sy Suid-Afrikaanse Party in November die vorige jaar. Die gety het egter gou teen Smuts en sy regering gedraai.
Op 24 Mei 1921 het 'n ernstige konfrontasie by Bulhoek, 40 km van Queenstown, in die Oos-Kaap plaasgevind toe Enoch Mgijima en sy volgelinge, wat as die Israeliete bekendgestaan het, hulle onwettig hier as plakkers gevestig het. Mgijima het gesê dit is om die einde van die wêreld af te wag, maar die regering het verskeie kere vergeefs probeer om hulle versoenend te oorreed om weg te trek.
Uiteindelik is sowat 800 swaar bewapende manskappe onder bevel van die kommissaris van polisie na Bulhoek gestuur. Sowat 500 Israeliete het die polisie met assegaaie en tuisgemaakte wapens bestorm. Ná 'n verwoede geveg van 20 minute was 183 Israeliete dood of noodlottig gewond. Honderd is minder ernstig beseer en 150 is in hegtenis geneem.
In Junie 1922 is die Smuts-regering weereens sterk veroordeel vir sy aandeel in die veldtog teen die Bondelswartstam in Suidwes-Afrika toe twee regeringstroepe maar 115 lede van die stam gedood is. Vroue en kinders is ook gedood of gewond in bomaanvalle.
Genl. J.B.M. Hertzog het die regering se gebrek aan 'n duidelike beleid ten opsigte van die "Naturelle" die skuld vir die onrus gegee.
Midde-in die onrus in swart geledere het die Randse Opstand in 1922 die regering se beeld verder geskaad toe hy daarvan beskuldig is dat hy die nywerheidsopstand swak gehanteer het. Boonop het die Rhodesiërs teen die einde van die jaar in 'n referendum gestem om nie by die Unie aan te sluit nie, iets wat Smuts baie na aan die hart gelê het.
Met die vertroue in die regering wat steeds afgeneem het, soos vergestalt in die verlies van kiesafdeling na kiesafdeling in tussenverkiesings, het Hertzog en kol. F.H.P. Cresswell van die Arbeidersparty in 1923 'n verkiesingspakt gesluit ingevolge waarvan die partye nie mekaar se kandidate in 'n algemene verkiesing sou teenstaan nie, maar eerder die S.A.P. sou beveg.
Verkiesing van 1924[wysig | wysig bron]
Toe die Sappe die tussenverkiesing op Wakkerstroom in April 1924 ook teen die Nasionale Party verloor, het Smuts 'n algemene verkiesing vir 17 Junie 1924 uitgeroep. Die uitslag het 63 setels aan die N.P. besorg, 53 aan die S.A.P. en 18 aan die Arbeiders. Cresswell en Thomas Boydell is in die kabinet ingesluit en so het Hertzog 'n gemaklike meerderheid in die Parlement gekry.
Gevolge[wysig | wysig bron]
Die kombinasie van arbeids- en Afrikanerbelange wat deur die nuwe Pakt-regering gedien is, het tot gevolg gehad dat die Afrikaanse Taalbeweging amptelik erkenning gekry het en rasseskeiding en -diskriminasie in die werkplek amptelik in wetgewing verskans is. Tydens die Pakt-regering se bewind, wat geduur het tot die koalisie van die N.P. en die S.A.P. in 1933 wat op die Verenigde Party se stigting op 5 Desember 1934 uitgeloop het, het Afrikaans Nederlands in 1925 as ampstaal vervang, die Stem van Suid-Afrika het gelyke status naas God save the King gekry en in 1928 is die Suid-Afrikaanse vlag aanvaar om naas die Union Jack te wapper.
Verkiesing van 1929[wysig | wysig bron]
Met 'n indrukwekkende bestuursrekord en aangehelp deur gunstige ekonomiese omstandighede het die Pakt-regering die verkiesing van 18 Junie 1929 met vertroue tegemoet gegaan. Die Nasionale Party het die eerste keer in sy bestaan 'n volstrekte meerderheid gekry met 78 uit die 148 kiesafdelings, teenoor die S.A.P. se 61, agt vir die Arbeidersparty en een onafhanklike. Twee Arbeiders is nietemin weer in die kabinet ingesluit.
Einde van die koalisie[wysig | wysig bron]
Die wêreldwye ekonomiese krisis wat gevolg het op die ineenstorting van die Wall Street-aandelebeurs in Oktober 1929 was die begin van die einde van die Pakt-regering. Ná onderhadelings onder die leiding van Tielman Roos het Hertzog en Smuts in 1933 op 'n sewe-punt-grondslag vir samewerking besluit. In die verkiesing van 17 Mei 1933 het die twee party 144 setels altesaam verower, waarvan agt ondersteuners van die samesmleting, maar nie lede van die twee groot partye nie, met die opposisie wat net ses byeen kon skraap. Die Arbeidersparty het 'n skamele twee kiesafdelings gewen.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Scannell, J.P., Die Afrikaanse Kernensiklopedie, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad (et. al.), 1965.
- Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
- Mostert, J.P.C., Politieke Partye in Suid-Afrika, Instituut vir Eietydse Geskiedenis, U.O.V.S., Bloemfontein, 1986.
- Van der Spuy, D.C. (hoofred.), Amptelike Jaarboek van die Republiek van Suid-Afrika (Eerste Uitgawe), Departement van Inligting, Pretoria, 1975.
- Cameron, Trewhella (hoofred.), Nuwe Geskiedenis van Suid-Afrika, Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria, 1986.
|
<urn:uuid:15da3441-a80b-4aed-b9ac-0a6f4c58513f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Pakt-regering
|
2019-07-16T10:31:54Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195524522.18/warc/CC-MAIN-20190716095720-20190716121720-00272.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999985
| false
|
Bespreking:John Robinson
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die John Robinson-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:088e5a44-67c5-4aea-96ff-e93ba23ea72c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:John_Robinson
|
2019-07-17T15:28:08Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00432.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999979
| false
|
Hyderabad, Pakistan
Kaart | Wapen |
Vlag | |
Land | Pakistan |
Provinsie | Sindh |
Koördinate | |
Gestig op | 1768 |
Oppervlakte: | |
- Totaal | 3 198 vk km |
Hoogte bo seevlak | 13 m |
Bevolking: | |
- Totaal (2010) | 1 578 367 |
- Bevolkingsdigtheid | 493,5/vk km |
Tydsone | UTC +5 |
Burgemeester | Aftab Khatri |
Amptelike webwerf | hyderabad.gov.pk |
Hyderabad (Sindhi: حيدرآباد / Haidarābād, Oerdoe: حیدرآباد / Haidarābād) is 'n groot stad aan die oewer van die Indusrivier en die hoofstad van die Pakistanse provinsie van Sindh. Die stad lê in die suide van die land en is in 1768 deur Mian Ghulam Shah Kalhoro gestig. Hyderabad het 'n bevolking van 1 578 367 inwoners en is die sewende grootse stad in Pakistan.
|
<urn:uuid:4f57cef8-e770-4b02-bc42-a6a3d6a72817>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Hyderabad,_Pakistan
|
2019-07-17T14:54:18Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00432.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.996966
| false
|
Mars
- Hierdie artikel handel oor die planeet Mars. Vir ander betekenisse van die naam, sien Mars (dubbelsinnig).
Mars, soos waargeneem deur die Viking 1-wenteltuig op 22 Februarie 1980. | ||||||||||
Wentelbaaneienskappe[1] | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Epog J2000 | ||||||||||
Afelium | 249 209 300 km 1,665861 AE | |||||||||
Perihelium | 206 669 000 km 1,381497 AE | |||||||||
Semihoofas | 227 939 100 km 1,523679 AE | |||||||||
Wentelperiode | 686,971 dae | |||||||||
Sinodiese periode | 779,96 dae | |||||||||
Gem. omwentelingspoed | 24,077 km/s | |||||||||
Hellingshoek | 1,850° 5,65° (tot die son se ewenaar) | |||||||||
Lengteligging van stygende nodus | 49,562° | |||||||||
Periheliumhoek | 286,537° | |||||||||
Natuurlike satelliete | 2 | |||||||||
Fisiese eienskappe
Radius by ewenaar | 3396,2 ± 0,1 km (0,533 Aardes) | |||||||||
Radius na pole | 3 376.2 ± 0,1 km (0,531 Aardes) | |||||||||
Oppervlakte | 144 798 500 km² (0,284 Aardes) | |||||||||
Volume | 1,6318×1011 km³[2] (0,151 Aardes) | |||||||||
Massa | 6,4185×1023 kg[2] (0,107 Aardes) | |||||||||
Gem. digtheid | 3,934 g/cm³[2] | |||||||||
Oppervlak- aantrekkingskrag | 3,69 m/s²[2] 0,376 g | |||||||||
Ontsnapping- snelheid | 5,027 km/s | |||||||||
Sideriese rotasieperiode | 1,025957 dae[2] 24,62296 h | |||||||||
Rotasiespoed by ewenaar | 868,22 km/h | |||||||||
Ashelling | 25,19° | |||||||||
Regte styging van noordpool | 21 h 10 min 44 s 317,68143° | |||||||||
Deklinasie | 52,88650° | |||||||||
0,170 (geometroes)[3]
0,25 (Bond)[4] | ||||||||||
Oppervlak-temp. Kelvin Celsius |
Skynmagnitude | +1,8 tot -2,91[6] | |||||||||
Hoekgrootte | 3,5" — 25,1"[4] | |||||||||
Atmosfeer | ||||||||||
Oppervlakdruk | 0,7–0,9 kPa | |||||||||
Samestelling | 95,72% Koolstofdioksied 0,01% Stikstofmonoksied |
Mars is die vierde planeet vanaf die Son in ons Sonnestelsel. Die planeet is vernoem na Mars, die Romeinse god van oorlog. Daar word ook na Mars as die "Rooi Planeet" verwys, aangesien die planeet rooierig vertoon wanneer dit vanaf die aarde besigtig word.
Mars is 'n aardse planeet met 'n dun atmosfeer. Die planeet se oppervlakeienskappe herinner beide aan die impakkraters van die Maan én die vulkane, valleie, woestyne en poolkappe van die Aarde. Mars is ook die tuiste van Olympus Mons, die hoogste bekende berg in die Sonnestelsel, en van Valles Marineris, die grootste diepkloof. Behalwe vir die planeet se geografiese eienskappe, is Mars se omwentelingsperiode en seisoenale siklusse ook soortgelyk aan dié van die Aarde.
Tot en met die eerste verbyvlug deur Mariner 4 in 1965, is daar gespekuleer dat daar moontlik vloeibare water op die planeet se oppervlak kan wees. Hierdie spekulasies is gebaseer op periodiese wisselings in lig en donker dele, veral in die poolbreedteliggings, wat soos seë en kontinente gelyk het, terwyl lang, donker groewe deur sommige waarnemers geïnterpreteer is as besproeiingskanale vir vloeibare water. Dit is later bewys dat hierdie reguit groewe of lyne nie werklik bestaan nie, maar bloot 'n optiese illusie is. Van al die planete in die Sonnestelsel, word Mars egter steeds beskou as die waarskynlikste om vloeibare water te besit en miskien ook lewe. NASA het in Julie 2008 die bestaan van bevrore water op die oppervlak bevestig.
Mars word tans omring deur drie werkende, omwentelende ruimtetuie: die Mars Odyssey, Mars Express, en Mars Reconnaissance Orbiter. Geen ander planeet, behalwe die Aarde, besit soveel wenteltuie nie. Die oppervlak van die planeet is ook die tuiste van die drie Mars Exploration Rovers (die Spirit, Opportunity en Curiosity-verkenningstuig), asook die Phoenix-landingstuig. Geologiese bewyse wat deur hierdie en voorafgaande missies versamel is, stel voor dat Mars voorheen 'n groot-skaalse waterdekking gehad het, terwyl waarnemings ook aandui dat klein, geyseragtige waterstromings moontlik in onlangse jare plaasgevind het.[7] Waarnemings deur Nasa se Mars Global Surveyor wys dat dele van die suidelike poolkap aan die afneem is.[8]
Mars het twee mane: Fobos en Deimos. Beide die mane is klein en het onreëlmatige vorms. Hulle is moontlik gevange asteroïdes, soortgelyk aan 5261 Eureka, een van Mars se Trojaanse asteroïdes. Mars kan met die blote oog van die Aarde af gesien word. Sy skyngrootte nader -2,9:[4] slegs Venus, die Maan en die Son is fisies helderder, alhoewel Jupiter aan die blote oog gewoonlik helderder as Mars vertoon.
Inhoud
- 1 Fisiese eienskappe
- 2 Wenteling en omwenteling
- 3 Mane
- 4 Lewe
- 5 Verkenning
- 6 Besigtiging
- 7 Mars in kultuur
- 8 Verwysings en aantekeninge
- 9 Eksterne skakels
Fisiese eienskappe[wysig | wysig bron]
Mars het ongeveer die helfte van die Aarde se radius en slegs een tiende van sy massa; Mars het 'n laer digtheid, maar sy oppervlakte is slegs 'n klein bietjie minder as die totaal oppervlakte van die Aarde se droë land.[4] Alhoewel Mars groter en meer massief is as Mercurius, het Mercurius 'n hoër digtheid. Dit beteken dat Mercurius 'n ietwat sterker swaartekrag by sy oppervlak het. Die rooierige voorkoms van Mars se oppervlak word veroorsaak deur yster(III)oksied, beter bekend as roes.[9]
Geologie[wysig | wysig bron]
Na aanleiding van wentelwaarnemings en die bestudering van 'n versameling meteoriet afkomstig van Mars, blyk dit dat Mars se oppervlak hoofsaaklik uit basalt bestaan. Sommige bewyse dui daarop dat 'n deel van die planeet se oppervlak moontlik meer ryk aan silika is as tipiese basalt en moontlik soortgelyk is aan andesietrotse op Aarde.
Alhoewel Mars nie 'n intrinsieke magnetiese veld het nie, het waarnemings gewys dat dele van die planeet se kors gemagnetiseer is en dat wisselende ommeswaaiing van die polariteit van sy dipoolveld in die verlede plaasgevind het. Hierdie paleomagnetisme van magneties vatbare minerale het eienskappe wat baie eenders is aan die wisselende magnetiese bande wat op die oseaanbodem van die Aarde gevind word. Een teorie, wat in 1999 gepubliseer is en in Oktober 2005 met behulp van die Mars Global Surveyor opnuut bestudeer is, is dat hierdie bande plaattektoniek vertoon wat 4 miljard jaar gelede op Mars verskyn het, voor die planetêre dinamo opgehou het om te werk en veroorsaak het dat die planeet se magnetiese veld weg kwyn.[10]
Huidige modelle van die planeet se binnekant dui op 'n kern met 'n radius van ongeveer 1,480 kilometer, wat hoofsaaklik uit yster bestaan met omtrent 14–17% swawel. Hierdie kern van ystersulfied is deels vloeistof en het twee maal die konsentrasie van die ligter elemente wat by die Aarde se kern bestaan. Mars se kern word omring deur 'n silikaatmantel, wat baie van die tektoniese en vulkaniese kenmerke van die planeet gevorm het, maar nou egter onaktief blyk te wees. Die gemiddelde dikte van die planeet se kors is ongeveer 50 km, met 'n maksimum dikte van 125 km.[11] Die Aarde se kors het 'n gemiddelde dikte van 40 km, maar is slegs 'n derde so dik as dié van Mars, relatief tot die groottes van die twee planete.
Die geologiese geskiedenis van Mars kan in baie epogge (tydvakke) gedeel word, maar die volgende is die drie hoofepogge.
- Noachiese epog: Vorming van die oudste oorgeblewe oppervlaktes van Mars, 3,8 miljard jaar gelede tot 3,5 miljard jaar gelede. Oppervlaktes uit die Noachiese tydvak bevat baie impakkraters van aansienlike groottes. Dit word geglo dat die Tharsis-vulkaniese plato tydens hierdie periode gevorm is en later in die tydvak aansienlik deur vloeibare water oorstroom is. Die tydvak is vernoem na Noachis Terra, 'n landmassa op Mars.
- Hesperiese epog: 3,5 miljard jaar gelede tot 1,8 miljard jaar gelede. Die Hesperiese epog word gekenmerk deur die vorming van uitgestrekte lawavlaktes. Die tydvak is vernoem na Hesperia Planum, 'n streek op Mars.
- Amazoniese epog: 1,8 miljard gelede tot tans. Amazoniese streke het min meteorietiese impakkraters, maar verskil in ander opsigte. Olympos Mons is in hierdie periode gevorm. Die tydvak is vernoem na Amazonis Planitia, een van die gladste vlaktes op Mars.
Hidrologie[wysig | wysig bron]
Met die huidige lae atmosferiese druk, is dit onmoontlik dat vloeibare water op die oppervlak van Mars kan bestaan, behalwe teen die laagste laagstes – en dan ook slegs vir kort periodes.[12][13] Water in ysvorm is egter volop: die twee poolkappe bestaan hoofsaaklik uit ys.[14] In Maart 2007 het NASA aangekondig dat die volume (water)ys in die suidelike poolkap genoeg sou wees om, indien dit sou smelt, die hele oppervlak van die planeet te dek tot 'n diepte van 11 meter.[15] Verder strek daar ook 'n ysgrondmantel vanaf die pool tot 'n breedteligging van ongeveer 60°.[14]
Daar word geglo dat groter hoeveelhede water vasgevang is onder Mars se dik kriosfeer (die dele van die oppervlak waar water in soliede vorm is), waarvandaan dit dan vrygestel kan word deur vulkaniese aksie wat die krake in die kors veroorsaak. Die grootste vrystelling van water op hierdie manier was moontlik met die vorming van die Valles Marineris-kloof, vroeg in Mars se geskiedenis, waartydens genoeg water vrygestel is om die massiewe uitloopkanale van die kloof te vorm. 'n Kleiner, meer onlangse, soortgelyke gebeurtenis het moontlik plaasgevind toe die Cerberus Fossae-kloof ongeveer 5 miljoen jaar gelede gevorm het en 'n veronderstelde see van ys agtergelaat het, wat vandag steeds sigbaar is by Elysium Planitia, die grootste vulkaniese streek op Mars.[16] Die morfologie van hierdie streek strook egter meer met die opdamming van lawastrome, wat 'n oppervlakkige eendersheid met ysstrome veroorsaak.[17] Hierdie lawastrome het moontlik die terrein gedek wat vroeër deur katastrofiese oorstromings van die Athabasca-vallei gevorm is.[18] Hierdie tweede teorie word gesteun deur die teenwoordigheid van aansienlik rowwe oppervlaktekstuur, termiese traagheid en hidrovulkaniese kegels.[18] Verder is die stoïgiometriese massafraksie van H2O in hierdie omgewing tot tiendes van sentimeterdieptes slegs ~4%,[19] wat maklik aan gehidrateerde minerale toegeskryf kan word[20] en nie strook met die teenwoordigheid van oppervlakkige ys nie.
Meer onlangs het die kamera van die Mars Global Surveyor hoë-resolusie foto's geneem wat baie meer detail bied oor die geskiedenis van vloeibare water op Mars se oppervlak. Ten spyte van die baie reuse vloedkanale en 'n geassosieerde boomagtige netwerk van sytakke wat op Mars gevind word, is daar egter geen strukture op 'n kleiner skaal wat die oorsprong van vloedwater kan aandui nie. Dit is voorgestel dat weerprosesse hulle blootgelê het, wat beteken dat die riviervalleie ou kenmerke is. Hoër-resolusie waarnemings deur ruimtetuie soos die Mars Global Surveyor het ook ten minste 'n paar honderd kenmerke langs krater- en kloofmure gewys, wat soortgelyk te blyk aan aardse syfervore. Die vore is meestal in die hooglande van die suidelike halfrondte en na die ewenaar gerig; almal word op 'n breedteligging van 30° en poolwaarts aangetref.[21] Navorsers het geen gedeelteliks verweerde vore of gesuperponeerde impakkraters gevind nie, wat beteken dat hierdie baie jong verskynsels is.
In 'n besonders opvallende voorbeeld (sien beeld hiernaas), wys twee foto's, wat ses jaar uitmekaar geneem is, 'n voor op Mars en wat blyk nuwe stortings of deposito's te wees. Michael Meyer, 'n vooraanstaande wetenskaplike by NASA se Mars Exploration Program, redeneer dat slegs die vloei van 'n materiaal met 'n hoë inhoud van vloeibare water so 'n oorblywende patroon en verkleuring kan veroorsaak. Of die water die oorsaak van neerslag, ondergrondse of ander bronne is, bly 'n ope vraag.[22] Alternatiewe teorieë is ook voorgestel, insluitende die moontlikheid dat die deposito's veroorsaak word deur 'n yskors van koolstofdioksied of deur die beweging van stof of Mars se oppervlak.[23][24]
Nog bewyse dat vloeibare water eens op Mars se oppervlak kon bestaan het, kom van die bespeuring van spesifieke minerale soos hematiet en goethiet, wat beide soms in die teenwoordigheid van water vorm.[25]
Desondanks is sommige van die bewyse wat op antieke waterkomme en stromings dui, weerspreek deur hoër-resolusie studies geneem teen 'n resolusie van ongeveer 30 cm deur die Mars Reconnaissance Orbiter.[26]
Geografie[wysig | wysig bron]
Alhoewel hulle beter bekend is vir hulle kartering van die Maan, was Johann Heinrich Mädler en Wilhelm Beer die eerste "lugkarteerders". Hulle het begin deur die planeet se omwentelingsperiode vas te stel, asook deur vir eens en altyd vas te stel dat die meeste van Mars se oppervlakverskynsels permanent is. In 1840 het Mädler 10 jaar se waarnemings gekombineer en die eerste kaart van Mars geteken. In plaas daarvan dat hulle die verskeie verskynsels name gegee het, het hulle dit slegs met letters gemerk: Sinus Meridiani (letterlik "Meridiaanbaai"), was dus as "a." gemerk.[27]
Vandag word verskynsels op Mars uit 'n aantal bronne benoem. Groot verskynsels met 'n weerkaatsingsvermoë is reeds deur vroeë waarnemers raakgesien en betitel: hierdie name is meestal gehou, maar sommige is opgedateer om nuwe kennis van die verskynsels te weerspieël. Een voorbeeld is Nix Olympica ("Sneeu van Olimpos"), wat Olympus Mons ("Olimpos-berg") herdoop is om die bergagtige karakter van die verskynsel in die naam weer te gee.[28]
Mars se ewenaar word deur sy omwenteling gedefinieer, maar die ligging van sy nulmeridiaan was gespesifiseer, net soos die Aarde s'n, by 'n willekeurig gekose punt: Mädler en Beer het reeds in 1830 'n lyn gekies vir hulle eerste kaarte van Mars. Na die ruimtetuig Mariner 9 in 1972 uitgebreide beelde van Mars verskaf het, is 'n klein krater (later bekend as Airy-0), wat op die Sinus Meridian ("Meridiaanbaai") geleë is, gekies vir die definisie van 0.0° lengteligging om met die oorspronklike aanwysing van Mädler en Beer saam te val.
Siende dat Mars geen oseane het nie en dus ook geen "seevlak" nie, moes 'n "nulvlak" aangewys word. 'n Hoogte van 0 m word gedefinieer by die hoogte waar daar 610,5 Pa (6,105 mbar) atmosferiese druk is. Hierdie druk stem ooreen met die drievoudpunt van water, en is omtrent 0,6% van die seevlak-oppervlakdruk op Aarde.[29]
Die tweedeling van Mars se topografie is opvallend: die noordelike vlaktes is deur die vloei van lawa afgeplat en kontrasteer met die suidelike hooglande: pokagtig en vol kraters deur antieke impakte. Die oppervlak, soos vanaf die Aarde gesien, kan dus in twee areas gedeel word, met verskillende weerkaatsingsvermoëns (ook verwys na as albedo's). Daar was vroeër geglo dat die valer vlaktes, wat bedek is met stof en sand ryk aan rooierige ysteroksied, moontlik konintente was en hulle het name ontvang soos Arabia Terra ("land van Arabië") en Amazonis Planitia ("Amasoniese vlakte"). Daar was dan ook geglo dat die donker verskynsels seë was, wat gevolg het tot name soos Erythraeum-see en die Sirenum-see. Die donkerste verskynsel wat van die Aarde af waargeneem kan word is Syrtis Major, 'n skildvulkaan.[30]
Olympus Mons, ook 'n skildvulkaan, is met 26 km die hoogste berg in die Sonnestelsel (sover bekend). Dit is 'n uitgedoofde vulkaan in die uitgestrekte hooglandstreek Tharsis, wat ook 'n aantal ander groot vulkane bevat. Dit is meer as drie keer so hoog as Mount Everest, wat 'n hoogte van 8,848 km het.
Mars dra ook die littekens van 'n aantal impakkraters: daar is reeds 43 000 kraters gevind wat 'n diameter van 5 km of meer het.[31] Die grootste krater is Hellas Planitia, 'n impakbekken met 'n diameter van tussen 2100 en 2500 km (metings verskil). Hella Planitia is 'n ligte verskynsel wat duidelik vanaf die Aarde sigbaar is.[32] Danksy Mars se kleiner massa is die kanse dat 'n voorwerp met die planeet sal bots die helfte minder as dié van die Aarde. Mars lê egter nader aan die asteroïdegordel en is dus meer dikwels 'n teiken van voorwerpe wat daarvan afkomstig is. Dit is ook meer waarskynlik dat Mars deur korttermyn komete getref kan word, soos dié wat in die omwentelingsbaan van Jupiter lê.[33] Ten spyte hiervan is daar baie minder kraters op Mars as (byvoorbeeld) die Maan, aangesien Mars se atmosfeer beskerming teen klein meteore bied. Die morfologie van sommige kraters dui daarop dat die grond nat was toe die meteoriet die planeet getref het.
Die groot kloof Valles Marineris (ook bekend as "Agathadaemon" op ou kaarte), het 'n lengte van 4000 km en 'n diepte van tot 7 km. Die lengte van Valles Marineris is gelyk aan die lengte van Europa en strek oor een vyfde van Mars se omtrek. Ter vergelyking is die Grand Canyon op Aarde slegs 446 km lank en naastenby 2 km diep. Valles Marineris is gevorm na aanleiding van die swelling van die Tharis-area, wat veroorsaak het dat die kors in die area van Valles Marineris inmekaarsak. 'n Ander groot kloof is Ma'adim Vallis ("Ma'adim" is Hebreeus vir Mars). Dit is 700 km lank, met 'n wydte van 20 km en 'n diepte van 2 km in sommige plekke. Dit is moontlik dat Ma'adim Vallis in die verlede deur vloeibare water oorstroom was.[34]
Beelde van die Thermal Emission Imaging System (THEMIS) aanboord NASA se Mars Odyssey-wenteltuig het sewe moontlike grotingange gewys op die flanke van die Arsia Mons-vulkaan.[35] Die grotte is vernoem na sewe persone wat dierbaar was aan die ontdekkers: Dena, Chloe, Wendy, Annie, Abbey, Nikki en Jeanne, en staan saam bekend as die "sewe susters".[36] Die ingange is tussen 100 m en 252 m wyd en daar word geglo dat hulle ten minste 73 m tot 96 m diep is. Siende dat die lig nie die vloer van die grotte bereik nie, is dit moontlik dat hulle dieper as die minimum beraming is en onder die oppervlak wyer word. Dena is die enigste uitsondering: die vloer is sigbaar en die grot het 'n beraamde diepte van 130 m. Die binnekante van hierdie grotte word moontlik beskerm van mikrometeoroïedes, ultravioletstrale, sonvlamme en hoë-energie deeltjies wat die planeet se oppervlak bombardeer.[37] Sommige navorsers het voorgestel dat hierdie moontlike beskerming die grotte goeie kandidate maak vir toekomstige pogings om water in vloeistofvorm en tekens van lewe te soek.
Mars het twee permanente polêre yskappe: die noordelike een is geleë in die noordelike poolstreek, Planum Boreum, en die suidelike yskap in Planum Australe, die suidelike poolstreek.
Atmosfeer[wysig | wysig bron]
Mars het omtrent 4 miljard jaar gelede sy magnetosfeer verloor, dus is die sonwind in direkte wisselwerking met Mars se ionosfeer. Hierdie direkte wisselwerking hou die atmosfeer dunner as wat dit andersins sou wees, deur die stroping van atome vanuit die buitenste laag. Die geïoniseerde atmosferiese deeltjies is in die ruimte agter Mars bespeur deur beide die Mars Global Surveyor en die Mars Express.[38][39]
As gevolg van die verlies van atome is Mars se atmosfeer relatief baie dun. Atmosferiese druk op die oppervlak wissel van ongeveer 30 Pa (0,03 kPa) op Olympus Mons tot meer as 1155 Pa (1,155 kPa) in die dieptes van Hellas Planitia, met 'n gemiddelde oppervlakdruk van 600 Pa (0,6 kPa). Dit is minder as 1% van die oppervlakdruk op Aarde (101,3 kPa). Mars se gemiddelde oppervlakdruk is gelyk aan die druk wat 35 km bo die aarde se oppervlak gevind word.
Mars se atmosfeer is stowwerig en bevat stofdeeltjies van omtrent 1,5 µm, wat die lug op Mars 'n bruingelerige kleur gee soos van die oppervlak af gesien.[40] Die atmosfeer bestaan uit 95% koolstofdioksied, 3% stikstof, 1,6% argon en bevat spore van suurstof, water, koolstofmonoksied en stikstofmonoksied, asook nog uiters klein spore van neon, kripton, formaldehied, xenon, osoon en metaan.[4] Navorsers het metaan bespeur teen 'n konsentrasie van ongeveer 10 deeltjies per miljard (volgens volume).[41][42] Metaan is 'n onstabiele gas wat deur ultravioletstraling afgebreek word en 'n tipiese metaanmolekule het 'n leeftyd van ongeveer 340 jaar in Mars se atmosfeer.[43] Die teenwoordigheid van metaan sal dus 'n huidige of onlangse bron van die gas op die planeet aandui. Vulkaniese aktiwiteit, komeetimpakte en die teenwoordigheid van mikro-organismes wat metaan as 'n afvalproduk skep word onder moontlike bronne gereken. Dit is ook aangetoon dat metaan moontlik deur 'n nie-biologiese proses soos die vorming van serpentynsteen geproduseer kan word, wanneer dit plaasvind tussen water, koolstofdioksied en olivien, 'n mineraal wat op Mars voorkom.[44]
Tydens 'n pool se winter word dit deur voortdurende donkerte gedek: die oppervlak verkoel en 25-30% van die atmosfeer kondenseer tot lae koolstofdioksiedys (droë ys).[45] Wanneer die pole weer aan sonlig blootgestel word, sublimeer die koolstofdioksied, wat reuse winde veroorsaak wat vanaf die pole waai met snelhede tot 400 km/h. Hierdie seisoenale gebeurtenisse vervoer groot hoeveelhede stof en waterdamp, wat aanleiding gee tot ryp en groot cirruswolke wat aan die Aarde s'n herinner. Wolke van waterys is deur die Opportunity-swerwer in 2004 afgeneem.[46]
Klimaat[wysig | wysig bron]
Van al die planete is Mars se seisoene die meeste soos die Aarde s'n, as gevolg van die soortgelyke hellings van die twee planete se asse van omwenteling. Die duur van die seisoene op Mars is egter amper twee keer so lanks soos die van die Aarde: as gevolg van Mars se afstand van die son is 'n Marsjaar amper twee keer die lengte van 'n Aardse jaar. Die oppervlaktemperatuur op Mars wissel van ongeveer -140 °C tydens die poolwinters tot 20 °C in die somers.[12] Die wye reeks temperature is as gevolg van die dun atmosfeer (wat nie die baie van die son se hitte kan stoor nie), die lae atmosferiese druk en die lae termiese traagheid van die grond.[47]
Alhoewel Mars se seisoene die naaste aan die Aarde s'n is, verskil dit tog aansienlik, as gevolg van die merkwaardige effek van die eksentrisiteit van Mars se relatief groot wentelbaan. Mars nader perihelium (die afstand naaste aan die son) wanneer dit somer in die suidelike halfrondte is en winter in die noorde, en nader aphelium (die afstand verste van die son) wanneer dit winter in die suidelike halfrondte is en somer in die noorde. Die gevolg is dat die seisoene in die suidelike halfrondte meer uitermatig is en die seisoene in die noorde meer matig is as wat dit anders sou wees. Die somertemperature in die suide kan tot 30 °C warmer wees as die gelykstaande somertemperature in die noorde.[48]
Mars het ook die grootste stofstorms in ons Sonnestelsel. Hierdie storms kan wissel van 'n storm oor 'n klein area, tot reusagtige storms wat die hele planeet dek. Hulle vind meestal plaas wanneer Mars die naaste aan die Son is en daar is opgemerk dat hulle die globale temperatuur verhoog.[49]
Die poolkappe by altwee pole bestaan hoofsaaklik uit waterys. Daar is egter droë ys bo-op die oppervlak van die waterys. Bevrore koolstofdioksied versamel as 'n laag van omtrent een meter dik op die noordelike yskap (slegs in die noordelike winter), terwyl die suidelike kap 'n permanente 8 m-hoë dekking van droë ys het.[50] Die noordelike poolkap het 'n deursnee van ongeveer 1000 kilometer tydens die noordelike somer[51] en bevat ongeveer 1,6 miljoen kubieke meter ys. Indien hierdie ys in 'n eweredige laag oor die poolkap versprei sou wees, sou dit twee kilometer dik wees.[52] Die suidelike poolkap het 'n deursnee van 350 km en 'n dikte van 3 km.[5] Die totale volume ys in die suidelike poolkap plus die aangrensende lae deposito's beslaan 'n beraamde 1,6 miljoen kubieke kilometer.[53] Beide poolkappe toon spiraalagtige slenke, wat moontlik 'n gevolg is van differensiële sonverwarming en die sublimasie van ys en die kondensasie van waterdamp.[54][55] Altwee die poolkappe krimp en groei weer terug soos die temperatuur saam met die seisoene wissel.
Wenteling en omwenteling[wysig | wysig bron]
Mars se gemiddelde afstand van die Son is rofweg 230 miljoen km en sy omwentelingsperiode is 687 (Aardse) dae. 'n Marsdag of "sol" is net 'n klein bietjie langer as 'n Aardse dag: 24 uur, 39 minute en 35,244 sekondes. 'n Marsjaar is gelyk aan 1,8809 Aardse jare, of 1 jaar, 320 dae en 18,2 uur.
Mars se aksiale helling is 25,19 grade, wat vergelykbaar is met die Aarde se helling. Omdat Mars se jaar langer is, duur die seisoene daar byna twee keer so lank as die seisoene op Aarde. Mars het sy laaste perihelium, die afstand verste van die Son af, in Junie 2007 verbygesteek en sy aphelium, die afstand naaste aan die Son, in Mei 2008.
Mars het 'n relatief sterk wenteleksentrisiteit: 'n planeet se wenteleksentrisiteit dui aan hoeveel 'n planeet se ovaalvormige wentelbaan afwyk van 'n sirkel. Mars het 'n eksentrisiteit van ongeveer 0,09; uit die ander planete in die Sonnestelsel het slegs Mercurius 'n groter eksentrisiteit. Dit is egter bekend dat Mars se wentelbaan in die verlede baie ronder was as wat dit vandag is. Omtrent 1,35 miljoen Aardse jare gelede het Mars 'n eksentrisiteit van rofweg 0,002 gehad, minder selfs as die huidige eksentrisiteit van die Aarde.[56] Die eksentrisiteit van planete se wentelbane verander stadig, maar seker. Terwyl daar elke 100 000 jaar 'n definitiewe verandering in die Aarde se eksentrisiteit is, duur die eksentrisiteitsiklusse van Mars 96 000 (Aardse) jare. In die jaar 24100 word daar bereken dat Mars se eksentrisiteit 0,1051 sal bereik.[57] Mars se wentelbaan het die laaste 35 000 jaar ietwat meer eksentries geraak, as gevolg van die effek van die ander planete se aantrekkingskragte. Die naaste afstand wat Mars telkens aan die Aarde bereik, sal vir die volgende 25 000 jaar ietwat voortdurend kleiner word.[58]
Mane[wysig | wysig bron]
Beide satelliete is in 1877 deur Asaph Hall ontdek en is vernoem na gode in die Griekse mitologie: Fobos (paniek/vrees) en Deimos (terreur/angs) wat by hulle vader Ares, die god van oorlog, op die slagveld aangesluit het. Ares het aan die Romeine as "Mars" bekend gestaan.
Vanaf Mars se oppervlak lyk die beweging van Fobos en Deimos baie anders as die van ons eie maan. Fobos sak in die ooste en kom dan na slegs 11 uur in die weste op. Deimos is net buite sinkroniese omwenteling, waar die wentelperiode van die maan met die wentelperiode van die planeet sou ooreenstem. Alhoewel Deimos se wentelperiode slegs 30 uur is, neem dit 2,7 dae vir die planeet om in die weste te sak (soos gesien vanaf die ewenaar), aangesien dit stadigaan agter Mars se eie wentelspoed val, en neem dit net so lank om weer in die ooste op te kom.[60]
Aangesien Fobos vinniger om Mars wentel as wat die planeet self wentel, is getykragte stadig maar seker besig om Fobos se omwentelingsradius te verkort. In ongeveer 50 miljoen jaar sal die maan óf teen Mars se oppervlak bots, óf uitmekaargeskeur word en 'n ringstruktuur om die planeet vorm.[60]
Dit is nie bekend hoe of wanneer Mars sy twee mane gevang het nie. Beide het 'n ronde wentelbaan (hulle wenteleksentrisiteit is dus 0), naby aan die ewenaar, wat op sigself baie ongewoon is vir gevange voorwerpe. Fobos se onstabiele wentelbaan dui op 'n relatief onlangse vangs. Daar is nie 'n meganisme (sover bekend) wat 'n luglose Mars sou toelaat om 'n enkele asteroïde vas te vang nie, dus is dit waarskynlik dat 'n derde liggaam betrokke was. Buite die asteroïdegordel is asteroïdes so groot soos Fobos en Deimos egter skaars en tweelinge nog skaarser.[61]
Lewe[wysig | wysig bron]
Die huidige opvatting oor die moontlikheid om 'n wêreld te ontwikkel en lewe te onderhou, is ten gunste van planete wat water in vloeistofvorm het op hulle oppervlakke. Dit vereis dat die wentelbaan van 'n planeet binne-in 'n bewoonbare sone val. In ons Sonnestelsel lê die Aarde in hierdie sone en is Mars 'n halwe astronomiese eenheid agter hierdie sone. Dít, plus die planeet se dun atmosfeer, veroorsaak dat water op die oppervlak vries. Dat water wel in die verlede daar gevloei het, dui op die planeet se potensiaal vir bewoonbaarheid. Onlangse bewyse het voorgestel dat enige water op die oppervlak te sout en suur sou wees om lewe te onderhou.[62]
Die tekort aan 'n magnetosfeer en die uiters dun atmosfeer bied 'n groter uitdaging: die planeet het min warmteoordrag oor sy oppervlak, slegte insolasie teen bombarderings van buiteruimse voorwerpe en die sonwind, asook ontoereikende atmosferiese druk om water in 'n vloeistofvorm te behou (enige water sublimeer na 'n gasstaat). Mars is ook byna, of miskien selfs geheel en al, geologies dood: die einde van vulkaniese aktiwiteit het 'n stop gesit aan die herwinning van chemikalieë en minerale tussen die oppervlak en binnekant van die planeet.[63]
Bewyse stel voor dat die planeet in die verlede aansienlik meer bewoonbaar was as vandag, maar dit is nie duidelik of lewende organismes ooit daar bestaan het nie. Die Viking-sondes van die 1970's het eksperimente uitgevoer wat bedoel was om mikro-organismes in die grond by hulle respektiewelike landingsterreine op te spoor. Hulle het klaarblyklike positiewe resultate gehad, waaronder 'n tydelike toename van CO2-produksie na blootstelling aan water en voedingstowwe. Hierdie tekens is egter later deur baie wetenskaplikes in twyfel getrek, wat gelei het tot 'n voortdurende debat. Die 30-jaar oue Viking-data is onlangs opnuut geanaliseer en dit is voorgestel dat die toetse moontlik nie gesofistikeerd genoeg was om enige vorms van lewe te bespeur nie en dat dit selfs enige (teoretiese) vorm van lewe kon dood maak.[64]
By NASA se Johnson Space Center-laboratorium is organiese verbindings in die meteoriet ALH84001 gevind; 'n meteoriet wat veronderstel is om van Mars afkomstig te wees. Die konklusies was dat die verbindings deposito's deur primitiewe vorms van lewe was, wat op Mars bestaan het voor die meteoriet deur 'n meteoor die ruimte ingestuur is op 'n 15 miljoen-jaar reis na die Aarde. Klein hoeveelhede metaan en formaldehied is onlangs deur wenteltuie om Mars ontdek en daar word beweer dat hierdie tekens van lewe kan wees (m.a.w. afvalprodukte van organismes), aangesien hierdie deeltjies baie vinnig sou afbreek in Mars se atmosfeer.[65][66] Dit is moontlik dat hierdie verbindings aangevul word deur vulkaniese of geologiese maniere, byvoorbeeld die vorming van serpentynsteen.[44]
Verkenning[wysig | wysig bron]
Talle ruimtetuie, waaronder wenteltuie, landingstuie en swerftuie, is reeds na Mars gestuur deur die Sowjetunie, die V.S.A. (NASA), Europa (ESA) en Japan (JAXA), met die doel om die planeet se oppervlak, klimaat en geologie te bestudeer. Verkenningstogte na Mars is egter buitengewoon moeilik en daar is slegs 'n 40% sukseskoers onder al die togte in die verlede.[67]
Vorige missies[wysig | wysig bron]
Die eerste suksesvolle verbyvlug na Mars was NASA se Mariner 4, wat in 1964 gelanseer is. Die eerste suksesvolle voorwerpe om op die oppervlak te land, was twee Sowjetse sondes, Mars 2 en Mars 3, wat in 1971 gelanseer is, maar beide het kontak binne sekondes van hul landing verloor. NASA het in 1975 hulle Viking-program geloods, wat bestaan het uit twee wenteltuie wat elk met 'n landingstuig voorsien is. Beide landingstuie het in 1976 suksesvol geland en die landingstuig Viking 1 was vir 6 jaar in werking en Viking 2 vir 3 jaar. Die twee landingstuie het die eerste kleurbeelde van Mars teruggestuur[68] en hulle het die oppervlak so goed gekarteer dat die beelde selfs vandag nog soms gebruik word. Die Sowjetse sondes Phobos 1 en Phobos 2 is in 1988 na Mars gestuur om die planeet en sy twee mane te bestudeer. Phobos 1 het kontak verloor onderweg na Mars; Phobos 2 het daarin geslaag om Mars en Fobos af te neem, maar het misluk net voordat dit twee landingstuie sou vrystel wat bedoel was om op Fobos se oppervlak te land.
Na die 1992-mislukking van die Mars Observer-wenteltuig, het NASA die Mars Global Surveyor in 1996 gelanseer. Die missie was 'n volslae sukses en het vroeg in 2001 sy primêre karteringsmissie voltooi. In November 2006, tydens die sonde se derde uitgebreide program, is kontak verloor, wat 'n einde aan 10 werkende jare in die ruimte gebring het. Slegs 'n maand na die lansering van die Mars Global Surveyor, het NASA ook die Mars Pathfinder gelanseer, wat 'n robotverkenningstuig, die Sojourner-swerwer, gedra het. Die Sojourner het suksesvol geland in die Ares Vallis op Mars. Die missie self was ook 'n sukses en het baie publisiteit ontvang, deels te danke aan die skouspelagtige beelde wat na die Aarde terug gestuur is.[69]
Huidige missies[wysig | wysig bron]
In 2001 het NASA die suksesvolle Mars Odyssey-wenteltuig gelanseer, wat met die ingang van 2008 steeds in werking was. Die einddatum van die missie is uitgestel tot September 2008. Die Odyssey se gammastraalspektrometer het aansienlike hoeveelhede waterstof gevind in die (ongeveer) boonste meter van Mars se regoliet, die los, ongelyksoortige en dikwels verweerde materiaal op die oppervlak van 'n planeet. Daar word geglo dat hierdie waterstof moontlik deel vorm van groot stortings waterys.[70]
In 2003 het die European Space Agency (ESA) die Mars Express-tuig gelanseer, wat bestaan het uit die Mars Express Orbiter en die landingstuig Beagle 2. Beagle 2 het misluk tydens sy daling en is vroeg in Februarie 2004 as verlore verklaar.[71] Vroeg in 2004 het die span van die Planetary Fourier Spectrometer, 'n infrarooi spektrometer, aangekondig dat hy metaan in Mars se atmosfeer gevind het. In Junie 2006 het die ESA aangekondig dat aurora ook op Mars ontdek is.[72]
NASA het ook in 2003 hulle tweelingswerwers as deel van hulle Mars Exporation Rover Mission gelanseer: die Spirit-swerwer (MER-A) en die Opportunity-swerwer (MER-B). Altwee missies het suksesvolle landings gehad in Januarie 2004 en het hulle doelteikens behaal of oortref. Onder die merkwaardigste wetenskaplike data wat teruggestuur is, was oortuigende bewys dat vloeibare water een of ander tyd in die verlede by beide landingsterreine bestaan het. Stofwarrels en windstorms het met tye die swerwers se sonpanele skoongemaak en sodoende hulle leeftyd uitgerek.[73]
Op 12 Augustus 2005 het NASA die Mars Reconnaissance Orbiter-sonde na die planeet gelanseer. Die tuig het op 10 Maart 2006 wenteling om die planeet bereik, vanwaar hy 'n twee-jaar opname sal maak. Die MOR sal die terrein en weerspatrone van Mars karteer, om sodoende geskikte landingsterreine vir toekomstige missies te vind. Hy bevat ook 'n verbeterde telekommunikasieskakel na die Aarde, met meer bandwydte as al die vorige missies saam. Wetenskaplikes het op 3 Maart 2008 aangekondig dat die wenteltuig ook die eerste foto van 'n reeks aktiewe lawine's naby die planeet se noordpool afgeneem het.[74]
Een van die onlangsste missie na Mars (die vlugtige verbyvlug van die Dawn-ruimtetuig op pad na Ceres uitgesluit), is NASA se Phoenix, wat op 4 Augustus 2007 gelanseer is en op 25 Mei 2008 op die noordelike poolstreek van Mars geland het.[75] Die landingstuig het 'n robotarm wat oor afstande van 2,5 m kan strek en daartoe in staat is om in die grond op Mars te grawe. Die area waarin die landingstuig homself bevind het 'n 80% kans dat daar ys minder as 30 cm onder die oppervlak sal wees. Die Phoenix het ook 'n mikroskopiese kamera wat 'n skeidingsvermoë van tot een duisende van die breedte van 'n menslike haar het.[76]
NASA het op 31 Julie 2008 aangekondig dat die Phoenix-landingstuig water in 'n klein, bevrore grondmonster ontdek het.[77]
- Bepaal of Mars in die verlede lewe kon ondersteun;
- Bestudeer Mars se klimaat;
- Studeer Mars se geologie; en
- Win inligting vir 'n beplande menslike verkenningstog na Mars in.
Toekomstige missies[wysig | wysig bron]
Die Phoenix sal in 2009 gevolg word deur die Mars Science Laboratory: 'n groter, vinniger (90 m/uur) weergawe van die twee verkenningswerwers. Eksperimente sluit in 'n laser wat chemiese monsters vanaf 13 m kan neem, om sodoende die samestelling van rotse vas te stel.[79]
Die gesamentlike Russiese en Sjinese Fobos-Grunt-missie, wat monsters vanaf Fobos sal terugbring, is beplan vir 'n 2009-lansering. Die ESA beplan om in 2012 hulle eerste swerwer na Mars te lanseer, die Exomars-swerwer sal daartoe in staat wees om 2 m diep in die grond te boor, op soek na organiese molekules.[80][81]
Die Fins-Russiese MetNet-missie beplan om 'n aantal klein landingstuie na Mars te stuur om 'n wye oppervlaknetwerk te stig wat die planeet se atmosferiese struktuur, fisika en meteorologie sal bestudeer.[82] As 'n voorloper vir die missie sal een of twee landingstuie moontlik tussen 2009 en 2011 gelanseer word. Dit is moontlik dat hulle deur die Fobos-Grunt-tuig ge-abba kan word.[83] Ander lanserings sal tot in 2019 plaasvind.
President George W. Bush het in 2004 aangekondig dat die Verenigde State bemande missies na Mars geïdentifiseer het as 'n langtermyn doel van hul beleid aangaande ruimteverkenning.[84] NASA en 'n vervaardiger van ruimtetuie, Lockheed Martin, het reeds begin met die Orion-ruimteskip. Die doel van die Orion is 'n bemande tog na die Aarde sa maan teen 2020, as 'n stap nader aan bemande missies na Mars.
Die ESA het die hoop uitgespreek om bemande landings tussen 2030 en 2035 uit te voer.[85] Dit sal voorafgegaan word deur toenemend groter sondes, beginnende met die lansering van die ExoMars.
NASA-administrateur Michael D. Griffin het op 28 September 2007 aangekondig dat NASA mik om 'n man teen 2037 op Mars te hê: in 2057 "behoort ons 20 jaar van die mens op Mars te vier".[86]
Sterrekunde op Mars[wysig | wysig bron]
Met die bestaan van verskeie wenteltuie, landingstuie en swerwers, is dit nou moontlik om sterrekunde vanaf Mars te studeer. Die Aarde en sy Maan is beide maklik sigbaar, terwyl Mars se een maan, Fobos, omtrent 'n derde die deursnee blyk te hê as wat die Maan van die Aarde af het. Deimos vertoon steragtig, bietjie helderder as wat Venus van die Aarde af vertoon.[87]
Daar is ook verskeie verskynsels wat bekend is op Aarde en nou ook op Mars waargeneem is, soos meteore en aurora.[72] Die Aarde sal tussen Mars en die Son beweeg op 10 November 2084, maar dit sal te klein vertoon om as 'n sonsverduistering te kwalifiseer.
Besigtiging[wysig | wysig bron]
Aan die blote oog vertoon Mars as 'n duidelike geel, oranje of rooierige voorwerp. Vanaf die Aarde waargeneem, wissel die helderheid van die planeet meer as enige ander planeet deur die loop van sy wenteling. Die skyngrootte van Mars wissel van +1,8 met konjunksie tot -2,9 in periheliese opposisie. Wanneer Mars op sy verste van die Aarde af is, is dit meer as sewe keer so ver as wat dit is wanneer dit op sy naaste is. Op ongunstige tye (vir besigtiging) kan dit vir maande deur die Son se lig weggesteek word. Die heel gunstigste tye om die planeet te besigtig is slegs twee keer elke 32 jaar is, met 15- en 17-jaar tussenposes, tussen laat Julie en laat September, wanneer die planeet sy perihelium bereik Die planeet kan egter steeds goed waargeneem kan word met minder gunstige tye (bv. tydens opposisies), maar met sy perihelium kan 'n magdom oppervlak detail met behulp van 'n teleskoop waargeneem word. Veral die poolkappe is duidelik, selfs met lae vergroting.[88]
Die punt van Mars se naaste benadering aan die Aarde staan bekend as opposisie. Die tydperk tussen opvolgende opposisies, ook genoem die sinodiese periode, is 780 dae. As gevolg van die eksentrisiteit van beide planete se wentelbane, kan die tye van opposisie en die minimum afstande tot 8,5 dae verskil. Die minimum afstand wissel tussen ongeveer 55 en 100 miljoen km, as gevolg van die planete se elliptiese wentelbane.[4] Die volgende opposisie is op 29 Januarie 2010.
Soos Mars nader aan opposisie beweeg, begin dit 'n periode van oënskynlike agteruitbeweing, wat beteken dat dit sal lyk asof dit agteruit beweeg in vergelyking met die sterre op die agtergrond.
2003 naaste nadering[wysig | wysig bron]
Op 27 Augustus 2003, 9:51:13 UT, het Mars die naaste aan die Aarde gekom in naastenby 60 000 jaar: 55 758 006 km. Dit het gebeur toe Mars een dag van opposisie af was en ongeveer drie dae van sy perihelium, wat beteken dat dit baie maklik was om Mars van die Aarde af te sien. Die vorige keer wat dit so naby aan die Aarde verby gekom het, was in 57 617 v.C. en die volgende keer sal eers in 2287 wees. Hierdie rekordafstand is egter slegs 'n klein bietjie nader as ander nabye naderings: die minimum afstand op 22 Augustus 1924 (byvoorbeeld) was 0,37284 AE, vergeleke met die 0,37271 AE op 27 Augustus 2003. Die minimum afstand op 24 Augustus 2208 sal 0,37278 AE wees.[89] Die veranderinge in die Aarde en Mars se wentelbane beteken dat die twee planete telkens nader aan mekaar verbyweeg. Teen die jaar 4000 sal die 2003-rekord reeds 22 keer oorskry wees.
Geskiedkundige waarnemings[wysig | wysig bron]
Die geskiedkundige waarnemings van Mars word gekenmerk deur sy opposisie, wanneer die planeet die naaste aan die Aarde is en dus ook die sigbaarste; iets wat elke paar jaar gebeur. Aristoteles was tussen die eerste bekende skrywers wat sy waarnemings van Mars beskryf het. Hy het genoem dat Mars verder weg is as oorspronklik gedink, gebaseer op waarnemings van wanneer Mars agter die Maan verby beweeg.
Teen die 19de eeu het die resolusies van teleskope só gevorder dat oppervlakverskynsels geïdentifiseer kon word. In September 1887 het 'n periheliese opposisie van Mars op 5 September plaasgevind. In Milaan het die Italiaanse sterrekundige Giovanni Schiaparelli daardie jaar 'n 22 cm-teleskoop gebruik in die skepping van die eerste gedetailleerde kaart van Mars. Hierdie kaarte het verskynsels bevat waarna Schiaparelli as "canali" verwys het, wat later as 'n optiese illusie verduidelik sou word. Hierdie "canali" was veronderstel om lang, reguit lyne op Mars se oppervlak te wees en Schiaparelli het aan hulle die name van bekende riviere op Aarde gegee.
Percival Lowell, 'n wiskundige en sterrekundige, het die Lowell-observatorium gestig, wat 'n 300- en 450 mm-teleskoop gehad het. Die observatorium was gebruik vir die verkenning van Mars tydens die laaste gunstige tyd daarvoor in 1894 en die daaropvolgende minder gunstige opposisies. Hy het verskeie boeke oor Mars en lewe op die planeet uitgee, wat 'n groot invloed op die publiek gehad het. Schiaparelli se "canali" is ook deur Lowell waargeneem, asook deur die sterrekundiges Henri Joseph Perrotin en Louis Thollon in Nice, wie een van die grootste teleskope van die tyd gebruik het.
Die seisoenale veranderinge (bestaande uit die krimp van die poolkappe en die donker areas sigbaar tydens 'n somer) in kombinasie met die kanale, het gelei tot spekulasies oor lewe op Mars; dit was reeds lank geglo dat Mars uitgestrekte seë en plantegroei bevat. Die teleskoop het nooit die vereisde resolusie bereik wat hierdie spekulasies kon bewys of ontken nie. Soos beter en groter teleskope beskikbaar geword het, is daar minder lang, reguit kanale waargeneem. Tydens 'n waarneming in 1909 deur Camille Flammarion met 'n 840 mm-teleskoop, is onreëlmatige patrone waargeneem, maar daar was geen spoor van die kanale nie.[91]
Selfs in die 1960's is artikels oor die biologie van Mars gepubliseer, waarin geen of min aandag geskenk is aan ander verduidelikings behalwe die teenwoordigheid van lewe as 'n rede vir die seisoenale veranderinge nie. Gedetailleerde scenario's vir die metabolisme en chemiese siklusse vir 'n funksionele ekostelsel op Mars is ook gepubliseer.[92]
Dit was eers met die eerste besoek van die Mariner-ruimteskepe in die 1960's wat hierdie mites weerspreek is. Die resultate van die Viking-eksperimente het 'n tussenpose ingelui waarin die teorie van 'n onbewoonbare, dooie planeet algemeen aanvaar was.
Sommige kaarte van Mars is saamgestel deur gebruik te maak van data uit hierdie missies, maar dit was eers met die missie van die Mars Global Surveyor (1996–2006), wat die eerste voltooide en uiters gedetailleerde kaarte verkry kon word. Hierdie kaarte is tans op die Internet verkrygbaar.[93]
Mars in kultuur[wysig | wysig bron]
Geskiedkundige konneksies[wysig | wysig bron]
Mars is vernoem na die Romeinse god van oorlog. In Babiloniese sterrekunde is die planeet na Nergal, die god van vuur, oorlog en verwoesting vernoem, moontlik as gevolg van die planeet se rooierige voorkoms.[94] Toe die antieke Grieke Nergal met húlle god van oorlog, Ares, gelyk gestel het, het hulle die planeet Ἄρεως ἀστἡρ (Areos aster) of "ster van Ares" genoem. Na die gelykstelling van Romeinse en Griekse gode is dit na Latyn vertaal as stella Martis, die "ster van Mars", of gewoonweg "Mars". Die Grieke het ook na die planeet as Pyroeis verwys, wat "vurig" beteken.
Die planeet se simbool, afkomstig van die planeet se simbool soos gebruik in sterrewiggelary, is 'n sirkel met 'n klein pyl wat na buite wys. Dit is 'n gestileerde voorstelling van die skild en spies wat deur die Romeinse god Mars gebruik is. Dis simbool word ook in biologie gebruik om die manlike geslag voor te stel en in alchemie om yster voor te stel: vroeër is dit geglo dat dié element deur Mars gedomineer word.[95]
Intelligente Marsmannetjies[wysig | wysig bron]
Laat in die 19de eeu het die idee dat Mars deur intelligente Marsmannetjies bewoon word groot houvas gekry. Die Italiaanse sterrekundige Giovanni Schiaparelli se waarneming van die kanale op Mars, gepaard met Percival Lowell se boek oor die onderwerp, het die nosie geskep van 'n sterwende planeet wat besig is om uit te droog en af te koel, met 'n antieke beskawing besig om besproeïngskanale te bou.[96]
Baie ander waarnemings en bewerings deur noemenswaardige persoonlikhede het bygedra tot wat vandag bekend staan as "Marskoors".[97] In 1899 het Nikola Tesla atmosferiese radiogedruis met sy ontvangers in sy Colorado Springs-laboratorium ondersoek. Hy het herhalende seine waargeneem wat hy later vermoed het moontlik radiokommunikasie van 'n ander planeet was, moontlik van Mars. In 'n onderhoud in 1901 het Tesla gesê:
Dit was 'n tydjie later wat die gedagte by my opgekom het dat die verstorings wat ek waargeneem het moontlik aan intelligente beheer toegeskryf kan word. Alhoewel ek nie hulle betekenis kon ontsyfer nie, was dit vir my onmoontlik om aan hulle as geheel en al toevallig te dink. Die gevoel kry hoe langer hoe meer vat op my dat ek die eerste een was om die groet van een planeet aan 'n ander te hoor.[98] |
Tesla se teorieë het ondersteuning van die Ierse fisikus Baron Kelvin ontvang. Kelvin het die Verenigde State in 1902 besoek en volgens een verslag het hy gesê het dat hy van mening is dat Tesla seine ontvang het wat van Mars aan die Verenigde State gestuur is.[99] Kort voor hy die V.S.A. verlaat het, het Kelvin hierdie die verslag se bewerings met nadruk ontken: "Wat ek regtig gesê het, is dat die inwoners van Mars, indien daar enige is, sonder twyfel New York sou kon raak sien, veral die gluur van die elektrisiteit".[100]
In 'n artikel in die New York Times in 1901, het Edward Charles Pickering, die direkteur van die Harvard Kollege-observatorium gesê dat hulle 'n telegram van die Lowell-observatorium in Arizona ontvang het, wat blyk te bevestig dat Mars probeer om met die Aarde te kommunikeer:
Vroeg in Desember van 1900 het ons van Lowell-observatorium in Arizona 'n telegram ontvang dat daar gesien is dat 'n ligkolom vanaf Mars geprojekteer is (die Lowell-observatiorium maak van Mars 'n spesialiteit) wat sewentig minute geduur het. Ek het hierdie feite na Europa gesein en neostylkopieë deur hierdie land gestuur. Die waarnemer daar is 'n versigtige, betroubare man en daar is geen rede om te twyfel dat die lig bestaan het nie. Dit was gegee as vanaf 'n bekende geografiese punt op Mars. Dit was al. Nou het die storie die wêreld oor gereis. In Europa is dit gesê dat ek in kommunikasie met Mars was en allerhande oordrywings het ontstaan. Wat ook al die lig was, ons het geen manier om te weet nie. Of dit intelligensie gehad het of nie, niemand kan sê nie. Dit is volkome onverklaarbaar.[101] |
Pickering het later voorgestel dat 'n stel spieëls in Texas opgestel word, met die bedoeling om met Marsbewoners te kommunikeer.
Pulsars (of eerder neutronsterre) straal elektromagnetiese straling uit, gewoonlik in lae frekwensie golwe, soos radiogolwe. Hulle doen dit redelik reëlmatig en word selfs deur sommige observatoriums as horlosies gebruik. Nikola Tesla het moontlik nie 'n boodskap van ruimtewesens ontvang nie, want hy het slegs 'n lesing van 'n enkele teleskoop tot sy beskikking gehad: hy kon slegs die rigting van die sein vasstel, nie die presiese plek van oorsprong nie. Om die posisie in drie dimensies vas te stel, word twee waarnemers benodig, of twee verskillende waarnemings, ten einde die oorsprong van die sein te trianguleer. Radioteleskoopvelde het nie in Tesla se tyd bestaan nie, dus is dit hoogs onwaarskynlik dat hy radioseine van twee verskillende plekke waargeneem het. Die seine was dus moontlik afkomstig vanaf 'n pulsar wat in dieselfde rigting as Mars geleë was.
In fiksie[wysig | wysig bron]
Danksy Mars se dramatiese rooi kleur en vroeë spekulasies oor die oppervlaktoestande wat moontlik intelligente lewe kan ondersteun, is die planeet dikwels uitgebeeld in fiksie.
Die planeet kom dikwels voor in wetenskapfiksie, die bekendste voorbeeld is waarskynlik H.G. Wells se The War of the Worlds (1898). Wells se verhaal bevat Marsbewoners wat hulle sterwende planeet wil ontsnap deur die Aarde in te neem. 'n Radioweergawe van die verhaal is op 30 Oktober 1938 in die V.S.A in die vorm van 'n regstreekse nuusuitsending uitgesaai; baie luisteraars het dit vir werklikheid aangeneem en uit hulle huise gevlug.[102]
Ander invloedryk verhale was onder andere Ray Bradbury se The Martian Chronicles, Edgar Rice Burroughs se Barsoom-reeks en 'n aantal van Robert A. Heinlein se romans voor die middel van die sestigerjare.
Ook Jonathan Swift het na Mars se mane verwys: 150 jaar voor hulle ontdek is deur Asaph Hall. Swift het 'n redelike akkurate beskrywing van die mane se omwentelings in die 19de hoofstuk van Gulliver's Travels ingesluit.[103]
Na die Mariner- en Viking-ruimtetuie met foto's van Mars teruggekeer het, het die beelde van 'n blykbaar lewelose planeet vroeë idees oor Mars laat weg kwyn en plek gemaak vir meer akkurate en realistiese uitbeeldings van menslike kolonies op die planeet. Die bekendste hiervan is moontlik Kim Stanley Robinson se Mars-trilogie. Skynwetenskaplike spekulasies oor die "Gesig van Mars" en ander raaiselagtige landmerke beteken dat antieke beskawings op Mars egter steeds 'n gewilde tema in wetenskapfiksie is, veral in rolprente.[104]
'n Ander gewilde tema, veral onder Amerikaanse skrywers, is die Marskolonie wat veg vir onafhanklikheid van die Aarde. Hierdie is 'n hooftema in die romans van Greg Bear en Kim Stanley Robinson, asook in die rolprent Total Recall (gebaseer op 'n kortverhaal deur Philip K. Dick) en die televisiereeks Babylon 5.
In musiek[wysig | wysig bron]
In Gustav Holst se The Planets, word Mars as die "brenger van oorlog" uitgebeeld.
Verwysings en aantekeninge[wysig | wysig bron]
- Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel "Mars"
- Yeomans, Donald K. (2006-07-13). "HORIZONS System". NASA JPL. Besoek op 2007-08-08.—At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Mars" and "Center: Sun".
- Lodders, Katharina; Fegley, Bruce (1998). The planetary scientist's companion. Oxford University Press US. p. 190. ISBN 0-19-511694-1.
- Mallama, A. (2007). “The magnitude and albedo of Mars”. Icarus 192 (2): 404–416. doi:10.1016/j.icarus.2007.07.011.
- David R. Williams: Mars Fact Sheet vir die National Space Science Data Center: NASA, 1 September 2004. Verkry op 2006-06-24
- Dr. Tony Phillips: Mars is Melting, by die Science @ NASA-webwerf. Verkry op 2007-02-26.
- Mallama, A. (2011). “Planetary magnitudes”. Sky and Telescope 121(1): 51–56.
- NASA/JPL (6 Decsmber 2006): NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars. Verkry op 2007-01-04.
- NASA (20 September 2005); Webster, G.; Beasley, D.: Orbiter's Long Life Helps Scientists Track Changes on Mars. Verkry op 2007-02-26.
- Peplow, Mark: How Mars got its rust. Verkry op 2007-03-10.
- Goddard Space Flight Center: New Map Provides More Evidence Mars Once Like Earth. Verkry op 2006-03-17.
- Dave Jacqué: APS X-rays reveal secrets of Mars' core. Argonne National Laboratory: 26 September 2003. Verkry op 2006-07-01.
- Haberle, R. M, en ander (2001): On the possibility of liquid water on present-day Mars, soos verskyn in die Journal of Geophysical Research. 106(E10), 23,317–23,326. Verkry op 2006-10-06. 'n Uittreksel is (hier verkrygbaar, die volledige verslag is slegs beskikbaar aan AGU-intekenaars of vereis die aankoop daarvan.
- Journal of Geophysical Research, 7 Maart 2005: Formation of Martian gullies by the action of liquid water flowing under current Martian environmental conditions, deur Jennifer L. Heldmann en ander. Volume 110. Verkry op 2007-08-12. Uit die teks: "conditions such as now occur on Mars, outside of the temperature-pressure stability regime of liquid water" … "Liquid water is typically stable at the lowest elevations and at low latitudes on the planet because the atmospheric pressure is greater than the vapor pressure of water and surface temperatures in equatorial regions can reach 273 K for parts of the day [Haberle et al., 2001]'
- V.-P. Kostama, M.A. Kreslavsky en J.W. Head: Recent high-latitude icy mantle in the northern plains of Mars: Characteristics and ages of emplacement. Geophysical Research Letters, 3 Junie 2006. 33: L11201. Verkry op 2007-08-12.
- NASA, 15 Maart 2007: Mars' South Pole Ice Deep and Wide. Verkry op 2007-03-16.
- John B. Murray en ander: Evidence for a frozen sea close to Mars' equator. Nature: 434: 352–355, 17 Maart 2005. Verkry op 2007-03-11.
- Kerr, Richard A.: Ice or Lava Sea on Mars? A Transatlantic Debate Erupts. Science, 307: 1390–1391, 4 Maart 2005. Verkry op 16 November 2007.
- W. L. Jaeger en ander: Athabasca Valles, Mars: A Lava-Draped Channel System. Science, 317: 1709–1711. 21 September 2007. Laaste besoek op 16 November 2007.
- W.V. Boynton en ander: Concentration of H, Si, Cl, K, Fe, and Th in the low and mid latitude regions of Mars, in die Journal of Geophysical Research, Planets.
- W. C. Feldman en ander Topgraphic control of hydrogen deposits at low latitudes to midlatitudes of Mars, in die Journal of Geophysical Research, 30 November 2005, vol. 110. Verkry op 16 November 2007.
- Michael C. Malin: Evidence for Recent Groundwater Seepage and Surface Runoff on Mars, in Science, 288: 2330–2335. 30 Junie 2000.
- NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars, 6 Desember 2006. Verkry op 2006-12-06.
- Water flowed recently on Mars, by BBC-nuus. 6 Desember 2006. Verkry op 2006-12-06.
- Water May Still Flow on Mars, NASA Photo Suggests, deur NASA. 6 Desember 2006.
- Mineral in Mars 'Berries' Adds to Water Story deur NASA. 3 Maart 2004. Verkry op 2006-06-13.
- A. S. McEwen en ander: A Closer Look at Water-Related Geologic Activity on Mars. Soos verskyn in Science, vol 317: 1706–1709. 21 September 2007.
- Sheehan, William: Areographers – The Planet Mars: A History of Observation and Discovery. Verkry op 2006-06-13.
- Viking and the Resources of Mars (PDF) as deel van Humans to Mars: Fifty Years of Mission Planning, 1950–2000. Verkry op 2007-03-10.
- Think Quest: Topography. Verkry op 2007-03-13.
- Frommert, H.; Kronberg, C.: Christiaan Huygens. Verkry op 2007-03-10.
- Wright, Shawn: Infrared Analyses of Small Impact Craters on Earth and Mars, by die webwerf van die University of Pittsburgh. 4 April 2003. Verkry op 2007-02-26.
- Mars Global Geography, deel van Windows to the Universe. Verkry op 2006-06-13.
- Wetherill, G. W.: Problems Associated with Estimating the Relative Impact Rates on Mars and the Moon, uit Earth, Moon, and Planets. 1999: 9, bl. 227. Verkry op 2007-02-26.
- Lucchitta, B. K.; Rosanova, C. E., 26 Augustus 2003. Valles Marineris; The Grand Canyon of Mars, by die webwerf van die USGS. Verkry op 2007-03-11.
- Themis Observes Possible Cave Skylights on Mars (PDF), deur G. E. Cushing, T. N. Titus, J. J. Wynne en P. R. Christensen. 2007: Lunar and Planetary Science XXXVIII. Verkry op 2007-08-02.
- Cave entrances' spotted on Mars. Northern Arizona University. Verkry op 2007-05-28.
- Researchers find possible caves on Mars, deur Paul Rincon van die BBC-nuus. Verkry op 2007-05-28.
- Philips, Tony: The Solar Wind at Mars (2001), by die webwerf van Science@NASA. Verkry op 2006-10-08
- R. Lundin, S. Barabash, H. Andersson en ander: Solar Wind-Induced Atmospheric Erosion at Mars: First Results from ASPERA-3 on Mars Express soos verskyn in Science. 2004, volume 305, bls. 1933–1936
- Lemmon , en ander: Atmospheric Imaging Results from Mars Rovers, soos verskyn in Science. Volume 306, bls. 1753–1756 (2004).
- V. Formisano, S. Atreya, T. Encrenaz, N. Ignatiev, M. Giuranna: Detection of Methane in the Atmosphere of Mars, soos verskyn in Science. Vol. 306, bls. 1758–1761 (2006).
- ESA: Mars Express confirms methane in the Martian atmosphere, 30 Maart 2004.. Verkry op 2006-03-17.
- Martin Baucom: Life on Mars?, soos verskyn in American Scientist. 2006, volume 94. Verkry op 2008-05-29.
- Christopher Oze en Mukul Sharma: Have olivine, will gas: Serpentinization and the abiogenic production of methane on Mars, soos verskyn in die Geophysical Research Letters 32: L10203 (2005)
- J. T. Mellon, W. C. Feldman, T. H. Prettyman: The presence and stability of ground ice in the southern hemisphere of Mars, soos verskyn in Icarus. 169:2, bls. 324-340 (2003). Verkry op 2007-02-26
- Nasa, 13 Des. 2004: Mars Rovers Spot Water-Clue Mineral, Frost, Clouds. Verkry op 2006-03-17.
- MGCM/NASA: Mars' desert surface.... Verkry op 2007-02-25.
- Goodman, Jason C The Past, Present, and Possible Future of Martian Climate (22 September 1997), op die webwerf van die Massachusetts Institute of Technology. Verkry op 2007-02-26.
- Philips, Tony Planet Gobbling Dust Storms (16 Julie 2001), by die webwerf van Science @ NASA. Verkry op 2006-06-07.
- Darling, David: Mars, polar caps, ENCYCLOPEDIA OF ASTROBIOLOGY, ASTRONOMY, AND SPACEFLIGHT. Verkry op 2007-02-26.
- Mira.org: MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program. Verkry op 2007-02-26.
- Carr, Michael H. Oceans on Mars: An assessment of the observational evidence and possible fate, soos verskyn in die Journal of Geophysical Research, 2003, 108:5042, bl. 24. Verkry op 2007-02-26.
- J. J. Plaut, G. Picardi, A. Safaeinili, A. B. Ivanov en ander: Subsurface Radar Sounding of the South Polar Layered Deposits of Mars, soos verskyn in Science. 2007, volume 315.
- Pelletier, J. D.: How do spiral troughs form on Mars?, soos verskyn in Geology. 2004, vol. 32, bls. 365–367. Verkry op 2007-02-27
- Mars Polar Cap Mysery Solved, by die webwerf van MarsToday.Com. Verkry op 2007-01-23.
- Mars' Orbital eccentricity over time by die webwerf van die Universita' degli Studi di Napoli Federico II (2003). In Italiaans. Verkry op 2007-07-20.
- Jean Mees (Maart 2003): When Was Mars Last This Close?, by die webwerf van die International Planetarium Society. Verkry op 2008-05-29.
- Ron Baalke, 22 Aug 2003: Mars Makes Closest Approach In Nearly 60,000 Years.
- ESA: Close Inspection for Phobos. Verkry op 2006-06-13.
- Arnett, Bill: Fobos, by nineplanets.org. 20 November 2004. Verkry op 2006-06-13
- cott Ellis, Geological History: Moons of Mars. Verkry op 2007-08-02.
- 15 Februarie 2008: Early Mars 'too salty' for life, deur Helen Briggs, die BBC se wetenskapverslaggeefster. Verkry op 2008-02-16.
- Hannsson, Anders (1997). Mars and the Development of Life. ISBN 0-471-96606-1.
- Physorg.com (7 Januarie 2007). New Analysis of Viking Mission Results Indicates Presence of Life on Mars. Verkry op 2007-03-02.
- Vladimir A. Krasnopolsky, Jean-Pierre Maillard en Tobias C. Owen (2004). Detection of methane in the Martian atmosphere: evidence for life?, soos verskyn in Icarus. Volume 172, bls. 537–547.
- 25 Februarie 2005. Formaldehyde claim inflames Martian debate. Verkry op 2006-03-19.
- http://www.bbc.com/future/story/20120719-how-to-land-on-mars Nasa's 'untried' technology to land Curiosity on Mars] BBC 23 Julie 2012
- Journey through the galaxy: Other Mars Missions. Verkry op 2006-06-13.
- CNN – Destination Mars: Mars Global Surveyor. Verkry op 2006-06-13.
- Britt Robert: Odyssey Spacecraft Generates New Mars Mysteries, by die webwerf van Space.com. 14 Maart 2003. Verkry op 13 Junie 2006
- Wardell, Jane. Europe's Beagle 2 Mars Probe Stays Ominously Silent, by die webwerf van Space.com. 26 Januarie 2004. Vekry op 2006-06-13.
- Jean-Loup Bertaux en ander Discovery of an aurora on Mars, soos verskyn op die webwerf van Nature Magazine op 9 Junie 2005. Verkry op 2006-06-13.
- Mars Exploration Rovers, by die webwerf van NASA se MER-program. Verkry op 2006-06-13.
- CNN: Photo shows avalanche on Mars. Verkry op 2008-03-04.
- Mars Pulls Phoenix In, by die webwerf van die University of Arizona . Verkry op 2008-5-25.
- NASA: Phoenix: The Search for Water. Verkry op 2007-03-03.
- NASA Spacecraft Confirms Martian Water, Mission Extended. Besoek op 1 Augustus 2008.
- Mars Science Laboratory Curiosity Rover
- Mars Science Laboratory, by NASA se MSL-webwerf. Verkry op 2007-03-03.
- ESA: ExoMars. Verkry op 2007-03-03.
- Paul Rincon, European Mars launch pushed back. 10 November 2006. Verkry op 2006-10-10.
- MetNet Mars Mission
- MetNet Mars Precursor Mission
- Robert Britt When do we get to Mars?, by die Webwerf van Space.com. Verkry op 2006-06-1.
- ESA: Liftoff for Aurora: Europe’s first steps to Mars, the Moon and beyond, 11 Oktober 2002. Verkry op 2007-03-03.
- NASA aims to put man on Mars by 2037. Yahoo.com.
- Deimos, deel van Planetary Societies's Explore the Cosmos. Verkry op 2006-06-13.
- Mars Observing FAQ, by die webwerf van Shallow Sky. Verkry op 2006-06-15.
- Joe Rao. NightSky Friday – Mars and Earth: The Top 10 Close Passes Since 3000 B.C., by die webwerf van Space.com. 22 Augustus 2003. Verkry op 2006-06-13.
- Stephen Breyer, Mutual Occultation of Planets. Soos verskyn in Sky and Telescope. Maart 1979. Vol.57 #3, bl. 220.
- Zahnle K. Decline and fall of the Martian empire. Soso verskyn in Nature. Vol. 412, bls. 209-213. 2001
- F.B. Salisbury. Martian Biology. Soos verskyn in Science (1962). Volume 136: 3510, bls. 17–26. Verkry op 2007-02-26.
- Google Mars, besoek op 2007-02-26.
- Sheeham, William; 2 February 1997: http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/mars/chap01.htm Motions of Mars], deel van The Planet Mars: A History of Observation and Discovery. Verkry op 2006-06-13.
- Planet Symbols, deel van NASA solar system exploration. Verkry op 2006-06-13.
- Percivel Lowell's Canals, verkry op 2007-03-01.
- Charles Fergus: Mars Fever van Research/Penn State. Mei 2004. Vol. 24, uitgawe 2. Verkry op 2007-08-02.
- Nikola Tesla: Talking with the Planets. 19 Februarie 1901, gepubliseer deur Collier's Weekly. Verkry op 4 Mei 2007
- Cheney, Margaret: Tesla, man out of time. Prentice-Hall, 1981: Englewood Cliffs, New Jersey. Bl. 162. ISBN 978-0-13-906859-1
- "Departure of Lord Kelvin", The New York Times, 11 Mei, 1902, bl.29.
- Professor Pickering: The Light Flash From Mars] in die New York Times van 16 Januarie 1901. Aanlyn weergawes is verkrygbaar by [1] en [2] (PDF). Verkry op 2008-05-28.
- Radio's War of the Worlds Broadcast (1938). Verkry op 2007-03-01.
- David Darling: Swift, Jonathan and the moons of Mars. Verkry op 2007-03-01.
- Kathy Miles en Charles F Peters II: Unmasking the Face. Verkry op 2007-03-01.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons bevat media in verband met Mars. |
- 3D-kaarte van Mars in NASA se World Wind
- Google Mars – Interaktiewe beelde van Mars
- Flight Into Mariner Valley – NASA/JPL/Arizona Staatsuniversiteit bied 'n 3D-verbyvlug van Valles Marineris
- Marsgeo.com – Mars Rover: Foto's, video's en oppervlakgeologie
- Guide to Mars – inligting oor Mars, asook hoe om die vanaf die Aarde te besigtig
- On Mars: Exploration of the Red Planet 1958–1978 van NASA se History Office.
- Mars – artikels oor die Rooi Planeet by die webwerf van Planetary Science Research Discoveries
Die Sonnestelsel |
---|
Son • Mercurius • Venus • Aarde • Mars • Ceres • Jupiter • Saturnus • Uranus • Neptunus • Pluto • Haumea • Makemake • Eris |
Mane: Aarde • Mars • Asteroïdies • Jupiter • Saturnus • Uranus • Neptunus • Pluto • Haumea • Eris • Ringe: Jupiter • Saturnus • Uranus • Neptunus |
Planete • Dwergplanete • Kleinplanete Meteoroïdes • Asteroïdes • Asteroïdegordel • Sentoure • Trans-Neptunus-voorwerpe • Kuipergordel • Verstrooide skyf • Komete • Hillswolk • Oortwolk |
|
<urn:uuid:a0c12809-4db5-4cfc-bbbf-04e4054a20e0>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Mars_(planeet)
|
2019-07-17T15:13:21Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00432.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999865
| false
|
Norman Davies
Norman Davies | |
Norman Davies
Gebore | 8 Junie 1939 Bolton, Lancashire, Engeland |
---|---|
Burgerskap | Verenigde Koninkryk Pole (sedert 2014) |
Vakgebied | Europese geskiedenis |
Instelling(s) | Skool vir Slawiese en Oos-Europese studies, Universiteitskollege in Londen Wolfson-kollege, Universiteit van Oxford |
Alma mater | Magdalen College, Universiteit van Oxford (B.A. Hons) Universiteit van Sussex (MA) Jagiellonian University (PhD) |
Toekennings | Orde van die Wit Arend Orde van verdienste van die Republiek van Pole |
Ivor Norman Richard Davies CMG, FBA, FRHistS (* 8 Junie 1939) is 'n Brits-Poolse geskiedkundige van Walliese afkoms wat met sy werke oor die geskiedenis van Europa, Pole en die Verenigde Koninkryk internasionale bekendheid verwerf het.
Akademiese loopbaan[wysig | wysig bron]
Davies is as seun van Richard en Elizabeth Davies in Bolton, Lancashire gebore. Hy het sy akademiese opleiding tussen 1957 en 1958 in Grenoble, Frankryk en daarna onder A. J. P. Taylor aan die Magdalen-kollege te Oxford ontvang waar hy in 1962 die graad B.A. in Geskiedenis verwerf het. Vier jaar later het Davies die graad M.A. aan die Universiteit van Sussex ontvang en daarnaas ook in Perugia, Italië gestudeer. Hy was daarna van voorneme om akademiese opleiding vir die graad Ph.D. in die Sowjetunie te volg, maar nadat sy aansoek om 'n visum nie goedgekeur is nie, het hy sy studies aan die Jagielloniese Universiteit te Kraków, Pole voortgesit waar hy navorsing oor die Pools-Sowjet-Russiese Oorlog gedoen het. Aangesien hierdie oorlog in die destydse amptelike Poolse historiografie geïgnoreer is, was Davies genoodsaak om die titel van sy afhandeling na Die Britse buitelandse beleid teenoor Pole, 1919-20 te wysig. Nadat die graad Ph.D. in Kraków in 1968 aan Davies toegeken is, het die Engelse weergawe van die teks in 1972 onder die titel White Eagle, Red Star. The Polish-Soviet War 1919-20 verskyn.
Vanaf 1971 het Davies Poolse geskiedenis by die Skool vir Slawiese en Oos-Europese Studies aan die Universiteit van Londen gedoseer waar hy in 1985 as professor aangewys is. Hy het hierdie pos tot en met sy aftreding in 1996 beklee. Hy was vervolgens tussen 1997 en 2006 'n Supernumerary Fellow by die Wolfson-kollege in Oxford. Tydens sy loopbaan het Davies in 'n verskeidenheid lande gedoseer, waaronder die Verenigde State, Kanada, Australië, Japan, die Volksrepubliek China, Pole en die meeste ander Europese lande.
Privaat lewe[wysig | wysig bron]
Norman Davies is getroud met Maria Korzeniewicz, 'n Poolse dosent en boorling van Dąbrowa Tarnowska. Uit die huwelik is twee seuns gebore. Norman Davies woon tans in Oxford en Kraków. In Julie 2014 het Davies Poolse burgerskap aanvaar.[1]
Verwysings[wysig | wysig bron]
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons bevat media in verband met Norman Davies. |
|
<urn:uuid:57525796-2c85-43a6-80f4-c60f7dfd3be3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Norman_Davies
|
2019-07-17T15:20:54Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00432.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999891
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "Kategorie:Indiese monarge" skakel
←
Kategorie:Indiese monarge
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
Kategorie:Indiese monarge
:
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Kategorie:Indiese monarge
(insluiting)
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Kategorie:Indiese_monarge
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Kategorie
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:32803ba2-f88f-4a0b-b504-1283f0fc8cb6>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Kategorie:Indiese_monarge
|
2019-07-17T15:16:22Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00432.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.9923
| false
|
Bespreking:Swartstert-dikkop
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Swartstert-dikkop-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:a55a6065-0fa6-4193-bbaf-595417c95b8a>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Swartstert-dikkop
|
2019-07-21T08:58:24Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00352.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999959
| false
|
Pieter de Villiers
Pieter de Villiers (* 1924 – † 2015) was 'n Suid-Afrikaanse pianis, orrelis en komponis.[1] Hy het aan die Konservatorium vir Musiek van Universiteit van Stellenbosch gestudeer en was daarna aan die SAUK verbonde. Nadat hy 'n tyd lank klavier, orrel en klavesimbel aan die Toonkunsakademie van die Universiteit van Pretoria gedoseer het, is hy in 1965 aangestel as professor in musiek aan die Universiteit van Potchefstroom.
Pieter de Villiers is bekend as pianis, begeleier, kamermusiekspeler, koorafrigter, klavesimbelspeler en komponis. Van sy bekendste werke is: Sewe Boerneefliedjies, Klein Psalmkantate, Pretoria-suite vir klavier en Op die Krovlak.
De Villiers is in 2015 op die ouderdom van 90 in 'n versorgingsoord in Stellenbosch oorlede.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Wereldspektrum, 1982, ISBN 0908409451
|
<urn:uuid:026e1112-4e4e-4346-a1ed-518096e30cda>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Pieter_de_Villiers
|
2019-07-16T10:31:22Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195524522.18/warc/CC-MAIN-20190716095720-20190716121720-00296.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999597
| false
|
Maak hoofkeuseskerm oop
Soek
Rooibekneushoringvoël
Lees in 'n ander taal
Hou hierdie bladsy dop
Wysig
Noordelike rooibekneushoringvoël
(Somalië en noordoos-Tanzanië)
Suidelike rooibekneushoringvoël
(Suider-Afrika)
Damararooibekneushoringvoël
Hierdie is ’n
dubbelsinnigheidsbladsy
: ’n lys van artikels wat met dieselfde titel geassosieer word. Indien ’n interne skakel u hierheen verwys het, kan u gerus daardie skakel verander sodat dit direk na die gewenste artikel wys.
Wys alle artikels waarvan die titel
begin met
Rooibekneushoringvoël
of
met
Rooibekneushoringvoël
in die titel
.
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Rooibekneushoringvoël&oldid=1671115
"
|
<urn:uuid:d6236886-4e11-4290-99d8-8751c8b47dba>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Rooibekneushoringvo%C3%ABl
|
2019-07-17T14:41:19Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00456.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999925
| false
|
Bespreking:Sakresies
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Sakresies-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:e8c03405-d431-44ff-8e68-263bf067ba9d>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Sakresies
|
2019-07-17T15:29:32Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00456.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999999
| false
|
Verwante veranderings
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
|
<urn:uuid:e74affdb-494c-4fc6-9187-8ecac147b835>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Bespreking:Milwaukee
|
2019-07-17T15:38:19Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00456.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999999
| false
|
Verwante veranderings
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
17 Julie 2019
16 Julie 2019
- Module:Citation/CS1; 20:38 -23 768 K175 Wysigings deur K175 teruggerol na laaste weergawe deur Fluxbot Etiket: Terugrol k
- Module:Citation/CS1; 20:37 +23 768 K175 Sinchroniseer vanaf en:Module:Citation/CS1
- Grieks; 17:15 -24 Dmitri Lytov
- Siprus; 05:53 +1 Jcwf →Geskiedenis
- Siprus; 05:53 +10 Jcwf
15 Julie 2019
14 Julie 2019
- Grieks; 19:55 +252 Dmitri Lytov →Skryfstelsel
- Grieks; 19:51 +1 Dmitri Lytov
- Grieks; 19:50 +60 Dmitri Lytov
- Asië; 16:24 +2 K175 →Bron Etiket: Visuele teksverwerker
- Sjabloon:Cite web; 12:51 -3 641 K175 Vervang bladsyinhoud met '<includeonly>{{#invoke:citation/CS1|citation |CitationClass=web }}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude>' Etiket: Vervanging
- Argeologie; 10:15 -21 XXBlackburnXx Wysigings deur 184.108.40.206 teruggerol na laaste weergawe deur K175 Etikette: Terugrol, SWViewer [1.3] k
- Argeologie; 10:15 +21 220.127.116.11 →Belangrikheid en toepaslikheid Etikette: Selfoonbydrae, Wysiging op selfoonwerf
- Saoedi-Arabië; 05:27 +29 Rooiratel Etikette: 2017-bronwysiging, PHP7
13 Julie 2019
- Eerste Wêreldoorlog; 21:53 -2 K175 →Nasleep
- Eerste Wêreldoorlog; 21:53 +2 K175 →Nasleep
- Argeologie; 16:01 +1 559 K175 Wysigings deur 18.104.22.168 teruggerol na laaste weergawe deur KabouterBot Etiket: Terugrol k
- Argeologie; 15:47 0 22.214.171.124 →Opname Etikette: Selfoonbydrae, Wysiging op selfoonwerf
- Argeologie; 15:46 -1 588 126.96.36.199 →Uitgrawing Etikette: Selfoonbydrae, Wysiging op selfoonwerf
- Argeologie; 15:43 +29 188.8.131.52 →Belangrikheid en toepaslikheid Etikette: Selfoonbydrae, Wysiging op selfoonwerf
|
<urn:uuid:5fbf3791-36ca-4906-a686-f35b79458e36>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Midde-Ooste
|
2019-07-17T14:55:29Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00456.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.990751
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "20 Desember" skakel
←
20 Desember
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
20 Desember
:
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Lys van historiese herdenkings
(
← skakels
wysig
)
1968
(
← skakels
wysig
)
1999
(
← skakels
wysig
)
1998
(
← skakels
wysig
)
1957
(
← skakels
wysig
)
1985
(
← skakels
wysig
)
1991
(
← skakels
wysig
)
1996
(
← skakels
wysig
)
1952
(
← skakels
wysig
)
1948
(
← skakels
wysig
)
1927
(
← skakels
wysig
)
1914
(
← skakels
wysig
)
1892
(
← skakels
wysig
)
1880
(
← skakels
wysig
)
1879
(
← skakels
wysig
)
1866
(
← skakels
wysig
)
2009
(
← skakels
wysig
)
1824
(
← skakels
wysig
)
1803
(
← skakels
wysig
)
1759
(
← skakels
wysig
)
1737
(
← skakels
wysig
)
1724
(
← skakels
wysig
)
12-20
(aanstuurblad)
(
← skakels
wysig
)
Bespreking:Lys van historiese herdenkings
(
← skakels
wysig
)
1679
(
← skakels
wysig
)
1 Desember
(
← skakels
wysig
)
2 Desember
(
← skakels
wysig
)
1589
(
← skakels
wysig
)
3 Desember
(
← skakels
wysig
)
4 Desember
(
← skakels
wysig
)
5 Desember
(
← skakels
wysig
)
9 Desember
(
← skakels
wysig
)
1518
(
← skakels
wysig
)
1527
(
← skakels
wysig
)
1538
(
← skakels
wysig
)
1552
(
← skakels
wysig
)
1555
(
← skakels
wysig
)
11 Desember
(
← skakels
wysig
)
12 Desember
(
← skakels
wysig
)
13 Desember
(
← skakels
wysig
)
14 Desember
(
← skakels
wysig
)
15 Desember
(
← skakels
wysig
)
16 Desember
(
← skakels
wysig
)
17 Desember
(
← skakels
wysig
)
18 Desember
(
← skakels
wysig
)
19 Desember
(
← skakels
wysig
)
21 Desember
(
← skakels
wysig
)
22 Desember
(
← skakels
wysig
)
23 Desember
(
← skakels
wysig
)
24 Desember
(
← skakels
wysig
)
25 Desember
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/20_Desember
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Bladsy
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:aceda990-6db5-455b-aa2c-c3fb9097267d>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/20_Desember
|
2019-07-17T15:38:09Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00456.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999651
| false
|
Vermont
Vermont ([vɚˈmɑnt], Engels: State of Vermont) is 'n deelstaat in die noordooste van die Verenigde State van Amerika met 'n oppervlakte van 24 923 km² en 'n bevolking van 625 741 (2010).[1] Vermont is ten opsigte van sy bevolking die tweede kleinste VSA-deelstaat na Wyoming. Sy hoofstad is Montpelier (7 855 inwoners, 2010), die grootste stad is Burlington.
Deelstaat Vermont | |||||
Bynaam(e): The Green Mountain State | |||||
Amptelike taal(e) | Engels | ||||
Gesproke taal(e) | Engels; klein minderhede Frans- en Spaanssprekendes | ||||
Inwonernaam | Vermonter | ||||
Hoofstad | Montpelier | ||||
Grootste stad | Burlington | ||||
Area | 45ste in die V.S. | ||||
- Totaal | 24 923 km2 | ||||
- Wydte | 130 km | ||||
- Lengte | 260 km | ||||
- Water | 949 km2 | ||||
- % water | 3,8 % | ||||
- Breedtegraad | 42°44'N tot 45°0'N | ||||
- Lengtegraad | 71°28'W tot 73°26'W | ||||
Bevolking | 49ste in die V.S. | ||||
- Totaal | 625 741 | ||||
- Digtheid | 26,1/km2 30ste in die V.S. | ||||
Hoogte | |||||
- Hoogste punt | Mansfieldberg 1 340 m | ||||
- Gemiddeld | 300 m | ||||
- Laagste punt | Champlainmeer 29 m | ||||
Toetrede tot die Unie | 4 Maart 1791 (14de) | ||||
Goewerneur | Phillip Scott (R) | ||||
Luitenant-Goewerneur | David Zuckerman (P) | ||||
Wetgewer | Vermont Algemene Vergadering | ||||
- Hoërhuis | Senaat | ||||
- Laerhuis | Huis van Verteenwoordigers | ||||
V.S. Senatore | Patrick Leahy (D) Bernie Sanders (onafh.) | ||||
Tydsone | UTC -5 / Somertyd -4 | ||||
Afkortings | VT US-VT | ||||
Webblad | www.vermont.gov |
Vermont word begrens deur Massachusetts in die suide, New Hampshire in die ooste, New York in die weste en die Kanadese provinsie Quebec in die noorde. Dit is 'n oorwegend landelike deelstaat, maar is nogtans strategies geleë tussen die metropolitaanse gebiede van Montreal, Boston en New York.
Vermont is die tweede grootste, maar ook enigste landgebonde deelstaat in Nieu-Engeland, met 'n verskeidenheid landskapsvorme en ekostelsels wat onder meer die Green Mountains-bergreeks in die weste en die Champlainmeer in die noordweste insluit. Die Franse verkenner Samuel de Champlain het in 1609 met Vermont ("Groen berge" in Frans) 'n gepaste naam vir die groen en vrugbare streek gekies. Vier eeue later is groot dele van Vermont nog steeds 'n enklawe van ongerepte wildernis, met dig beboste golwende heuwels en valleie. Die staat is bekend vir die kleure wat sy bosgebiede in die nasomer vertoon en sy eersterangse ski-oorde. So lok Vermont jaarliks sowat agt miljoen toeriste.
'n Aantal stamme van die Eerste Nasies soos die Abenaki, Algonkin en Irokese was die eerste bewoners van die gebied. Later het Frankryk aanspraak gemaak op die gebied van die huidige Vermont, maar uiteindelik het dit ná die Franse se neerlaag in die koloniale oorloë teen Brittanje 'n Britse besitting geword.
Vermont het 'n tyd lank 'n omstrede gebied gebly, maar danksy hulle Green Mountains Boys-burgermag het setlaars uit die destydse Province of New Hampshire uiteindelik die oorhand gekry. Ná veertien jaar se onafhanklikheid as Republiek van Vermont was Vermont die veertiende staat wat by die Verenigde State aangesluit het. Vermont is een van slegs vyf state of dele van state wat vroeër as 'n onafhanklike nasie bestaan het – naas Kalifornië, Hawaii, Texas en die Florida-parogieë van Louisiana. Vermont se geskiedenis besit 'n lang lys onafhanklike denkers en liberale politici soos Ethan Allen, Matthew Lyon, George Aiken, Jim Jeffords en Bernie Sanders.
Naas sy natuurskoon en liberale denkers staan Vermont ook bekend vir sy suiwelprodukte. Die staat is ook die vernaamste produsent van esdoringstroop in die VSA.
Landbou, veeteelt, bosbou, steengroewe, werktuig- en tekstielnywerheid is die belangrikste bronne van inkomste. Die marmergroewe van Vermont het in die 19de en 20ste eeu die stene vir baie van Amerika se bekendste geboue opgelewer, soos byvoorbeeld die Jefferson-gedenkteken, die Hooggeregshof en die Verenigde Nasies se hoofkwartier in New York. In die sewentigerjare het baie ondernemings uit die Franssprekende Kanadese provinsie Quebec hulle in Vermont gevestig.
Inhoud
GeografieWysig
Vermont lê in die Nieu-Engelandstreek van die oostelike Verenigde State en beslaan 'n oppervlakte van 24 902 vierkante kilometer (9 614 vierkante myl), wat van die deelstaat die 45ste grootste maak. Die staat se landoppervlakte beslaan 23 955 vierkante kilometer (9 250 vierkante myl) en sy wateroppervlakte 948 vierkante kilometer (365 vierkante myl). Sy landoppervlakte is die 43ste grootste in die VSA en sy wateroppervlakte die 47ste grootste.
Die wesoewer van die Connecticutrivier vorm die oostelike grens van die deelstaat met New Hampshire, terwyl die rivier self deel uitmaak van dié buurstaat. Champlainmeer, die grootste meer in Vermont, is die sesde grootste varswatermeer in die Verenigde State en skei Vermont in die noordweste van die buurstaat New York.
Vermont se lengte in noord-suidelike rigting is 256 kilometer (159 myl), en sy grootste wydte in oos-westelike rigting naby die Kanadese grens 143 kilometer (89 myl). Sy kleinste wydte is 60 kilometer (37 myl) naby die grens met die buurstaat Massachusetts. Die staat se geografiese sentrum is Washington, vyf kilometer (drie myl) oos van Roxbury.
In fisiografiese opsig word Vermont in ses verskillende fisiografiese gebiede onderverdeel waarvan elkeen deur geologiese en fisiese besonderhede gekenmerk word: Die Noordoostelike Hoogland, die Groen Berge (Green Mountains), die Taconic-berge (Taconic Mountains), die Champlainvlaktes (Champlain Lowlands), die Vermontvallei en Vermont se Piedmont.
Die oorsprong van die naam Groen Berge (Engels: Green Mountains, Frans: les Monts verts) is onduidelik. Dit verwys moontlik na die feit dat hulle meer bebos is as die hoër geleë Wit Berge (White Mountains) van New Hampshire of die Adirondack-gebergte van die deelstaat New York. 'n Ander aanleiding vir hierdie benaming is moontlik die groen leisteen van die omgewing, 'n mika-agtige kwarts-chloriet-gesteente. Die bergreeks van die Groen Berge loop in noord-suidelike rigting deur die hele Vermont, effens wes van die staat se sentrum.
Die Taconic-berge lê in die suidwestelike hoek van Vermont, die Granitiese Berge (Engels: Granitic Mountains) in die noordooste. Die vrugbare Champlainvallei lê naby die Champlainmeer in die noordweste van Vermont. Die Bomoseenmeer lê in die suide van die vallei.
Vermont beslaan veertien distrikte (Engels: counties). Vyf van hulle grens in die noorde aan Kanada, en twee in die suide aan die deelstaat Massachusetts. Die deelstate New York in die weste en New Hampshire in die ooste begrens elk vyf distrikte. Net twee distrikte – Lamoille en Washington – word slegs deur ander Vermontse distrikte begrens. Daar is vyftien federale grensoorgange tussen Vermont en Kanada.
Sowat 77 persent van Vermont se oppervlak, waaronder ook die bergpieke Mount Mansfield, die hoogste in die staat, en Killington, is bebos. Die persentasie grond, wat met bosse bedek is, het in die laaste vier eeue as gevolg van kulturele invloedfaktore grootliks gevarieer – van 'n geskatte 95 persent in 1620 tot tussen 25 en 35 persent in die tydperk tussen 1850 en 1870 en uiteindelik tot meer as 70 persent in die laat 20ste eeu.[2] Die res van die gebied word deur weivelde, hoogland, mere, poele en moerasgebiede beslaan.
Vermont se Nasionale Parkdiens (National Park Service) beheer gebiede soos die wandelpad Appalachian National Scenic Trail en die Nasionale Historiese Marsh-Billings-Rockefellerpark in Woodstock.
KlimaatWysig
Vermont het 'n vogtige kontinentale klimaat met warm en vogtige somers en koue winters. Die hoogste temperatuur wat ooit in Vermont aangeteken is, was 41 °C op 4 Julie 1911 in Vernon; die laagste -46 °C op 30 Desember 1933 in Bloomfield.
As die sneeu in die lente smelt, begin Vermont se "modderseisoen", maar die tydperk tussen laat Februarie en April is ook die tyd wanneer die esdoringstroop "geoes" word. Op die warm somers volg die kleurryke herfs. Sodra die eerste koue front nader, spog Vermont se heuwels met die rooi, oranje en goue kleure van die esdoringbome. Vermont het die blarekleurspel van die nasomer aan sy unieke bodem- en klimaattoestande te danke.
Die baie koue winters in die noorde van Vermont laat temperature 'n gemiddelde 6 °C laer daal as in die suide. Afhangende van die hoogte bo seevlak, kry die verskillende gebiede van Vermont tussen 150 en 250 sentimeter sneeu in die winter, en dit maak van die deelstaat 'n eersterangse wintersportbestemming in Nieu-Engeland.
Fauna en floraWysig
Inheemse soogdierspesies sluit witstertherte (Odocoileus virginianus), kojote, rooivosse en sneeuskoenhase (Lepus americanus) in. Tipiese plaaslike voëlspesies is rawe (Corvus corax), gray jay (ook bekend as Canada jay, Perisoreus canadensis), en Noordelike saaguile (Aegolius acadicus). In 2003 is ses dierspesies as bedreig of kwesbaar geklassifiseer, waaronder die Indiana-vlermuis (Myotis sodalis), die dwarf wedgemussel (Alasmidonta heterodon) en die Amerikaanse seearend (Haliaeetus leucocephalus).
Wilde kalkoene is teen die middel van die 19de eeu weens onbeheerde jag en die vernietiging van hul habitat in Vermont uitgeroei. In 1969 is sestien voëls in die deelstaat heringevoer, en tot 2009 het hul getalle weer vermeerder tot 'n geskatte 45 000.[3]
Boomsoorte wat in die deelstaat algemeen voorkom sluit die suikeresdoringboom (Vermont se "staatsboom"), botterneutboom (Juglans cinerea), Pinus strobus (Weymouth-den, Amerikaanse witden of Oostelike witden) en geel berk (Betula alleghaniensis). Daarnaas kom 15 soorte konifere (keëldraende plante), 130 grassoorte en 192 watergrassoorte in Vermont voor. Twee plantspesies, Jesup's milk-vetch ('n vlinderblomsoort, Astragalus robbinsii var. jesupii) en Northeastern bulrush (Scirpus ancistrochaetus) is in 2003 as bedreig gelys.
In die 18de en 19de eeu is talle bosse afgekap om boerderye te ontwikkel sodat omstreeks 1850 reeds 70 persent van Vermont se uitgestrekte bosgebiede vernietig was. In die volgende dekades het baie plaaslike boere na die weste of die nywerheidstede van die ooskus gemigreer sodat die natuurlike plantegroei op verlate plase herstel het. Ook amper uitgeroeide dierspesies soos bruinbere, elande, kojote en wilde kalkoene het na hul oorspronklike habitatte teruggekeer.
GeskiedenisWysig
Prehistoriese en Voor-Columbiaanse tydperkWysig
Vermont was vanaf die Kambriese tot die Devoontydperk bedek met die vlak waters van die destydse oseane. Die sedimentêre gesteente van hierdie seegebiede is later deur die bergreekse wat hier ontstaan het, vervorm. Desondanks is fossiele volop in die Champlainmeer-gebied.
Laer geleë streke van die westelike Vermont is ten die einde van die laaste ystydperk, toe die land nog steeds onder die gewig van die gletsers geswig het, nog eens deur die waters van die sogenaamde Champlainsee van die Sint-Laurensvallei oorstroom. Daar is onder meer skulpe van soutwater-weekdiere en gebeentes van beloega-walvisse in die Champlainmeer-gebied gevind.
Min is bekend oor die Voor-Columbiaanse geskiedenis van Vermont. Die weste van die huidige deelstaat was die tuisland van Algonkinstalige stamme van die Eerste Nasies, waaronder Mohikane en Abenaki. In die tydperk van die Champlainsee, tussen 8500 en 7000 v.C., is Vermont deur jagterstamme van die Eerste Nasies bewoon.
Die tydperk tussen die 8ste eeu v.C. en 1000 n.C. staan as die Argaïese Periode bekend. Die Eerste Nasies was destyds nomadies. Eers in die Woudlandperiode tussen 1000 en 1600 is permanente nedersettings gevestig en handelsbetrekkinge gesmee. Ook keramiese en pyl-en-boog-tegnologieë is in hierdie tydperk ontwikkel.
Tussen 1500 en 1600 het die Irokese baie van die kleiner stamme uit Vermont verdryf en dit as hulle jaggebied gebruik. die Irokese-stamme het steeds teen die oorblywende Abenaki oorlog gemaak. Die bevolking omtrent 1500 word op sowat 10 000 beraam.
Die eerste Europeër, wat Vermont verken het, was vermoedelik Jacques Cartier in 1535. Die Franse ontdekkingsreisiger Samuel de Champlain het op 30 Julie 1609 aanspraak gemaak op die gebied van die huidige Champlainmeer en die berge van die omgewing les Monts Verts ("Groen Berge") genoem.
Die koloniale tydperkWysig
Frankryk het die gebied van Vermont as 'n deel van sy kolonie Nieu-Frankryk beskou en aanspraak daarop gemaak. As deel van die versterking van die Champlainmeer is die fort Sainte-Anne in 1666 op die eiland La Motte opgerig. Dit was die eerste Europese nedersetting in Vermont.
Gedurende die tweede helfte van die 17de eeu het ander Europese setlaars die gebied van Vermont begin verken. 'n Groep Nederlandse en Britse setlaars het onder die leiding van kaptein Jacobus de Warm die handelspos De Warm Stockade in 1690 by Chimney Point opgerig, sowat dertien kilometer wes van die huidige Addison. Hierdie nedersetting was aan die anderkant van Champlainmeer en dus maklik toeganklik vanaf Crown Point (Frans: Pointe à la Chevelure) in New York.
Die Franse het die nedersetting in 1731 oorgeneem en 'n klein voorlopige houtverskansing, Fort de Pieux, op die plek van die voormalige Chimney Point opgerig. In 1734 is met die bou van Fort Saint-Frédéric begin, wat sowat twintig jaar lank die enigste permanente fort in die gebied was en Franse oorheersing oor die grensgebied van Nieu-Frankryk en Vermont verseker het. Die owerhede het die stigting van klein Franse nedersettings in die vallei bevorder. 'n Tweede Franse versterking, Fort Carillon, het in 1755 ontstaan.
Die Britte het in die tydperk tussen 1755 en 1758 vier keer geprobeer om Fort Saint-Frédéric oor te neem. In 1759 het 'n Britse strydmag van 12 000 soldate, wat uit Britse en provinsiale troepe onder die bevel van Sir Jeffrey Amherst bestaan het, die fort verower. Die Franse is uit die gebied verdryf en het hulle teruggetrek na ander forte langs die Richelieurivier. Een jaar later het 'n groep Mohawk-Indiane die nedersetting aan die brand gesteek en net die skoorstene (Engels: chimneys) het oorgebly en die aanleiding vir die benaming Chimney Point gegee.
In 1724 is Fort Dummer onder die bevel van luitenant Timothy Dwight in die suidooste van Vermont as die eerste permanente Britse nedersetting opgerig. Die fort het die nabygeleë dorpe Dummerston en Brattleboro teen aanvalle beskerm. Dié twee dorpe is deur die Provinsie van Massachusettsbaai gestig om sy setlaars in die westelike grensgebied langs die Connecticutrivier te beskerm. 'n Tweede Britse nedersetting, Bennington in Suidwes-Vermont, het in 1761 ontstaan.
Gedurende die Britse koloniale oorlog teen die Franse en Indiane het sommige setlaars uit Vermont, waaronder ook Ethan Allen, by die koloniale burgermag aangesluit om aan die Britse kant teen die Franse te veg. Die Franse Fort Carillon in die grensgebied van Vermont en New York was die toneel van twee Britse offensiewe onder die bevel van Lord Amherst. Ná die eerste mislukte aanval in 1758 is die grootste deel van die Franse garnisoen in die volgende jaar onttrek om Quebecstad, Montreal en die Franse forte in die weste teen aanvalle te beskerm. Die Britte het die fort sonder erge weerstand ingeneem en hernoem tot Ticonderoga. Ná Frankryk se neerlaag in die koloniale oorlog het die Verdrag van Parys in 1763 Groot-Brittanje se oorheersing oor die gebied bevestig.
Ná die einde van die oorlog het nuwe setlaars hulle in Vermont kom vestig. Naby Crown Point is 'n fort opgerig en die militêre pad van hierdie vesting wat deur Vermont se wildernis geloop het, was 'n maklike roete wat Vermont met die aangrensende Britse kolonies verbind het. Van hierdie kolonies het egter drie aanspraak gemaak op die gebied. Die Provinsie Massachusettsbaai het die land op grond van die Massachusettsbaai-kolonie se oktrooi uit die jaar 1629 opgeëis. Nadat die Hertog van York en latere koning James II in 1664 land aan die Provinsie New York toegeken het, het ook hierdie kolonie Vermont as sy besitting beskou. 'n Derde kolonie, die Provinsie New Hampshire, het sy aanspraak op Vermont op 'n dekreet van koning George II uit die jaar 1740 gesteun.
In 1741 het koning George II egter besluit dat Massachusetts se landeise in Vermont en New Hampshire ongeldig was en Massachusetts se grenslyn is volgens sy huidige loop vasgestel. Die botsende aansprake van New Hampshire en New York was hiermee egter nog nie afgehandel nie.
Die konflik het uiteindelik in die sogenaamde New Hampshire Grants gekulmineer, waarin die koloniale goewerneur van New Hampshire, Benning Wentworth, in die tydperk tussen 1749 en 1764 135 landerye aan setlaars toegeken het. As 'n reaksie op hierdie toekennings het die goewerneur van New York self ook Vermontse landerye aan burgers van New York toegeken.
In 1770 het Ethan Allen saam met sy broers Ira en Levi, asook Seth Warner, 'n informele burgermag gerekruteer, die sogenaamde Green Mountain Boys, om die belange van die oorspronklike New Hampshire-setlaars teen die nuwe aankomelinge uit New York te beskerm. Toe 'n New Yorkse regter in Maart 1775 saam met 'n groep setlaars in Westminster aangekom het, het onluste uitgebreek. Woedende burgers het die geregsgebou beset en een van die sheriff se adjunkte ontbied. In die sogenaamde "Westminster-bloedbad" wat gevolg het, is Daniel Houghton en William French dood.
Die Republiek van VermontWysig
Op 18 Januarie 1777 het afgevaardigdes van die New Hampshire Grants in Westminster vergader en die onafhanklikheid van die Republiek van Vermont verklaar. In die eerste ses maande van sy bestaan het die republiek, wat destyds omtrent 10 000 inwoners getel het, nog as New Connecticut bekend gestaan.
Op 2 Junie het 72 afgevaardigdes 'n tweede vergadering in Westminster bygewoon, wat as die Westminster-konvensie bekend staan. Tydens hierdie byeenkoms het die afgevaardigdes die naam "Vermont" aanvaar, wat deur Dr. Thomas Young uit Philadelphia voorgestel is. Young was 'n ondersteuner van die vergadering en het 'n brief aan hulle gerig waarin hy advies oor 'n moontlike toetreding van Vermont tot die onafhanklike Verenigde State as hulle 14de staat voorsien het. Die afgevaardigdes het besluit om een maand later nog eens te vergader.
Op 4 Julie is die Grondwet van die Republiek van Vermont tydens 'n hewige donderstorm in Elijah West se "Windsor"-kroeg ontwerp en ná vier dae se debatte op 8 Julie goedgekeur. Dit was een van die eerste geskrewe grondwette in Noord-Amerika en onbetwisbaar die eerste wat slawerny afgeskaf het, die algemene stemreg aan mans toegeken het en die owerhede verplig het om openbare skole te befonds. Die Windsor-kroeg is as die Old Constitution House bewaar en word as 'n historiese monument van Vermont bestuur.
Die jong republiek is deur New York, New Hampshire, Groot-Brittanje en die Verenigde State bedreig, wat almal nie sy onafhanklikheid erken het nie. Die Kontinentale Kongres het in 1777 sy lidstaat New York gesteun wat aanspraak op Vermont gemaak het en Vermont is gevolglik nie eers as 'n lidstaat tot die Unie toegelaat nie. Die Kongres se houding het die onafhanklikheidsbeweging in Vermont bevorder en ná die Slag van Yorktown het Vermonters self gedreig om by Brits-Kanada aan te sluit.[4]
In die somer van 1777 het 'n Britse leër onder die bevel van generaal John Burgoyne Vermont vanuit Kanada binnegeval en in suidelike rigting na die Hudsonrivier beweeg. Die Britse troepe het die strategies belangrike Fort Ticonderoga ingeneem en die desperate Kontinentale Leër het na die suide onttrek. Groepe van Britse soldate en Indiaanse krygers het grensdorpe in die Champlainvallei aangeval, geplunder en aan die brand gesteek en sodoende ook nedersettings in die suide bedreig. Die Vermontse grensgebied het onder die Britse aanvalle geswig.
Die parlement van New Hampshire het dié deelstaat se burgermag onder die bevel van generaal John Stark gemobiliseer, om 'n Britse aanval vanuit die ooste af te weer. Generaal Burgoyne het berigte ontvang dat Bennington, die grootste nedersetting in die Grants-gebied, toegerus was met groot hoeveelhede krygsvoorrade, voedsel en perde. Burgoyne het 2 600 mans, sowat 'n derde van sy troepe, gestuur om beslag te lê op die voorrade en perde. Hy was egter nie daarvan bewus dat generaal Stark se New Hampshire-troepe intussen op pad na Bennington was nie. Stark en sy mans het teen dié tyd reeds deur die Groen Berge getrek om by die Vermontse Kontinentale Regimente onder die bevel van kolonel Seth Warner en die burgermagte van Vermont en Wes-Massachusetts aan te sluit.
Die verenigde Amerikaanse troepe het onder die bevel die Britse kolom naby Hoosick (New York) aangeval, net oorkant die grens vanaf Bennington. Die Amerikaanse boere het hulle huise, gesinne en besittings verdedig en ondanks die ondraaglike somerhitte die hele dag teen die Britte geveg. Volgens oorlewerings het generaal Stark sy mans uitgedaag om tot die dood vir hulle vryheid te veg: "Daar is julle vyande. Ons gaan hulle in die geveg verslaan, of Molly Stark gaan vannag as 'n weduwee bed toe!"
Die Amerikaanse boerevegters het byna die hele Britse afdeling gedood of gevange geneem. Generaal Burgoyne het nooit meer van die verliese herstel nie en op 17 Oktober met die res van sy oorspronklik 6 000 troepe in Saratoga (New York) oorgegee.
Die Slag van Bennington op 16 Augustus 1777 was dus 'n uiters belangrike gebeurtenis in die geskiedenis van Vermont. Die klein staat het in die oë van sy wyd verspreide setlaarsgemeenskap (volgens die VSA se Sensusburo was daar in 1780 47 600 inwoners) legitimiteit ontleen uit sy vermoë om die aanval van 'n groot vyandelike strydmag van 1 250 Duitse huursoldate, Kanadese, Lojaliste en Indiane af te weer, en die Republiek van Vermont was in staat om sy onafhanklike status vir 'n tydperk van veertien jaar te bewaar, om uiteindelik in 1791 as 14de deelstaat (en eerste buite die oorspronklike dertien kolonies) by die Unie aan te sluit.
Die Slagte van Bennington en Saratoga word as 'n keerpunt in die Amerikaanse Rewolusionêre Oorlog beskou, aangesien die Britte hulle eerste vernederende neerlae gely het, terwyl die Franse die Amerikaners nou waardig geag het om militêre steun te ontvang. Stark het bekendheid verwerf as die "Held van Bennington" en die Slag van Bennington word in Vermont nog steeds met 'n openbare vakansiedag, die Bennington Battle Day, herdenk. 'n Britse koperkanon, wat tydens die Slag van Bennington in Amerikaanse hande geval het, word onder die portiek van die Vermont Statehouse, langs 'n heroïese standbeeld van Ethan Allen, bewaar.
Vermont het nog veertien jaar lank 'n selfregerende staat gebly, met die oostelike stad Windsor as sy regeringsetel. Die Republiek van Vermont het sy eie geldeenheid ingevoer en 'n posdiens ingestel. Thomas Chittenden, wat in 1774 uit Connecticut na Vermont gekom het, het die amp van staatshoof beklee en homself liewer goewerneur as president genoem. Chittenden het die republiek tussen 1778 en 1789 en vanaf 1790 tot 1791 geregeer. Formele diplomatieke betrekkinge is gevestig met Frankryk, Nederland en die Amerikaanse regering in Philadelphia. In 1791 het Vermont as die 14de deelstaat by die Unie aangesluit – en ook as die eerste deelstaat ná die oorspronklike dertien kolonies. Vermont was 'n soort teengewig teen die staat Kentucky, wat kort daarna tot die Unie toegelaat is en waar slawerny nog wettig was. Volgens die sensus van dieselfde jaar was daar 85 341 inwoners. Thomas Chittenden het ook ná Vermont se toelating tot die Unie tot 1797 as goewerneur gedien.
Die vroeë 19de eeuWysig
Die eerste generasie van Vermont se politieke leiers is vervang deur veterane van die Rewolusionêre Oorlog wat regsopleiding ontvang het en nuwe setlaars uit die suide van Nieu-Engeland. In 1810 het die bevolking reeds 217 895 beloop. Maar die ekonomiese en bevolkingsgroei het met die Amerikaans-Britse konflik en die Anglo-Amerikaanse Oorlog van 1812 tot stilstand gekom. Vermont, wat as die eerste landgebonde deelstaat van die VSA onder meer oor die Champlainmeer handel met Kanada gedryf het, is swaar getref toe die VSA hulle handelsbetrekkinge met Brits-Noord-Amerika in 1808 verbreek het. Veral burgers in die weste van die deelstaat was sterk gekant teen die Jefferson-regering en sy oorlogvoering, en oorgrens-smokkelary het duidelik toegeneem. Vermonters oos van die Groen Berge het danksy die Connecticutrivier oor 'n waterwegverbinding met die res van Nieu-Engeland beskik, maar die oorlog teen die Britte was hier eweneens ongewild.
Teen die middel van die 1820's het die Amerikaanse konsul in Lissabon tweehonderd merinoskape na Vermont gebring en sodoende 'n nuwe bedryf gestig wat vinnig begin floreer het. Teen 1840 was daar reeds sowat 1,7 miljoen skape in Vermont, wat tot een van die belangrikste wolprodusente in die VSA ontwikkel het. Skaapteelt het as 'n minder intensiewe vorm van landbou die herverdeling van land en emigrasie bevorder. Ná 1840 het mededinging van die westelike deelstate en 'n verlaging van die invoerbelasting tot die agteruitgang van die bedryf gelei.
Die Champlain-Hudson-verbinding met die Eriekanaal, 'n afkorting wat in 1823 geopen is, is aanvanklik vanweë sy uitvoerpotensiaal vir Vermont se landbou- en nywerheidsprodukte verwelkom, maar dit het uiteindelik die plaaslike mark vir koring uit die westelike deelstate geopen en Vermont se ekonomie op tekstielvervaardiging en melkboerdery laat konsentreer. Daarnaas het die nuwe waterweg ekonomiese bande met Kanada laat verslap en emigrasie na die weste vir Vermontse burgers vergemaklik.
Standpunt teen slawerny en Amerikaanse BurgeroorlogWysig
Tot in 1836 het Vermont se parlementêre stelsel net oor een kamer beskik. Die Senaat van Vermont wat later tot stand gekom het, het in 1854 in 'n verslag oor slawerny die standpunt bevestig wat Vermont met die eerste artikel van sy grondwet ingeneem het. Die artikel het die belangrikheid van gelyke regte vir alle mense beklemtoon, en die Senaat het die bevoorregting van een volk en die benadeling van 'n ander bevraagteken. Die verslag het die groei van die anti-slawernybeweging in Vermont aangespoor, maar tegelykertyd die Algemene Vergadering van Georgia uitgedaag, wat 'n resolusie ten gunste van politieke optrede teen Vermont goedgekeur het.
In die laat 1850's het die openbare mening in Vermont, wat tot dusver eerder die status quo gesteun het, ten gunste van sterk teenkanting teenoor slawerny geswaai. Een van die mees uitgesproke kritici van die slawernystelsel in die Suide was die Radikale Republikein Thaddeus Stevens. Met die krimpende steun vir die Whig-party en die groei van die Republikeinse Party het Vermont se kiesers hulle agter die Republikeinse kandidate geskaar. Aanvanklik net in Vermont self, maar later ook in die nasionale presidentsverkiesing. In 1860 het Vermonters met die grootste meerderheid van alle deelstate vir President Abraham Lincoln gestem.
Gedurende die Amerikaanse Burgeroorlog het meer as 34 000 Vermonters diens in die Verenigde State se weermag gedoen en 18 infanterie- en kavallerieregimente, 3 ligte artillerie-batterye, 3 kompanies van skerpskutters, 2 kompanies van die Grenskavallerie (Frontier Cavalry) en duisende ander soldate in die leër en vloot, asook in die eenhede van ander deelstate opgelewer. Byna 5 200 Vermonters het op die slagvelde gesneuwel, is dodelik gewond of het aan siektes beswyk. Vermontse eenhede of soldate het in al die belangrike slagte van die oorlog geveg.
Die na-oorlogse tydperk en jongste geskiedenisWysig
Die twee dekades wat op die oorlog gevolg het, was deur periodes van ekonomiese op- en afswaai en maatskaplike veranderings gekenmerk. Vermont se spoorweë is met die nasionale spoorwegstelsels verbind, landbouproduksie en uitvoere het net soos die inkomste van die bevolking merkbaar gestyg.
Die nadelige gevolge van resessies en finansiële krisisse, veral die paniek van 1873, het baie jong Vermonters gedwing om die staat te verlaat. Die veldtogte ter beskerming en uitbouing van burgerregte is aangespoor deur die Vermontse Senaat se verslag oor slawerny en later deur president Abraham Lincoln se Gettysburg-toespraak. Vermonters het onder meer aangedring op die vrouestemreg. Die eerste verkiesings in Vermont waarin vroue 'n beperkte stemreg geniet het, was die munisipale verkiesings (town elections) op 18 Desember 1880. Later het Vermontse vroue ook stemreg in die parlementêre verkiesings van die deelstaat geniet.
As 'n gevolg van die Vermontse Hooggeregshof se beslissing in die regssaak van Baker teen Vermont het die Algemene Vergadering van Vermont op 25 April 2000 die wetsontwerp H.0847 goedgekeur, wat die burgerlike verbintenis tussen persone van dieselfde geslag in Vermont moontlik maak.
EkonomieWysig
Volgens die verslag van die Verenigde State se Buro vir Ekonomiese Ontleding het Vermont se bruto geografiese produk (BGP) in 2004 VSA-$ 22,1 miljard (ZAR 197,1 miljard) beloop en die persoonlike per-capita-inkomste was VSA-$ 32 770 (ZAR 292 307).
LandbouWysig
Die regstreekse en onregstreekse bydrae van die landbousektor, wat in 2000 slegs drie persent van die totale arbeidsmag verteenwoordig het, het VSA-$ 2,6 miljard of sowat 12 persent van die BGP beloop. Die totale landbougrond in Vermont beslaan sowat 1,5 miljoen akker.
Vermont se demografiese ontwikkeling was in die afgelope twee eeue sowel deur bevolkingsontploffings asook deur skerp dalings van die inwonerstal gekenmerk. Met die groot trek na die Groot Vlaktes, waar landbougrond volop was en maklik bewerk kon word, het die staat 'n groot deel van sy bewoners kwytgeraak. Ook die belangrikheid van Vermont se bosse het vanweë die oormatige ontbossing en sterk mededinging van ander houtprodusente geleidelik afgeneem.
Landbougronde en woude het weens die krimpende bevolking egter die kans gekry om te herstel. Die gebrek aan nywerhede, wat met die negatiewe demografiese ontwikkeling gepaard gegaan het, het verseker dat die plaaslike bosgebiede ook in die 20ste eeu in 'n ekologies gesonde toestand verkeer het.
Die plaaslike suiwelbedryf is die grootste in Nieu-Engeland,[5] terwyl troppe swart en wit Holsteiner-melkkoeie, wat in groen weivelde wei, een van die ikoniese beelde van Vermont geword het.[6] Vandag is melkboerdery die belangrikste bron van landbou-inkomste. Sowat 90 persent van die suiwelproduksie word na ander deelstate uitgevoer – so lewer Verment sowat die helfte van die melk op wat in Nieu-Engeland verbruik word. Die aantal melkkoeie het in 2001 153 000 beloop, terwyl in 2000 2,787 miljoen ton melk ter waarde van $381,8 miljoen verkoop is. Ander belangrike landbouprodukte is appels, aartappels, groente, eiers, heuning, kersbome, timmerhout, papierpulp en 'n verskeidenheid kweekhuisprodukte.
Die plaaslike voedselbedryf lewer in 'n toenemende mate spesialiteite van hoë gehalte op, wat gedeeltelik onder die "Vermont"-handelsmerk bemark word. Produkte sluit onder meer Cabot-kaas ('n soort sterk cheddar), botter, bier, ginseng, sjokolade, meelblom en roomys in.
Vermont is ook die vernaamste produsent van esdoringstroop in die land, wat in 2001 275 000 gellings (1,04 miljoen liter) of sowat 'n kwart van die totale produksie in die VSA opgelewer het. Vermont se gradering van esdoringstroop verteenwoordig die hoogste standaard in Noord-Amerika.
Die plaaslike wynbedryf bestaan sedert die middel van die 1980's, en daar is tans 'n tiental wynplase in Vermont.[7]
Steengroewe en steenmakeryeWysig
Die eerste marmergroef in die Verenigde State is in 1785 in South Dorset geopen. Die dorpe Rutland en Barre is die tradisionele sentrums van steenmakery en hulle steengroewe lewer nog steeds groot hoeveelhede marmer en graniet vir die binnelandse en buitelandse markte op. Vermont het sodoende die boumateriaal vir 'n aantal bekende geboue in die Verenigde State opgelewer. Vermontse marmer is onder meer vir die Jefferson-gedenkteken, die Hooggeregshof en die Verenigde Nasies se hoofkwartier in New York gebruik. Die plaaslike bedryf vervaardig daarnaas ook grafstene.
ToerismeWysig
Anders as in Nieu-Engeland se kusstate, waar historiese en kulturele besienswaardighede grotendeels langs die Atlantiese kus aangetref word, is Vermont se toeristeaantreklikhede oor die hele deelstaat versprei.
Die noordooste – Northeast Kingdom genoem – is 'n dig beboste bergagtige streek. Hier is Lake Willoughby geleë, 'n glasiale fjordagtige meer wat danksy twee steil kranse langs sy oewers, Mount Pisgah (op 840 m bo seevlak) en Mount Hor (810 m), baie ooreenkomste toon met ikoniese Noorse fjord- en Switserse Alpemeerlandskappe.
Temidde van die westelike landskappe, wat deur Lake Champlain en sy talle eilande oorheers word, lok die universiteit- en kollegestad Burlington toeriste met historiese geboue, terwyl die unieke Shelburne Museum drie eeue van Amerikaanse volkskuns, sirkusse, alledaagse lewe en spoorweggeskiedenis in 39 verskillende uitstallings, wat elkeen in hul eie gebou gehuisves word, laat herleef.
Suid-Vermont lok besoekers met historiese nedersettings uit die tyd voor die Amerikaanse Rewolusie, die natuurskoon van die Green Mountain National Forest en talle basiskampe vir staptoeriste wat die gewilde Appalachian Trail-staproete wil verken.
Die toerismebedryf het lankal die belangrikste sektor van Vermont se ekonomie geword. In die winter lok ski-oorde soos Stowe, Killington Ski Resort, Mad River Glen, Sugarbush, Stratton, Jay Peak, Okemo, en Bromley skiërs uit Boston, Montreal en New York, maar ook van dwarsoor die wêreld. In die somer lok bestemmings soos Stowe, Manchester, en Woodstock, asook talle somerkampe toeriste wat in bergvakansies, staptoere en hengelsport belang stel. Vakansieoorde, hotelle, restourante, winkels en besienswaardighede is dwarsdeur die jaar belangrike werkverskaffers.
Utiliteite en kommunikasieWysig
Tans het sowat 87 persent van Vermont se bevolking toegang tot breëbanddienste, waarvan 68 persent kabeltelevisie-, 69 persent DSL- en 24 persent draadlose internetdiensverskaffers. Weens storings wat deur die bergspitse veroorsaak word, opposisie van omgewingsbewaarders wat die oprigting van selfoontorings op bergpieke afkeur en die hoë koste wat aan die versorging van 'n taamlik klein landelike bevolking met selfoondienste verbonde sou wees, kan tans nie alle landelike gebiede doeltreffend deur selfoondienste gedek word nie.
In Mei 2007 het Vermont maatreëls afgekondig waarvolgens alle inwoners toegang tot selfoon- asook breëbanddienste (met 'n aflaaispoed van ten minste 3 mbit/s) sou kry in 'n poging om van Vermont teen 2010 die eerste e-State in die Unie te maak.[8]
DemografieWysig
Volgens die Sensus van 2010 het Vermont 'n bevolking van 625 741. Sowat 95,3 persent van Vermont se inwoners is blankes, met klein minderhede swartes, lede van die Eerste Nasies (Indiane) en Asiërs. 23,3 persent van Vermonters is van Franse of Frans-Kanadese afkoms, 18,4 persent van Engelse afkoms, 16,4 persent van Ierse afkoms, 9,1 persent van Duitse afkoms en 6,4 persent van Italiaanse afkoms. Volgens die sensus van 2000 praat 2,54 persent van die bevolking wat ouer is as vyf jaar Frans as huistaal en een persent Spaans.
Burgers van Britse, veral Engelse afkoms, het hulle dwarsoor die deelstaat gevestig, terwyl die bevolking van Frans-Kanadese afkoms in die noorde van Vermont gekonsentreer is. Veral in die gebied van Burlington het hulle in die laaste twee dekades ook vlugtelinge en immigrante uit Suidoos-Asië, Bosnië, Soedan en Tibet gevestig.
67 persent van Vermonters is Christene, waarvan 38 persent Rooms-Katolieke en 29 persent Protestante. Twee persent is aanhangers van ander godsdienste, waaronder sowat 5 000 Jode en 2 000 Moslems, en meer as twintig persent ongebonde – die tweede grootste persentasie van enige deelstaat.
In die koloniale tydperk was die Kongregasionalisme (of Independentisme) die belangrikste Christelike stroming in Vermont en sy buurstate. In 1776 was 63 persent van Vermonters aanhangers van een van hierdie kerke, alhoewel lidmaatskap in 'n kerkgemeente in die yl bevolkte gebied beperk was tot nege persent van die bevolking.
OnderwysWysig
Tersiêre onderwys het in Vermont tot 'n belangrike dienstesektor ontwikkel wat tans sowat 8 500 werksgeleenthede bied. Die aantal studente, wat in privaat en staatsbeheerde universiteite en kolleges ingeskryf was, het in 2005 meer as 40 000 beloop.[9]
Die grootste en oudste tersiêre instelling, die Universiteit van Vermont in Burlington, is in 1791 gestig. Die Norwich-universiteit in Northfield, wat in 1819 in die lewe geroep is, is die oudste militêre privaat-kollege in die Verenigde State.
Vermont se 376 openbare elementêre en sekondêre skole sluit sestien beroepsopleidingsentrums en 'n aantal eenklaskamerskole in kleiner nedersettings in. Die aantal privaat skole beloop meer as veertig. Vermont se skole het landwye erkenning vir hul innovatiewe programme verwerf, waaronder multigraadklasse in elementêre skole, skryfprojekte vir leerders en die gebruik van leerder-portefeuljes in plaas van tradisionele graadkaarte om die leersukses van leerders te bepaal.
Emma Willard, 'n stryder vir vroueregte in die onderwys, was 'n boorling van Vermont, net soos John Dewey, wat as vader van die moderne progressiewe onderwys in die Verenigde State beskou word.
VervoerWysig
Motors is die belangrikste vervoermiddel in Vermont. Die munisipaliteite en distrikte beskik oor openbare vervoerstelsels, wat egter net 'n gedeelte van die gebiede dek. Greyhound Lines se busdienste bedien 'n aantal stede en dorpe.
Twee Amtrak-spoorwegdienste bedien Vermont: die Ethan Allen Express bedien Rutland en Fair Haven, terwyl die Vermonter Saint Albans, Essex Junction, Waterbury, Montpelier, Randolph, White River Junction, Windsor, Bellows Falls en Brattleboro bedien.
Vermont beskik oor twee kommersiële lughawens:
- Burlington International Airport is die grootste lughawe in die deelstaat, met gereelde verbindings na Atlanta, Boston, Chicago, Cincinnati, Cleveland, Detroit, New York Stad, Philadelphia, Plattsburgh, en Washington, DC.
- Rutland State Airport is die enigste ander kommersiële lughawe in Vermont, met gereelde verbindings na Albany en Boston.
KultuurWysig
Die kulturele lewe en vermaaklikhede was tot in die laat 19de eeu beperk tot die dorpsgrense en oorheers deur die feeste van 'n tipiese boerderygemeenskap. Mense het fees gevier tydens die oestyd van die esdoringstroop, wanneer "suiker-in-die-sneeu-partytjies" plaasgevind het, of in die mielie-oestyd, wanneer die mieliestronke geskil is. Ander gewilde sosiale aktiwiteite waartydens die dorpsbewoners byeengekom het, was die kitchen junkets (gemeenskaplike smul-partytjies), quilting bees (die gemeenskaplike vervaardiging van komberse) en barn raisings (die gemeenskaplike oprigting van 'n nuwe skuur). In die somermaande was parades, sirkusse en landbouskoue gewilde vermaaklikhede wat ook deesdae nog gereeld plaasvind.
MusiekWysig
Die Simfonieorkes van Vermont wat in 1934 gestig is, was die eerste van sy soort wat deur 'n deelstaat befonds is. Vermont se Jeugorkes is in die middel van die negentigerjare gestig. Plaaslike komponiste van klassieke musiek word deur die Konsortium van Vermontse Komponiste bevorder. Phish, 'n internasionaal bekende rockgroep, is in 1983 in Vermont gestig.
Die Vermont Mozart Festival, wat vir die eerste keer in 1974 plaasgevind het, is die grootste fees van klassieke musiek in Vermont, wat in die somer ook talle besoekers uit ander deelstate lok. Ander belangrike musiekfeeste sluit die Marlboro Musiekfees (sedert 1950), die Folkmusiekfees van die Champlainvallei en die One World, One Heart Festival in. Die laasgenoemde word deur 'n bekende plaaslike roomysvervaardiger geborg.
FilmkunsWysig
Die bekende Green Mountain-filmfees het vir die eerste keer in 1997 plaasgevind en is sedert Maart 1999 'n jaarlikse instelling, wat danksy die gehalte van die rolprente en sy besonderse atmosfeer filmgeesdriftiges na Montpelier lok. By die voorbereidings is net plaaslike vrywilligers betrokke. Die filmfees is egter geen kompetisie nie, maar eerder 'n gewilde toonvenster vir nuwe films, waarvan sowat die helfte dokumentêre rolprente, en 'n geleentheid om met sommige van die filmmakers te kan gesels.
PoppeteaterWysig
Die Bread and Puppet Theater is 'n polities-radikale poppeteater, wat in die 1960's in New York Stad gestig is en later na Glover in Vermont verhuis het. Sy stigter en direkteur is Peter Schumann.
Die naam van die teater is afgelei van sy tradisie om sy eie vars brood met die gehoor te deel. Die brood, wat sterk met knoffel-aioli gekruie is, word gratis bedien en skep sodoende 'n soort gemeenskapsgevoel. Die teater se grondbeginsel is dat kuns net soos brood as 'n basiese behoefte beskou moet word.
Country storesWysig
In landelike samelewings soos Vermont was country stores – algemene handelaars wat in die plaaslike bevolking se behoeftes voorsien en 'n wye verskeidenheid goedere verkoop het wat van keroseenlampe tot koffie gestrek het – die middelpunt van die gemeenskapslewe.
Weens Vermont se afgeleë ligging, die gebrek aan paaie en die lang winters was boere in die deelstaat aanvanklik aangewese op ruilhandel, met melk, skaapvleis, huide, velle en hout as die vernaamste handelsgoedere. Namate die politieke situasie begin stabiliseer het en die bevolking begin groei het, het die eerste venters hul verskyning in die gebied gemaak en voorrade en verwerkte goedere uit die handelsentrums en groeiende tekstielmeuldorpe in Nieu-Engeland se suide aan plaaslike gemeenskappe verkoop. In Vermont het hulle op hul beurt hout van saag- en graan van graanmeule verkry om dit in die suide te verkoop.
Die vinnige groei van Vermont se landbousektor het die vraag na handelsgoedere laat styg, terwyl boere geleidelik ook oor hoër inkomste beskik het. Vanaf die laat 18de eeu is die eerste general of country stores in nedersettings gevestig wat tot die ekonomiese middelpunte van landelike gemeenskappe sou groei. Tradisioneel het hierdie dorpe oor 'n kerk, 'n kroeg en twee general stores beskik – die een het in boere se besondere behoeftes voorsien en diervoer en landboutoerusting verkoop, terwyl die ander goedere vir privaat huishoudings soos kos en tekstiele aangebied het.[10]
BronneWysig
- Albers, Jan: Hands on the Land: A History of the Vermont Landscape. Cambridge, Mass.: MIT Press 2000
- Bassett, T. D. Seymour: The Growing Edge: Vermont Villages, 1840–1880. Montpelier: Vermont Historical Society 1992
- Bellesiles, Michael A.: Revolutionary Outlaws: Ethan Allen and the Struggle for Independence on the Early American Frontier. Charlottesville: University Press of Virginia 1993
- Graffagnino, J. Kevin, Samuel B. Hand, en Gene Sessions (uitgewers): Vermont Voices, 1609 Through the 1990s: A Documentary History of the Green Mountain State. Montpelier: Vermont Historical Society 1999
- Shalhope, Robert E.: Bennington and the Green Mountain Boys: The Emergence of Liberal Democracy in Vermont, 1760–1850. Baltimore en London: Johns Hopkins University Press 1996
VerwysingsWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Vermont. |
- U.S. Census Bureau – 2010 Census Data
- Christopher McGrory Klyza and Stephen C. Trombulak: The Story of Vermont. A Natural and Cultural History. Second edition. Kindle e-boek-uitgawe. Hanover and London: University Press of New England 2015, pos. 225
- Hunting Wild Turkeys. In: Newport Daily Express. Newport, Vermont: September 2009
- Starbird, Ethel A.: Vermont – A State of Mind and Mountains. In: National Geographic Magazine, Volume 146, Nommer 1, Julie 1974, bl. 34
- Vermont's Dairy Industry
- Eyewitness Travel New England. New York: Doring Kindersley 2014, bl. 231
- www.weekendwinery.com: Wineries in Vermont
- Vermont, the first e-State
- vermontvacation.com: Education
- Dennis Bathory-Kitsz: Country Stores of Vermont: A History and Guide. Kindle e-Boek-uitgawe. Charleston, SC: The History Press 2011, pos. 184
Deelstaat Vermont | |
---|---|
Onderwerpe | |
Hoofstad | |
Streke | |
Distrikte | |
Stede | |
Dorpe |
Verenigde State van Amerika | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
<urn:uuid:1d4929c2-829c-40c2-8824-a715f2d62fbd>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Vermont
|
2019-07-21T09:35:26Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00376.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999893
| false
|
1765
jaar
1765 |
◄ | 17de eeu | ◄18de eeu► | 19de eeu | ► |
Dae | Eeue | Geskiedenis | Geskiedenisportaal |
Sien ook: Kategorie:1765 |
Kalenders | |
Kroonprins Lodewyk van Frankryk | |
Die jaar 1765 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Dinsdag begin het. Dit was die 65ste jaar van die 18de eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.
GebeureWysig
GeboortesWysig
- 28 April – Sylvestre François Lacroix, 'n Franse wiskundige († 1843).
- 21 Augustus – William IV, koning van Groot-Brittanje († 1837).
- 18 September – Bartolomeo Alberto Cappellari (later Pous Gregorius XVI), die 254ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk († 1846).
- 14 November – Robert Fulton, 'n Amerikaanse skilder, ingenieur en uitvinder († 1815).
|
<urn:uuid:b2d31cc0-b941-4da7-a60d-4656b6f4ec2f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/1765
|
2019-07-23T22:29:34Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00136.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.998572
| false
|
Bespreking:Heksose
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Heksose-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:9f32bf1a-bbb2-41e2-bde2-6cb152693496>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Heksose
|
2019-07-18T21:51:46Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999997
| false
|
Hongaarse kos
Hongaarse- of Magyar kookkuns is kenmerkend van die nasie Hongarye en hul primêre etniese groep, die Magyar. Tradisionele Hongaarse geregte is hoofsaaklik gebaseer op vleis, suiwelprodukte, seisoenale groente, vrugte, vars brood, en kaas met souterige paprika as 'n populêre byvoegsel.
Algemene kenmerke[wysig | wysig bron]
Hongaarse kookkuns is soortgelyk aan die van die meeste Sentraal-Europese lande, met 'n paar elemente van Oos-Europa soos byvoorbeeld die gebruik van papawersaad, en die gewildheid van kefir en kwark (maaskaas). Paprika word dikwels geassosieer met Hongarye en is prominent in baie geregte. Tipiese hongaarse kos bevat beide suiwel en vleis nes naburige Wes-Slawiese lande soos Tsjeggië, Pole en Slowenië. Hoender, vark - en beesvleis is algemeen, en kalkoen, eend, lam, vis en wildsvleis word ook gebruik, veral op spesiale geleenthede. Hongarye is bekend vir die hoë gehalte en relatief goedkoop salami en wors, hoofsaaklik gemaak van vark, maar ook pluimvee, en ander vleis.
Die brood is dalk die mees beroemde en basiese deel van die Hongaarse dieet. Dit word saam met alle maaltye geëet, selfs as 'n hoofgereg. Voor die val van kommunisme in 1990 was wit brood 'n stapelvoedsel, en Hongare is baie trots op die feit dat dit wyd beskikbaar was. Nie net brood nie, maar talle vorme van tertjies soos bolletjies en sout- en soetterte, dikwels kreatief gevul, byvoorbeeld die pogácsa is 'n klassieke Hongaarse tert.
Hongare beskou die belangrikste geregte as een van twee tipes: die wat 'n bykos vereis ('n köret) en wat op hul eie staan. Dit is baie ongewoon om die eersgenoemde sonder die bykos te eet, en ook om bykosse te bestel saam met disse waarmee dit nie tradisioneel is nie. Die mees algemene bygereg is aartappel in verskillende style, maar rys of gestoomde groente is ook gewild. Sommige voedsel het 'n gebruiklike bykos (bv. csirkepaprikás (paprikahoender) word byna altyd geëet saam met noedels (nokedli), terwyl die ander meer wisselbaar is (bv. rántott sajt (gebraaide kaas) kan saam met menigte sygeregte geëet word). Sommige disse het word bykans altyd saam met brood geëet, en afhangende van die dis het die brood ook 'n baie spesifieke bykos byvoorbeeld die suurroom en brood met töltött káposzta (suurkool).
Meer onlangs word Hongaarse kos baie kreatiewer bedien met die toevoeging van nuwe bestanddele, aangebied op nuwe maniere. As sulks kan veral toeristekos soms ongewoon lyk selfs vir Hongare.
Ghoelasj is 'n tipies Hongaarse gereg, maar word eintlik nie so dikwels geëet nie. Ander bekende Hongaarse vleisbredies sluit paprikásh, 'n dikker bredie met gestoofde vleis in 'n dik, romerige, paprika-gegeurde sous, en pörkölt, 'n smaakvol Hongaarse bredie met ontbeende vleis (gewoonlik bees- of varkvleis), ui, en soet paprikapoeier, beide bedien met nokedli of galuska (klein kluitjies). Paprikadisse is oor die algemeen redelik sout. In die meer tradisionele geregte, word vrugte soos pruime en appelkose gekook met vleis of in pikante souse of vulsels vir wild, boud en ander snitte. Verskillende soorte pasta, dompels en aartappels, word algemeen bedien as'n bykos. Hongaarse droëwors (kolbász) en wintersalami is ook'n integrale deel van Hongaarse kookkuns.
Ander populere Hongaarse kosse is sop, kasserol, nageregte en terte, asook gevulde pannekoek (palacsinta), met hewige twis in die variasies tussen verskillede streke (soos warm visssermansop (halászlé), wat verskillende voorberei word op die twee belangrikste riviere, die Donau en die Tisza), voorberei word, asook palacsinta (pannekoek bedien met donkersjokoladesous en gevul met okkerneute) en Dobos Koek (lae sponskoek met roomsjokolade vulsel, bedek met 'n dun laag van die harde karamel).
Speserye[wysig | wysig bron]
Hongaarse kos gebruik speserye oordeelkundig as geursel en ten spyte van die assosiasie met branderige paprika isdaar geen geregte waar warmrissie ("chilli") 'n hoofrol speel nie, en dit word algemeen op versoek uitgelaat. Rissie word soms bloot as versiering gebruik. Dit is in skerp kontras met ander nasies soos Mexiko of Thailand, waar rissiegeregte 'n hoofrol speel.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die belangrikheid van vee en die nomadiese leefwyse van die Hongaarse mense is duidelik in die prominensie van vleis in Hongaarse kos en kan weerspieël word in die tradisionele geregte met vleis gaar oor die vuur soos Ghoelasj (in Hongaars "gulyás". "Beesboer se ete"),[1] pörkölt bredie en die vurige vissermansop (halászlé) word almal tradisioneel op in 'n pot (bogrács) op die oop vuur gekook. In die 15de eeu tydens die Renaissance het Koning Matthias Corvinus[2][3] en sy Neapolitaanse vrou Beatrice nuwe bestanddele soos soet kastaiing en speserye soos knoffel, gemmer, saffraan en neutmuskaat,[4] die ui en die gebruik van die vrugte in vulsels of gekook saam met vleis[5] gepopulariseer. Sommige van hierdie speserye soos gemmer en saffraan is nie meer so populêr in moderne Hongaarse kookkuns nie.[6]
Kort daarna het aansienlike getalle van Sakse ('n Duitse etniese groep), Armeniërs, Italianers, Jode, Pole, Tsjegge en Slowake hulle in die Hongaarse vlaktes en in Transsilvanië, gevestig, en ook talle nuwe geregte bygedra. 'n Groot invloed was ook Oostenrykse kookkuns onder die Oostenryk-Hongaarse Ryk; geregte en metodes van voorbereiding van is dikwels tussen die nasies gedeel. 'n Paar koeke en lekkers in Hongarye toon sterk Duits-Oostenrykse invloed. Moderne Hongaarse kookkuns is 'n sintese van antieke Oeraliese kookkuns, gemeng met Wes-Slawiese, Balkanse, Oostenrykse en Germaanse kookkuns.
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Hongaarse Feeste
- Hongaarse Voedselveiligheidskantoor
- Lys van hongaarse geregte
- Lys van restaurante in Hongarye
- Nasionale simbole van Hongarye
|
<urn:uuid:93d7117b-7da5-4c6e-9e8d-deb79eb69270>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Hongaarse_kos
|
2019-07-18T22:19:04Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999969
| false
|
Keith A. Glascoe
Jump to navigation
Jump to search
Keith A. Glascoe | |
Nasionaliteit | Amerikaans |
---|---|
Beroep(e) | Akteur |
Aktiewe jare | 1994–2001 |
Internet-rolprentdatabasis-profiel |
Keith A. Glascoe (9 Desember 1962 – 11 September 2001) was 'n Amerikaanse akteur. Hy was bekend vir sy rol in die rolprent Léon: The Professional (1994).
Filmografie[wysig | wysig bron]
Rolprente[wysig | wysig bron]
- 1994: Léon: The Professional
|
<urn:uuid:a495c877-5381-4e65-bfee-e96fe61c015f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Keith_A._Glascoe
|
2019-07-18T22:23:30Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.996225
| false
|
Yvonne Mitchell
Yvonne Mitchell | |
Geboorte | 7 Julie 1915 |
---|---|
Nasionaliteit | Engels |
Sterfte | 24 Maart 1979 (op 63) |
Kinders | Cordelia Monsey |
Beroep(e) | Aktrise en skryfster |
Internet-rolprentdatabasis-profiel |
Yvonne Mitchell (7 Julie 1915 – 24 Maart 1979) was 'n Engelse aktrise en skryfster. Sy was bekend vir haar rolle in die rolprente The Divided Heart (1954), Woman in a Dressing Gown (1957), en Sapphire (1959), en in die televisiereeks Armchair Theatre (1956).
Filmografie[wysig | wysig bron]
Rolprente[wysig | wysig bron]
- 1949: Children of Chance
- 1949: The Queen of Spades
- 1953: Turn the Key Softly
- 1954: The Divided Heart
- 1955: Escapade
- 1956: Blonde Sinner
- 1957: Woman in a Dressing Gown
- 1958: Storm Over Jamaica
- 1959: Sapphire
- 1959: Tiger Bay
- 1960: Conspiracy of Hearts
- 1960: The Trials of Oscar Wilde
- 1961: Johnny Nobody
- 1962: The Main Attraction
- 1971: Crucible of Horror
- 1972: Demons of the Mind
- 1972: The Great Waltz
- 1976: The Incredible Sarah
- 1977: Nido de viudas
Televisiereekse[wysig | wysig bron]
- 1956: Armchair Theatre
- 1959: Something to Read
- 1973: Cheri
- 1977: 1990
Televisierolprente[wysig | wysig bron]
- 1952: The Infinite Shoeblack
|
<urn:uuid:e7f3f455-afe3-446d-b8b6-1708e0fedd8f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Yvonne_Mitchell
|
2019-07-18T22:18:14Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.949494
| false
|
Anders Birger Bohlin
Anders Birger Bohlin | |
Nasionaliteit | Sweeds |
---|---|
Bekend vir | Peking Man |
Dr. Anders Birger Bohlin (1898 - 1990) was 'n Sweedse paleontoloog. Bo en behalwe sy werk op dinosourusse en prehistoriese soogdiere, was hy deel van die groep wat die bestaan van Peking Man (Sinanthropus pekinensis) bevestig het. In die 1950's is die wetenskaplike benaming van die Peking Man verander nadat daar algemeen ooreengekom is dat hierdie hominide 'n Homo erectus was.
|
<urn:uuid:7b38c6ec-6990-4f3f-8bc5-37b3dd9c3240>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Anders_Birger_Bohlin
|
2019-07-20T03:18:53Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00240.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999729
| false
|
Ek is Monica Singh en ek is baie lief vir my moedertaal Panjabi
Omdat ek is lief vir die Panjabi taal, ek gebruik my kennis van die taal om te verryk die Panjabi Wikipedia. Ek sal ook 'n paar bydraes by die Afrikanse Wikipedia gee.
Panjabi wikipediaEngels wikipediaHindi wikipedia
My wysig vakke:
|
<urn:uuid:ec3c4c82-d9ea-4605-bf65-f035d91f4331>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Gebruiker:Monica124
|
2019-07-20T03:24:12Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00240.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999999
| false
|
Hierdie kategorie bevat slegs die volgende subkategorie.
Die volgende 2 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 2.
|
<urn:uuid:da09a2f6-76e5-4d75-a2e5-80cc25c912a7>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Chemiese_reekse
|
2019-07-20T03:19:17Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00240.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999992
| false
|
Verwante veranderings
← Kunsmis
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
|
<urn:uuid:08414b53-41d1-46d5-b16e-200afd50b722>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Kunsmis
|
2019-07-20T03:43:21Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00240.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999998
| false
|
Adriaan Fourie
Adriaan Paulus Johannes Fourie (11 Augustus 1882, plaas Klein Disselsfontein, distrik Philipstown - 6 Julie 1941, Leydsdorp) was 'n Suid-Afrikaanse Volksraadslid, senator, Kaaplandse administrateur en kabinetsminister.
Adriaan Paulus Johannes Fourie | |
Attie Fourie, soos hy algemeen bekend gestaan het, was omstreeks 1917 voorsitter van die Helpmekaar-Vereniging op Somerset-Oos toe dié foto geneem is vir die Helpmekaar Gedenkboek. | |
Minister van Vervoer
Ampstermyn 1938 – 1939 | |
Eerste minister | Barry Hertzog |
---|---|
Voorafgegaan deur | Oswald Pirow |
Opgevolg deur | Frederick Sturrock |
Minister van Handel en Nywerheid
Ampstermyn 1933 – 1938 | |
Eerste minister | Barry Hertzog |
Voorafgegaan deur | Homself (Industrie) |
Opgevolg deur | Oswald Pirow |
Minister van Werkgeleenthede en Sosiale Sake
Ampstermyn 1933 – 1936 | |
Eerste minister | Barry Hertzog |
Voorafgegaan deur | Frederic Creswell |
Opgevolg deur | Jan Hendrik Hofmeyr |
Minister van Mynwese en Nywerheid
Ampstermyn 1929 – 1933 | |
Eerste minister | Barry Hertzog |
Voorafgegaan deur | Frederick William Beyers |
Opgevolg deur | Patrick Duncan (Mynwese) Homself (Industrie) |
Persoonlike besonderhede
Gebore | 11 Augustus 1882 Philipstown, Kaapkolonie |
Sterf | 6 Julie 1941 (op 58) Leydsdorp, Transvaal |
Politieke party | Nasionale Party |
Inhoud
AgtergrondWysig
Fourie het sy opleiding ontvang aan die Victoria-kollege op Stellenbosch en die Suid-Afrikaanse Kollege in Kaapstad. Sy loopbaan het in 1899 begin toe hy net 17 jaar oud was en 'n onderwyser word op Schweizer-Reneke. Met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog in 1899 sluit hy hom aan by die Republikeinse magte as 'n Kaapse rebel, iemand wat in die Kaapkolonie gewoon het, maar die wapen opgeneem het teen die koloniale bewindhebber, Groot-Brittanje. Hy is in 1900 saam met genl. Piet Cronjé by Paardekraal gevange geneem en verban na St. Helena.
Ná die beëindiging van die oorlog keer hy na Philipstown in die teenswoordige Noord-Kaap terug waar hy as leerling-prokureur dien en in 1906 tot die sybalie toegelaat word. Hy verhuis eers na Thaba Nchu in die Vrystaat en in 1911 na Somerset-Oos waar hy 'n regspraktyk oprig.
Politieke loopbaan beginWysig
Op Somerset-Oos gee hy sy eerste treë as politikus toe hy in November 1912 burgemeester van dié naasoudste munisipaliteit in Kaapland word. Hy dien in dié hoedanigheid tot Augustus 1915. Met die stigting van die Kaaplandse Nasionale Party in September 1915 op Middelburg, Kaap word hy 'n vooraanstaande leier in dié jong politieke party. Tydens die stigtingskongres van Woensdag 15 September tot Vrydag 17 September 1915 is 'n grondwet vir die Kaaplandse N.P. aanvaar. Daar is besluit om eers nie 'n hoofkomitee te kies nie, maar wel 'n organisasiekomitee en 'n komitee van toesig oor verkiesings. Fourie het in dié komitee gedien saam met vroeë Kaaplandse N.P.-leiers soos Bruckner de Villiers en adv. W.J. van Zyl. Albei dié komitees het met die tweede kongres verdwyn toe die nuwe grondwet, wat die organisasiekomitee moes opstel, voorsiening gemaak het vir 'n Centraal Komitee waarin die gesag oor al die party se werksaamhede van die Party voortaan sou setel.[1]
Dié Middelburgse kongres is kort ná die 1914-Rebellie gehou toe rebelle vir skadevergoeding vervolg is. Vir die bietjie skade wat hulle aangerig het, is eise van sowat £250 000 teen hulle ingestel. Nasionaliste in die Vrystaat het groete aan die kongres gestuur en 'n beroep op Kaaplandse Nasionaliste gedoen om die Vrystaters te help met die betaling van skadevergoeding. Fourie het tydens 'n toespraak gesê dat hy die eis namens "jong Suid-Afrika" steun. "Noem het een Rebellie of niet, doch het kongres is een gevolg van de Rebellie. De Afrikaner is door de Rebellie ontwaakt." Hy is toegejuig toe hy sê dat die Vrystaat se hoop op die Kaap gevestig is en as Kaapland nie help nie, gaan die Vrystaat ten gronde.[1]
Reeds sowat 'n maand ná die stigtingskongres op Middelburg neem die Kaaplandse Nasionale Party saam met sy eweknieë in die ander drie provinsies aan die party se eerste en die Unie se tweede algemene verkiesing deel en wel op 21 Oktober 1915. Die Kaaplandse leier, dr. D.F. Malan, en 33 kandidate het in die verkiesing gestaan. In Somerset, die setel waarvan Somerset-Oos die middelpunt was, is J.A. Vosloo tydens die eerste verkiesing in September 1910 onbestrede verkies vir die Regerende Party, die voorloper van die Suid-Afrikaanse Party (S.A.P.), maar ook die party waarin die meeste Nasionaliste hulle aanvanklik bevind het.
H.J. Moolman was die N.P. se eerste kandidaat in Somerset en verloor in Oktober 1915 met 120 stemme teen die S.A.P. se Andries Stockenström, wat 1 353 op hom verenig, vergeleke met Moolman se 1 270 stemme. Dit was nadat die N.P. nie eenstemmigheid met die nominasie van sy kandidaat kon bereik nie. Ds. Reynecke van Cradock en Jan van Aardt was die twee voornemende kandidate. Hans Moolman (oom Hans Prospek omdat hy op Prospect gewoon het), wat in 1910 ook verloor het, is uiteindelik benoem. Ook in die aangrensende Cradock verloor dr. Malan met 'n skrale meerderheid, in sy geval van 293 stemme. Ook op die platteland verloor Willie Hofmeyr met 'n skamele 56 stemme in Beaufort-Wes en C.J. Langenhoven met 281 stemme in Oudtshoorn. Kaapland lewer net sewe Nasionale Volksraadslede op, maar die Vrystaat 16. In Transvaal haal slegs vier Nasionaliste die paal.
Lid van die Provinsiale Raad en VolksraadslidWysig
Fourie maak intussen politieke opgang toe hy op 15 Mei 1917 verkies word as Somerset se lid van die Provinsiale Raad. Hy was slegs die tweede L.P.R. vir dié kiesafdeling, wat dateer het van die dae van die Kaapse parlement, sedert Uniewording nadat P.B. Botha die setel verteenwoordig het van 19 Augustus 1910 tot voor die verkiesing van 1917. Fourie sou egter net drie jaar L.P.R. bly, want tydens die algemene verkiesing in 1920 wen hy die Volksraadsetel vir die N.P. met 'n meerderheid van 380 stemme bo die dienende L.V., die S.A.P. se Stockenström. In die Volksraad vorder Fourie flink en word kort voor lank voorsitter van die staande komitee oor openbare rekeninge. As voorsitter van 'n kommissie van ondersoek na besproeiing was die stigting van 'n departement van besproeiing grootliks aan hom te danke.
Omdat genl. Jan Smuts se S.A.P. in die verkiesing van 1920 net 41 uit die 134 setels kon wen vergeleke met die N.P. se 44 en die Arbeidersparty se 21, is hy gedwing om met die Unionisteparty saam te werk. Dié samewerking lei tot 'n samesmelting in 1920 van Smuts se party met dié van sir Thomas Smartt.
Aan die einde van 1920 was Smuts gereed om weer stembus toe te gaan en is die datum vir opvolgverkiesing bepaal vir 8 Februarie 1921. Danksy die samesmelting van die twee partye, kon Smuts baie van die driehoekige gevegte van die vorige verkiesing uitskakel en so wen die S.A.P. dan 79 van die 132 setels vir 'n volstrekte meerderheid bo die N.P. se 43 en die Arbeiders se nege. Die Konstitusionele Demokrate het een setel verower. In Somerset behou Fourie die setel met 280 bo P.J.J. Coetzee van die S.A.P.
AdministrateurWysig
In 1924 staan Fourie vir oulaas as N.P.-kandidaat vir die Volksraad in Somerset en wen met 1 930 stemme vergeleke met die S.A.P. se T.W. Bell se 1 234 vir 'n meerderheid van 696. In 1926 volg hy sir Frederick de Waal op as administrateur van Kaapland vir die Pakt-regering van genl. J.B.M. Hertzog en die Arbeiders. Sir Frederick was die eerste Kaaplandse administrateur en het in 1925, ná 'n ampstyd van ruim 15 jaar, bedank toe hy nagenoeg 72 jaar oud was. Hy is op 5 April 1932 oorlede.
Administrateur Fourie se dienstyd was van korte duur, want in 1929 bedank hy uit dié amp toe genl. J.B.M. Hertzog hom uitnooi om minister van mynwese en nywerhede in die Pakt-regering te word as plaasvervanger van F.W. Beyers, wat op 1 Augustus 1929 uitgetree het weens swak gesondheid. Ten einde na die Parlement terug te keer, aanvaar Fourie sy opvolger as Kaaplandse administrateur, J.H. Conradie, se setel, Gordonia. In die tussenverkiesing wat op 1 Oktober 1929 op Conradie se bedanking as L.V. vir Gordonia volg, word Fourie onbestrede verkies. As minister dra hy by tot die stabilisering van die diamantbedryf deur sy aanmoediging van plaaslike diamentslyp-aanlegte en sy ooreenkoms met die diamantprodusente.[2]
KoalisieregeringWysig
Fourie behou sy kabinetspos toe genls. Hertzog en Jan Smuts in 1933 'n koalisie sluit om die ekonomiese gevolge van die Groot Depressie die hoof te bied. Buiten Hertzog en Smuts, as premier en adjunkpremier, het 'n gelyke getal lede van die N.P. en S.A.P. in dié kabinet gedien.
Dr. D.F. Malan, leier van die Kaaplandse Nasionale Party, het nie die samewerking openlik teengestaan nie en in die verkiesing van 17 Maart 1933 het hy sy ou setel, Calvinia, as koalisie-kandidaat behou. Anders as Fourie, wat nie na Somerset teruggekeer het nie, maar in Gordonia gebly en onbestrede as N.P.-koalisiekandidaat verkies is, was Malan egter nie bereid om ’n pos in die nuwe kabinet te aanvaar nie. Tydens die verkiesing het die koalisie-kandidate 138 setels uit 150 verower. Hiervan was 75 Nasionaliste, 61 Sappe en twee Cresswell-Arbeiders.
Die opposisie het slegs ses lede getel: twee opponerende Arbeiders, twee aanhangers van adv. Tielman Roos se Sentrale Party (ook bekend as Roosiete) en twee Natalse Home Rulers. Byna twee jaar lank het die twee hoofpartye in een kabinet saamgewerk, hoewel elkeen sy eie identiteit behou het en hul parlementêre verteenwoordigers afsonderlik gekoukus het. Tydens dié tydperk van samewerking is die Statuswet tydens die 1934-parlementsitting aanvaar in opvolg op die Statuut van Westminster en het dit in plaaslike, Suid-Afrikaanse wetgewing die volle onafhanklikheid van die Unie bevestig.
’n Gesamentlike kongres van die twee partye in Bloemfontein op 5 Desember 1934 het besluit op hul samesmelting in ’n enkele party en so het die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party, kortom die Verenigde Party, tot stand gekom. Sy beleid het die beginsels soos deur die koalisie aanvaar omvat. Van die Nasionale Party, wat op ’n federale grondslag georganiseer was, het net drie van die vier provinsies die samesmelting aanvaar. So het die nuwe party byna dadelik ’n terugslag en verlies aan steun ervaar toe dr. Malan, hoewel hy onder as deel van die koalisie in die verkiesing ’n setel gewen het, geweier het om die nuwe party te steun en die Gesuiwerde Nasionale Party gestig het toe die Kaaplandse party, onder sy leiding, bly voortbestaan het onder sy ou naam.
Individuele Nasionaliste in al die provinsies het by een van die twee partye aangesluit ingevolge elkeen se oortuiging. Fourie, toe L.V. vir Gordonia, het getrou gebly aan genl. Hertzog terwyl Malan en sy 19 volgelinge die Amptelike Opposisie gevorm het. Sommige veral Britsgesinde lede van die ou Suid-Afrikaanse Party, wat onwillig was om saam te werk met eertydse Nasionaliste, het die Dominiumparty onder leiding van kol. Charles Stallard gevorm. Saam met ses goedgesinde onafhanklikes kon die Hertzog-Smuts-regering dus staatmaak op 125 Unie-Volksraadslede se steun. Toe die Verenigde Party op 5 Desember 1934 gestig is, het dit vier vyfdes van die setels in die Unie-Volksraad beheer.
Fourie het as minister van arbeid en van handel en nywerheid in die koalisiekabinet gedien. Dit was die tyd van hoë werkloosheid weens die Groot Depressie. Hy het aan die politieke hoof gestaan van pogings om die armblankes op te hef.[3] Toe die eerste minister, Hertzog, later vir Fourie aanstel as senator om die belange van die swart bevolking te verteenwoordig, het dit tot 'n krisis in die kabinet gelei wat eindelik uitgeloop het op min. Jannie Hofmeyr se bedanking. Dié aanstelling was waarskynlik ná die algemene verkiesing van 1938 waarin die Nasionale Party se J.H. Conradie en Fourie se opvolger as administrateur van Kaapland, hom in Gordonia verslaan het met 'n gerieflike meerderheid van 739 nadat 88,8% van die 6 380 geregistreerde kiesers gestem het.
Uit die Verenigde PartyWysig
In die aanloop tot die Tweede Wêreldoorlog het genl. Hertzog se versigtige hantering van Nazi-Duitsland wrywing tussen hom en genl. Smuts tot gevolg gehad. Hertzog, die eerste minister, het geweier om Brittanje se oorlogsverklaring teen Duitsland in September 1939 na te volg. Toe sy mosie op 4 September 1939 met ’n meerderheid van 80 teenoor 67 stemme in die Parlement verslaan is, het hy ook as eerste minister en leier van die Verenigde Party bedank. Weer volg Fourie hom en bedank uit die Verenigde Party. Hertzog het die goewerneur-generaal gevra om die Parlement te ontbind en ’n verkiesing uit te skryf, maar sy versoek is geweier. Saam met Fourie bedank ook die ander oudlede van die Nasionale Party in die kabinet: N.C. Havenga, adv. Oswald Pirow, adv. H.A. Fagan en genl. J.C.G. Kemp.
Hertzog en sy ondersteuners het hulle toe by dr. D.F. Malan en die Nasionale Party in die opposisiebanke aangesluit. Van sy aanhangers stig die Volksparty, wat ten gunste van neutraliteit in die Tweede Wêreldoorlog was. In 1941 smelt die grootste deel van Hertzog se Volksparty saam met die Gesuiwerde Nasionale Party van Malan en vorm die Herenigde Nasionale Party (H.N.P.). Dié hereniging was van korte duur. In 1941 verlaat Hertzog die politiek en sy belangrikste ondersteuners stig onder leiding van N.C. Havenga die Afrikanerparty. Hy het hom later aan die openbare lewe onttrek en op sy plaas Waterval gaan woon waar hy op 21 November 1942 gesterf het.
NalatenskapWysig
Fourie se grootste bydrae tot Suid-Afrika se ekonomiese lewe was waarskynlik sy baanbrekerswerk tydens sy vroeë jare op Somerset-Oos ten opsigte van die koöperatiewe beweging onder boere. Hy was 'n stigter en die organiserende direkteur van Boere-Saamwerk Bpk., 'n koöperatiewe wolmakelaarsvereniging wat later 'n voorbeeld sou wees vir soortgelyke instellings op dié gebied.
BronneWysig
- Cameron, Trewhella. 1994. Jan Smuts, an illustrated biography. Cape Town, Johannesburg, Pretoria: Human & Rousseau.
- Die administrasie van Kaapland, 1910 - 1960. 1960. Kaapstad: Kaapse Provinsiale Administrasie.
- Goosen, D.P. (red.). 1953. Die triomf van Nasionalisme in Suid-Afrika (1910-1953). Johannesburg: Impala Opvoedkundige Diens (Edms.) Bpk.
- Helpmekaar Gedenkboek. 'n Geskiedenis van die grote reddingsbeweging van die Afrikanervolk met statistieke van die Helpmekaar-beweging. 1918. Kaapstad en Bloemfontein: De Nationale Pers Beperkt.
- Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
- Saunders, Christopher (red.). 1994. An Illustrated dictionary of South African history. Sandton: Ibis Books and Editorial Servces cc.
- Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.
- Smith, John (red.) 1974. Somerset-Oos-gedenkboek. 1825-1975. Somerset-Oos: Sentrale Feeskomitee.
- Van Rooyen, Jan J. 1956. Die Nasionale Party. Sy opkoms en oorwinning - Kaapland se aandeel. Kaapstad: Hoofraad van die Kaaplandse Nasionale Party.
VerwysingsWysig
- Van Rooyen, Jan J. 1956. Die Nasionale Party. Sy opkoms en oorwinning - Kaapland se aandeel. Kaapstad: Hoofraad van die Kaaplandse Nasionale Party.
- Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
- Nuwegeskiedenis.co.za
- Smith, John (red.) 1974. Somerset-Oos-gedenkboek. 1825-1975. Somerset-Oos: Sentrale Feeskomitee.
|
<urn:uuid:87b5f62a-1d00-4fb0-b3c4-bd23cff929f8>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Adriaan_Fourie
|
2019-07-21T08:29:14Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00400.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999975
| false
|
Boekbronne
Jump to navigation
Jump to search
Biblioteke
Suid-Afrika:
- Soek die boek in die Nasionale Biblioteek van Suid-Afrika se katalogus
- Soek die boek in die SEALS Konsortium se biblioteek
- Soek die boek in die Universiteit van Suid-Afrika se biblioteek
- Soek die boek in die Universiteit van die Witwatersrand se biblioteek
- Soek die boek in die Kaapse Hoër Onderwys Konsortium se biblioteek
Wêreldwyd:
- Soek die boek deur WorldCat in jou plaaslike biblioteek se katalogus
Boekwinkels
Suid-Afrika:
Ander lande:
|
<urn:uuid:31be14ea-eae7-4754-8473-d0b2231f65d3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Boekbronne/0486225739
|
2019-07-17T15:34:06Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00504.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999935
| false
|
Bespreking:Visvang
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Visvang-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
- Ek stem saam, dit is 'n advertensie vir 'n aanlynwinkel met geen addisionele inligting oor visvang nie, en dra nie by tot die inhoud van die artikel nie. Die eksterne skakel wat daar was voor die verandering het wel bygedra tot die inhoud, aangesien dit 'n skakel is na 'n bladsy met artikels oor visvang, visvangplekke, visvangklubs en 'n classroom waar mens meer oor visvang kan leer. Groete, Ossewa (kontak) 13:35, 7 April 2017 (UTC)
|
<urn:uuid:7d9f77f0-f7e0-4fec-982f-f0fd1d20452c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Visvang
|
2019-07-18T21:48:04Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00104.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 1.000006
| false
|
David Pieter de Villiers Graaff
Sir David Pieter de Villiers Graaff was 'n Suid-Afrikaanse nyweraar en kabinetsminister en die vader van sir David De Villiers Graaff, leier van die Verenigde Party van 1956 tot 1977 en grootvader van sir David Graaff, Volksraadslid vir Wynberg van 1987 tot 1989.
David Pieter de Villiers Graaff | |
Bynaam | 1ste Baronet |
---|---|
Gebore | 30 Maart 1859 Villiersdorp, Kaapkolonie |
Oorlede | 13 April 1931 Kaapstad, Unie van Suid-Afrika |
Nasionaliteit | Suid-Afrika |
Titel | Minister van Finansies (MvF) |
Beroep | Ondernemer, Politikus |
Termyn in amp | 1915-1916 |
Voorganger | Jan Christian Smuts |
Opvolger | Henry Burton |
Handtekening |
Graaff is in 1859 gebore op Villiersdorp in die Wes-Kaap, waar die plaaslike laer- en hoërskool later jare na hom genoem is, naamlik die Hoërskool De Villiers Graaff. Met die afsterwe van sy vader is hy in diens geneem deur sy oom, J. Anthony Combrinck, 'n vooraanstaande Kaapse slagter en word op vroeë ouderdom 'n bestuurder.
Toe Combrinck tot die politiek toetree, het Graaff en sy broer, sir Jacobus Arnoldus Graaff, die onderneming opgebou en die eerste moderne koelinstallasie in Suid-Afrika bekend gestel. Die onderneming het die Imperial Cold Storage and Supply Company geword, wat uiteindelik die ondersteuning van Cecil John Rhodes en Samuel Marks gekry het.
Graaff was 'n gesiene plaaslike politikus, was stadsraadslid van 1882 en burgemeester van Kaapstad van 1891 tot 1892. Hy skenk die burgemeestersketting aan die stad wat vandag nog gebruik word. Gedurende hierdie tydperk rig hy die eerste elektriese beligtingstelsel op met die opening in 1904 van die Elektriese Beligtingswerke Graaff. Hy was 'n groot ondersteuner van die Afrikanerbond en is as sulks verkies tot die Kaapse Wetgewende Vergadering (1891 - 1897) en van 1908 tot 1910 is hy minister sonder portefeulje in die kabinet van John X. Merriman. In 1911 verleen die Britse koning aan hom die titel baronet en die reg om as "sir" bekend te staan.
Na Uniewording word hy in die eerste algemene verkiesing in 1910 onbestrede verkies as Volksraadslid vir die kiesafdeling Namakwaland, maar in 1915 staan die Nasionale Party se A.H. Stander en die onafhanklike J. Studer teen hom. Graaff behaal 'n meerderheid van 432 stemme bo Stander. Hy bly LV tot 6 Februarie 1920.
Graaff was minister van openbare werke, pos en telegraafwese, toe minister sonder portefeulje van 1912 tot 1913 en minister van finansies van 1915 tot 1916. Hy het ook in 1914 in Londen as Hoë Kommissaris waargeneem. Hy is op 13 April 1931 in Milnerton naby Kaapstad oorlede, toe sy seun De Villiers Graaff sy titel geërf het.
BronneWysig
- Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
|
<urn:uuid:dbbb2c82-1b4a-478c-894b-0fee948eafec>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/David_Pieter_de_Villiers_Graaff
|
2019-07-21T08:31:44Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00424.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999882
| false
|
Ons gemeentelike feesalbum
'n Oorsig van die Ontstaan en Groei van die Gemeentes van die Ned. Geref. Kerke met geleentheid van die Van Riebeeck-fees 1952 | ||
---|---|---|
Outeur | Ds. P.L. Olivier | |
Land | Suid-Afrika | |
Taal | Afrikaans | |
Onderwerp | Geskiedenis van die Nederduitse Gereformeerde Kerk | |
Genre | Kerkgeskiedenis | |
Uitgewer | N.G. Kerk-Uitgewers van S.A. | |
Uitgegee | 1952 | |
Medium | Hardeband | |
Bladsye | 608 | |
Ons gemeentelike feesalbum is 'n gedenkboek wat die N.G. Kerk-uitgewers in 1952 die lig laat sien het om saam te val met die Van Riebeeck-fees, die 300-jarige herdenking van die koms van Jan van Riebeeck na die Kaap.
Die album vertel in gemiddeld 'n bladsy elk die verhaal van meer as 600 gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk se ontstaan en groei. Die boek is verdeel in die indertydse vier sinodes: Kaap, Natal, Vrystaat en Transvaal. Die gemeentes in die destydse Suid-Rhodesië en Noord-Rhodesië het onder die Vrystaatse Sinode geval en is daarom onder daardie afdeling ingesluit, terwyl die drie gemeentes in Oos-Afrika (Meru, Vergenoeg en Loubser) deel was die Transvaalse Sinode en as sodanig geplaas is. Suidwes-Afrika het destyds onder die Kaapse Kerk geval en is daar ingedeel.
Talle gemeentes het nie gegewens ingestuur nie en word daarom net met stigtingsjaar en leraar(s) aan die einde van hulle onderskeie sinodes behandel. Voorin die boek is 'n reeks foto's wat die verhaal van gemeentes se ontstaan vertel en agterin talle foto's van kerkgeboue en sleutelfigure in die kerk se geskiedenis. By die meeste gemeentes se inskrywing is daar 'n foto van die leraar of medeleraars.
Ds. Phil Olivier was die samesteller van die feesalbum.
Vir die buiteblad van die boek is 'n foto van die kerkgebou van die NG gemeente Steynsburg gebruik.
|
<urn:uuid:8933c974-aba9-4c67-92ef-a8f8f3813fc3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Ons_gemeentelike_feesalbum
|
2019-07-21T08:31:17Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00424.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 1
| false
|
Bespreking:Sterre met planete
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Sterre met planete-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:adaea9d5-cecf-460b-a699-7163f49f9799>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Sterre_met_planete
|
2019-07-21T08:58:49Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00424.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999985
| false
|
Osroene
Osroene (ook gespel Osroëne; Grieks: Ὀσροηνή; Siries: Malkūṯā d-Bayt ʿŌrhai), soms ook bekend onder die naam van sy hoofstad, Edessa (vandag Şanlıurfa in Turkye), was ’n koninkryk in Bo-Mesopotamië[1] wat tussen 132 v.C. en 244 n.C. semi-onafhanklik of heeltemal onafhanklik was.[2][3]
GeskiedenisWysig
Die Siriessprekende koninkryk[4] het in 136 v.C. sy onafhanklikheid gekry van die verbrokkelende Seleukidiese Ryk deur ’n dinastie van die nomadiese Nabatese stam Orrhoei. Die meeste konings van Osroene is Abgar of Manu genoem.[5] Dit is al hoe meer beïnvloed deur die Assiriese kultuur en was die middelpunt van ’n nasionale weerstand teen Hellenisme.
Die gebied van die koninkryk, aan die bolope van die Eufraat, het die tradisionele oorlogsgebied geword van die lande wat Klein-Asië, Persië, Sirië en Armenië regeer het. Met die ontbinding van die Seleukidiese Ryk is dit verdeel tussen die Romeinse Ryk en Partië. Na die val van die Romeinse Ryk in 395 het dit deel van die Bisantynse Ryk geword. Teen die 5de eeu was Edessa die hoofkwartier van Siriese letterkunde en geleerdheid, asook belangrik vir die verspreiding van die Christendom in Mesopotamië, Persië en Armenië.[6]
In 638 is dit deur die Moslems verower. Pogings deur die Bisantynse Ryk om dit te herower het telkens misluk.
VerwysingsWysig
- The Encyclopedia of Military History: From 3500 B.C. to the Present, deel 25. Richard Ernest Dupuy, Trevor Nevitt Dupuy. Harper & Row, 1970. Bl. 115.
- Alexander Roberts & James Donaldson (eds.), The Writings of the Fathers Down to AD 325: Ante-Nicene Fathers vol. 8 (Peabody, Massachusetts: Hendrickson Publishers, 1994), 657-672. [1]
- Adrian Fortescue, The Lesser Eastern Churches, bl. 22. Catholic Truth Society, 1913. Oorspronklik van die Universiteit van Michigan.[2]
- "The Ancient Name of Edessa," Amir Harrak, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 51, No. 3 (Julie 1992): 209-214 [3]
- http://books.google.com/books?id=2_eAKmK7KkYC&pg=PA22&dq#v=onepage&q&f=false
- Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993-2002) s.v. Edessa [geschiedenis]
- Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
|
<urn:uuid:a57033ca-d7d0-43a4-ac64-d8d43477b07b>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Osroene
|
2019-07-23T22:02:28Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00184.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999395
| false
|
Arseen
Algemeen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Naam, simbool, getal | arseen, As, 33 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Chemiese reeks | metaalagtiges | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Groep, periode, blok | 15, 4, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorkoms | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoommassa | 74.92160 (2) g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronkonfigurasie | [Ar] 3d10 4s2 4p3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektrone per skil | 2, 8, 18, 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fisiese eienskappe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Toestand | vastestof | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Digtheid (naby k.t.) | 5.727 g/cm³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vloeistof digtheid teen s.p. | 5.22 g/cm³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltpunt | 1090 K (817 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kookpunt | subl. 887 K (614 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kritiese temperatuur | 1673 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltingswarmte | (grys) 24.44 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Verdampingswarmte | ? 34.76 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Warmtekapasiteit | (25 °C) 24.64 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomeienskappe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kristalstruktuur | rombohedraal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stukturbericht-kode | A7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oksidasietoestande | ±3, 5 (effe suur oksied) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronegatiwiteit | 2.18 (Skaal van Pauling) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ionisasie-energieë | 1ste: 947.0 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2de: 1798 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3de: 2735 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomradius | 115 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomradius (ber.) | 114 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kovalente radius | 119 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Van der Waals-radius | 185 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Diverse | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetiese rangskikking | geen data | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektriese resistiwiteit | (20 °C) 333 nΩ·m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termiese geleidingsvermoë | (300 K) 50.2 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Young se modulus | 8 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Massamodulus | 22 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mohs se hardheid | 3.5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Brinell hardheid | 1440 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS-registernommer | 7440-38-2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vernaamste isotope | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Verwysings |
Arseen is 'n chemiese element in die periodieke tabel met die simbool As en atoomgetal van 33. Dit is berug as 'n uiters giftige metaalagtige element met vele allotroopvorme; geel, swart en grys is van die kleure wat dit kan hê. Arseen en sy verbindings word gebruik as pesdoders, onkruiddoders, insekdoders en ook in verskeie legerings.
Inhoud
Kenmerkende eienskappe[wysig | wysig bron]
Arseen is chemies verwant aan fosfor sy voorganger op die periodieke tabel, tot so 'n mate dat dit fosfor in biochemiese reaksies kan vervang en is daarom 'n giftige stof. Wanneer dit vinnig verhit word oksideer dit tot arseentrioksied wat 'n knoffelreuk het. Arseen en sommige arseenverbindings kan ook sublimeer wanneer dit verhit word en direk omskakel na die gasvorm. Suiwer arseen kan in twee vastestofvorme aangetref word: geel en metaalgrys met soortlike gewigte van 1.97 en 5.73 respektiewelik.
Gebruike[wysig | wysig bron]
Loodarsenaat is tot laat in die twintigste eeu ingespan as insekdoder op vrugtebome (met gevolglike breinskade in werkers wat op die sproeiers gewerk het) en Scheele se groen is selfs in die negentiende eeu gebruik as kleurmiddel in lekkergoed. In die laaste halfeeu het monosodium metielarsenaat (MSMA), 'n minder giftige vorm van arseen loodarsenaat se rol in die landbou oorgeneem.
Die gebruik wat die meeste kommer onder die publiek veroorsaak het was waarskynlik die behandeling van hout met verchroomde koperarsenaat (ook bekend as Tanalith). Die metode van houtbehandeling word nog steeds in baie lande gebruik en is in die laaste deel van die twintigste eeu baie gebruik vir strukturele hout wat as buitemuurse boumateriaal ingespan is, waar die gevaar van verrotting of insekbesmetting op onbehandelde hout bestaan het.
Al is die gebruik van hierdie behandelingsmetode in baie lande verban na die publikasie van studies wat aangetoon het dat daar lae vlakke van loging van arseen vanuit die hout plaasvind is die grootste gevaar nog dat sodanig behandelde hout verbrand kan word. Verskeie noodlottige vergiftigings van diere en ernstige vergiftigings van mense het voorgekom as gevolg van die direkte of indirekte inname van die as van sulke houtprodukte (die noodlottige dosis in mense is rofweg 20 gram as – ongeveer 'n teelepel vol). Arseenbehandelde hout word steeds gebrand as gevolg van onkunde in kommersiële asook huishoudelike vure. Die veilige wegdoen van arseenbehandelde hout bly nog steeds 'n kwessie wat kommer wek.
Tydens die 18de, 19de en 20ste eeue is verskeie arseenverbindings as medisynes gebruik, insluitend arsfenamien (deur Paul Ehrlich en arseentrioksied (deur Thomas Fowler). Arsfenamien sowel as Neosalvarsan is gebruik om sifilis en tripanosomiasis te behandel maar is sedertdien met antibiotika vervang.
Arseentrioksied is die afgelope 200 jaar op 'n verskeidenheid van maniere gebruik maar meer algemeen in die behandeling van kanker. Die FDA in Amerika het in 2000 goedkeuring verleen tot die gebruik van die middel vir behandeling van pasiēnte met akute promelositiese leukemie wat weerstand bied tot behandeling met retinoësuur[1] Dit was ook gebruik as Fowlerse oplossing in psoriasis.[2]
Koper aseto-arseniet is onder verskillende name as 'n groen pigment gebruik. Dit het ook verskeie gevalle van arseenvergiftigings tot gevolg gehad.
Ander gebruike:
- Verskeie landboukundige insekdoders en giwwe.
- Galliumarsenied is 'n belangrike halfgeleiermateriaal wat in geïntegreerde stroombane gebruik word. Stroombane vervaardig met die stof is heelwat vinniger (maar ook heelwat duurder) as dié wat met silikon vervaardig is. Anders as silikon het dit 'n direkte bandgaping en kan dus gebruik word in laserdiodes en LEDs om elektrisiteit direk na lig om te skakel.
- Arseen word ook gebruik in verbronsing en pirotegnieke.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die woord arseen het sy oorsprong in die Persiese woord زرنيخ Zarnikh wat na "geel orpiment" ('n mineraal wat arseen bevat) verwys. Zarnikh is deur die Grieke as arsenikon vertaal. Arseen is reeds sedert antieke tye in Persië gebruik. Omdat die simptome van arseenvergiftiging nie goed onderskei kon word nie, is dit dikwels gebruik om moord te pleeg tot en met die ontwikkeling van die Marsh toets, 'n baie sensitiewe chemiese toets om die teenwoordigheid van Arseen vas te stel ('n Ander minder sensitiewe maar meer algemeen gebruikte toets is die Reinsch toets). Vanweë die gebruik in die geledere van die heersersklas om mekaar te vermoor en sy uiterste giftigheid en onopvallendheid, is arseen die Gif van die Konings en die Koning van giwwe gedoop.
Tydens die Bronstydperk is arseen dikwels in brons ingesluit (meestal toevallig as 'n onsuiwerheid), wat die legering harder gemaak het.
Daar word geglo dat Albertus Magnus die eerste was om die element in 1250 te suiwer. In 1649 het Johann Schroeder twee maniere om arseen voor te berei gepubliseer.
Tydens die Victoriaanse tydperk het vroue arseen met asyn en kalk gemeng en geëet om hul gelaatskleur te verbeter en hul vel ligter te maak as bewys dat hulle nie in die lande gewerk het nie. Vroue het ook arseen op hulle gesigte en arms gevryf vir dieselfde rede.
'n Grootskaalse epidemie van arseenvergiftiging is onlangs in Bangladesh ontdek,[3] waar na raming ongeveer 57 miljoen mense grondwater drink met arseenkonsentrasies ver bo die Wêreldgesondheidsorganisasie se standaard van 50 dele per miljard. Die arseen is van natuurlike oorsprong en word vrygestel vanuit die sediment na die grondwater as gevolg van die suurstofarme toestande ondergrond.
Verspreiding[wysig | wysig bron]
Arsenopiriet (FeSAs) is die mees algemeenste mineraal waaruit arseen verkry kan word deur dit te verhit en die arseen dan sublimeer en ystersulfaat agterlaat. Ander arseenminerale sluit realgar, mimetiet, kobaltiet en eritriet.
Die belangrikste verbindings van arseen is wit arseen, orpiment, realgar, Parysgroen, kalsiumarsenaat en loodarsenaat. Parysgroen, kalsiumarsenaat en loodarsenaat is in die landbou as insekdoder en gif gebruik. Orpiment en realgar is voorheen gebruik as verfpigment maar is sedertdien uitgefaseer as gevolg van hulle hoë reaktiwiteit en giftige aard. Arseen kom soms in sy suiwer vorm in die natuur voor maar meestal in verbindings saam met silwer, kobalt, nikkel, yster, antimoon of swael.
Verder kom arseen ook in verskeie organiese vorme in die natuurlike omgewing voor. Wanneer Anorganiese arseen en sy verbindings die voedselketting binnedring, word dit geleidelik gemetaboliseer na minder giftige vorme van arseen deur 'n proses wat metielering genoem word.
Voorsorgmaatreëls[wysig | wysig bron]
Arseen en baie van sy verbindings is buitengewoon giftige stowwe. Arseen se giftigheid is te wyte aan die allosteriese verhindering van die belangrike metaboliese ensiem lipotiamied pirofosfotase wat lei tot die dood as gevolg van veelvuldige orgaanversaking. 'n Nadoodse ondersoek toon baksteenrooi gekleurde slymvliese as gevolg van bloeding.
'n Sekere varingspesie genaamd Pteris vittata kan gebruik word om arseen uit die grond te verwyder.
Arseen kan ook arsenikose tot gevolg hê as gevolg van sy teenwoordigheid in drinkwater, "die mees algemeenste ioonspesies is arsenaat [HAsO42- ; As(V)] en arseniet [H3AsO3;As(III)]”.
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Aqua Tofana
- Fowler se oplossing
- Arsenikose
- Grainger uitdaging
Verbindings[wysig | wysig bron]
- Arseensuur (H3AsO4)
- Arsenoësuur (H3AsO3)
- Arseentrioksied (As2O3)
- Arsien (ArseenTrihidraat AsH3)
- Kadmiumarsenied (Cd3As2)
- Galliumarsenied (GaAs)
- Loodarsenaat (PbHAsO4)
Voetnotas[wysig | wysig bron]
- Antman, Karen H. (2001). The History of Arsenic Trioxide in Cancer Therapy. Introduction to a supplement to The Oncologist. 6 (Suppl 2), 1-2. PMID 11331433.
- Huet et.al. Noncirrhotic presinusoidal portal hypertension associated with chronic arsenical intoxication. Gastroenterology 1975;68(5 Pt 1):1270-7. PMID 1126603
- Andrew Meharg, Venomous Earth – How Arsenic Caused The World's Worst Mass Poisoning, Macmillan Science, 2005.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons bevat media in verband met Arsenic. |
Sien arseen in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
- Los Alamos National Laboratory – Artikel oor Arseen
- A Small Dose of Toxicology
- Case Studies in Environmental Medicine: Arsenic Toxicity
- National Pollutant Inventory – Arsenic
- WebElements.com – Arsenic
- origen.net – CCA wood and arsenic: toxicological effects of arsenic
- Contaminant Focus: Arsenic deur EPA.
- Environmental Health Criteria for Arsenic and Arsenic Compounds, 2001 deur WHO.
- A summary of the above report deur GreenFacts.
- Evaluation of the carcinogenicity of arsenic and arsenic compounds deur IARC.
H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||
Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn |
Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og |
Alkalimetale | Aardalkalimetale | Lantaniede | Aktiniede | Oorgangsmetale | Hoofgroepmetale | Metalloïde | Niemetale | Halogene | Edelgasse | Chemie onbekend |
|
<urn:uuid:c9c3f4e8-51ef-48be-aff9-94216c679555>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Arseen
|
2019-07-17T15:20:29Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525312.3/warc/CC-MAIN-20190717141631-20190717163631-00528.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.988504
| false
|
Maria Kaczyńska
Maria Kaczyńska | |
'n Amptelike portret van Maria Kaczyńska | |
Eerste Dame van Pole
Ampstermyn 23 Desember 2005 – 10 April 2010 | |
President | Lech Kaczyński |
---|---|
Voorafgegaan deur | Jolanta Kwaśniewska |
Opgevolg deur | Anna Komorowska |
Persoonlike besonderhede
Gebore | Maria Helena Mackiewicz 21 Augustus 1942 Machowo, Pole |
Sterf | 10 April 2010 Smolensk, Rusland |
Eggenoot/eggenote | Lech Kaczyński |
Kind(ers) | Marta Dubieniecka (* 1980) |
Alma mater | Universiteit van Gdańsk |
Professie | Ekonoom |
Religie | Rooms-Katoliek |
Maria Helena Kaczyńska (* 21 Augustus 1942 in Machowo, Pole, as Maria Helena Mackiewicz; † 10 April 2010 in Smolensk, Rusland) was die eggenote van die Poolse staatspresident Lech Kaczyński en sodoende tot haar dood in 'n vliegtuigongeluk die Eerste Dame van Pole (Pools: Pierwsza dama Polski).
Lewe[wysig | wysig bron]
Kinderjare en opleiding[wysig | wysig bron]
Maria Kaczyńska is in 1942 as Maria Mackiewicz gebore. Haar vader Czesław Mackiewicz, 'n boswagter, het haar vertroud gemaak met die natuur.[1] Haar moeder Lidia, 'n onderwyseres, was afkomstig van Sint Petersburg. Haar familie het oorspronklik uit Vilnius in Litaue gekom, maar het ná die Tweede Wêreldoorlog na Pole teruggekeer. Haar vader het as lid van die Poolse Armia Krajowa in Vilnius teen die Duitse weermag geveg. Ook twee van sy broers het aan die oorlog deelgeneem – een het as lid van die Tweede Poolse Korps in 1944 in die Slag van Monte Cassino geveg, die ander is as Poolse offisier in die Slagting van Katyn in 1940 deur Russe vermoor.
In Pole het die gesin aanvanklik in Bydgoszcz gebly en later na Człuchów. Maria is met 'n hartdefek gebore sodat haar ouers baie goed na haar moes omsien. Ná 'n verblyf in 'n sanatorium in Rabka-Zdrój het haar toestand verbeter, en nadat haar moeder in 'n plaaslike kindersanatorium aangestel is, het die gesin hulle in dié dorp gevestig. Tydens haar skoolloopbaan het Maria veral in tale belang gestel. Op elfjarige ouderdom is sy in Warskou op haar hart geopereer.
Maria het haar akademiese opleiding aan die Ekonomiese Skool te Sopot ontvang waar sy vanaf 1961 in die vakeenheid Seevervoer gestudeer het. Ná voltooiing van haar graad in 1966 het sy haar loopbaan in die See-instituut van Gdańsk begin. Aanvanklik het sy nie beplan om 'n akademiese loopbaan in te slaan nie, maar uiteindelik het sy tog 'n doktorale tesis oor seevervoer in die Verre Ooste voltooi.
Huwelik met Lech Kaczyński[wysig | wysig bron]
In Januarie 1976 Maria kennis gemaak met haar latere eggenoot Lech Kaczyński wat destyds 'n wetenskaplike medewerker in die vakeenheid regswetenskappe van die Universiteit van Gdańsk was. 'n Vriend het haar gevra om vir Lech 'n woonstel in Sopot te soek. In 1978 het sy met Lech getrou en sy van aangeneem.
Lech was vanaf 1981 een van die intellektuele raadgewers van die vakbondbeweging Solidarność op die Lenin-skeepswerf in Gdańsk. Hy sou later geïnterneer word. Maria was op daardie tydstip op opvoedingsvakansie en sou later nie maar na haar werkplek in die see-instituut terugkeer nie. Sy het haar aan die gesinslewe gewy, die politieke aktiwiteite van haar eggenoot ondersteun en was daarnaas as 'n vryskutvertaler vir Engels en Frans werksaam. Sy het self geen ambisies gehad om 'n politieke loopbaan te volg nie.[2]
Intussen het haar man in sy loopbaan bevorder. In die vroeë 1990's is hy as Poolse senator verkies en het vanaf 2002 die amp van opperburgemeester van Warskou beklee. Saam met sy tweeling Jarosław Kaczyński het hy die nasionaal-konserwatiewe party "Reg en Geregtigheid" (Pools Prawo i Sprawiedliwość, kort PiS) gestig. In die presidentsverkiesing van 2005 het Lech 'n oorwinning oor die liberale kandidaat Donald Tusk behaal en staatshoof van Pole geword. Maria Kaczyńska het Jolanta Kwaśniewska as Eerste Dame opgevolg en haar man by amptelike funksies en publieke optredes vergesel. Sy was aktief betrokke by 'n verskeidenheid nie-winsgewende en kulturele inisiatiewe, dikwels vir gestremdes en in die besonder vir kinders, asook by borskankervoorkoming vir vroue.
As Eerste Dame het Maria Kaczyńska by die Poolse bevolking baie gewild geraak. Alhoewel sy as terughoudend beskryf is, het sy met haar liberale posisies erkenning geniet. Sy het dikwels daarin geslaag om teenstellings te oorbrug.[3] Volgens die eertydse eerste minister Tadeusz Mazowiecki was sy baie gevoelig en het groot invloed op haar man uitgeoefen.[4] Sy het onder meer met omgewingsbewustes gesimpatiseer[5] en haar in die openbaar ten gunste van kunsmatige bevrugting uitgespreek.[6]
In 2007 het sy saam met 50 ander polities aktiewe vroue 'n oproep aan Poolse afgevaardigdes gedoen om nie die strenge Poolse anti-aborsiewette te verskerp nie.[7] Regsgesinde Katolieke kringe het haar vervolgens openlik as verraaieres en feminis afgemaak.[8][9]
Maria Kaczyńska is met talle toekennings vereer, waaronder die Grootkruis van die Malteser Orde en die Poolse televisieprys Wiktorów (albei toegeken in 2007). In 2008 is 'n nuwe Hollandse tulpvariant na haar vernoem en die Orde van die Infant Dom Henrique (Grã-Cruz) aan haar toegeken.[10]
Die enigste dogter van Lech Kaczyński en Maria, Marta, is in 1980 gebore. Maria Kaczyńska was lief vir diere en het twee honde en twee katte in haar presidensiële woonstel in die Koiecpolski-paleis gehad. Sy het in musiek, ballet en teater belang gestel. Naas Engels en Frans het sy kennis van Spaans en Russies gehad.
Dood[wysig | wysig bron]
Op die volgende dag was sy saam met haar eggenoot deel van 'n Poolse delegasie wat ter geleentheid van die sewentigste jaardag van die Slagting van Katyn 'n besoek by die Katyn-monument in Rusland sou aflê. Maria is saam met 95 ander insittendes dood toe hul vliegtuig soggens naby die militêre lughawe van Smolensk-Noord gebots het.[12]
Drie dae ná die ongeluk is Maria Kaczyńska se sterflike oorskot na Warskou oorgebring en in die presidentspaleis naas haar eggenoot Lech openlik opgebaar. 180 000 mense het afskeid van die presidentspaar geneem. Op 18 April 2010 is Lech Kaczyński en Maria Kaczyńska in 'n wit alabaster-sarkofaag in die kripte van die Krakause Wawel-katedraal ter ruste gelê.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Pierwsza Dama wywiadzie dla "Pani"
- Vergelyk Onderhoud met Wprost, 23 Junie 2008
- Vergelyk Thomas Urban: Besuch der freundlichen Dame. In: Süddeutsche Zeitung, 17 Maart 2007, bl. 2
- Maria Kaczyńska: Beliebte First Lady. In: Der Tagesspiegel, Berlyn, 14 April 2010
- Vergelyk Maria Kaczynska: Polnische Präsidentengattin mit Herz für die Natur. In: Süddeutsche Zeitung, München, 26 Februarie 2007, bl. 4
- Der Tagesspiegel, 14 April 2010
- Vergelyk Streit über Abtreibungen. In: Frankfurter Rundschau, Frankfurt am Main, 22 Maart 2007, bl. 7
- Der Tagesspiegel, 14 April 2010
- Vergelyk Porträt: Pater Tadeusz Rydzyk, Chef von Radio Maryja. In: Der Tagesspiegel, 11 Julie 2009, bl. 6
- Vergelyk Tytuły honorowe i odznaczenia Pierwszej Damy
- Vergelyk Spotkanie Pierwszej Damy z Polonią ze Wschodu
- rapport.co.za: Poolse president, 90 ander dood
|
<urn:uuid:6e1165a4-696f-4487-b33c-443f4d65de34>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Maria_Kaczy%C5%84ska
|
2019-07-23T22:53:39Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00208.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999863
| false
|
Gill-kollege
Gill-kollege | |
Leuse | Sursum prorsusque |
---|---|
Gestig | 1869 |
Tipe | Staatskool |
Hoof | Hein van Heerden |
Personeel | 17 |
Leerlinge | 302 (2013) |
Grade | 8-12 |
Stad | Somerset-Oos |
Provinsie | Oos-Kaap |
Land | Suid-Afrika |
Koshuis(e) | Ja |
Webblad | http://gillcollege.webs.com/ |
Dié roemryke onderwysinstelling is in 1869 gestig as ’n hoërskool en universiteitsopleidingsentrum vir seuns en jong mans danksy ’n £23 000-erflating van dr. William Gill (1783-1863), ’n geneesheer en wolboer wat skatryk geraak het deur middel van sy merinoplaas naby Kookhuis,
Inhoud
Agtergrond[wysig | wysig bron]
Gill het die Somerset Reading Society in 1832 gestig as voorloper van die latere dorpsbiblioteek. Hy het geld nagelaat vir die stigting en onderhoud van 'n inrigting van hoër onderwys in die Oos-Kaap. Die oorspronklike gedagte was dit die Oostelike Provinsie (Oos-Kaap) se universiteit moes word, maar weens strawwe mededinging van die St. Andrew-kollege (waaruit die Rhodes-universiteitskollege ontstaan het) in Grahamstad, destyds soos vandag, ’n veel groter en belangriker nedersetting as Somerset-Oos, kon Gill-kollege nie aan die vereiste voldoen nie wat die status van universiteitskollege beperk het tot instellings met meer as 75 studente wat matriek verwerf het. Gevolglik verloor Gill-kollege sy universiteitstatus in 1903 en word 34 jaar ná sy ontstaan slegs ’n hoërskool.
’n Eiesoortige probleem het ontstaan weens verlies van Gill se status: Die kollege kon nie meer baat vind by dr. Gill se erflating nie omdat die testament bepaal het die geld mag slegs aangewend word vir ’n instelling vir hoër (naskoolse) onderwys. Die saak het in die Unieparlement gaan draai en die Privaat Wet op die Gill-kollege-korporasie van 1912 het dit wettig gemaak om die bemaking aan te wend vir naskoolse beurse. Die fonds word tot vandag toe geadministreer deur die Gill-korporasie, wat jaarliks vier of vyf beurse toeken aan studente wat aan ’n Suid-Afrikaanse universiteit wil gaan studeer.
Universiteitstatus verloor[wysig | wysig bron]
Die bedoeling was dat Gill ’n opleidingsinstelling vir seuns en jong mans sou wees, maar dit het een van die eerste tersiêre instellings geword wat vroue toegelaat het. Een van dié vroue wat uitgeblink het, was Ismay Craib (oftewel mev. Basil Schonland). Van 1928 af het Gill opnuut net seuns aanvaar en het dit ’n seunskool gebly tot in 1965, toe Gill-kollege en die Hoër Meisieskool Bellevue saamgesmelt het. Die skool het nog altyd leerders van wyd en syd gelok wat in sy koshuise tuisgaan.
Kampus[wysig | wysig bron]
Die skool besit uitsonderlike, geskiedkundige geboue, onder meer die oorspronklike gebou wat in 1869 in gebruik geneem is en wat nou as skoolbiblioteek dien. Die senior seunskoshuis is in 1892 in gebruik geneem. Die lowerryke skoolterrein is besonder ruim en sluit ook die aangrensende, gelyknamige laerskool in. Bosberg, wat uitttroon bo die dorp, bied 'n skilderagtige agtergrond.
Rektors en skoolhoofde[wysig | wysig bron]
- Prof. Peter MacOwan, 1869 - 1881
- Prof. Robert MacWilliam, 1881 - 1903
- William J. Gall, 1903 (rektor), 1909 - 1936 (hoof: Hoërskool Gill-kollege)
- F.E. de Villiers, 1937 - 1955
- H. Winkler, 1956 - 1960
- S.D. Naudé, 1960 - ?
- S.G. Zietsman, 2005 - 2014
- Marina Marais (waarnemend)
- Hein van Heerden, 1 April 2016 – hede (voorheen vyf jaar adjunkhoof van Hoërskool Merensky, Tzaneen)
Bekende alumni[wysig | wysig bron]
Talle bekende Suid-Afrikaners het hier studeer of skoolgegaan, onder andere:
- 1874 – Reinhold Gregorowski (1856–1922), regter en staatsprokureur
- 1874 – sir M.W. Searle (1855–1926), regter)
- 1874 – sir H.H. Juta (1857–1930), regsgeleerde, regter, parlementslid
- Sir James Rose-Innes (1855–1942), hoofregter van Suid-Afrika
- Genl. Pierre de Villiers, polisiekommissaris
- Genl. J.M. Keevy (1908–1981), polisiekommissaris
- Dr. W.H. Craib, hartspesialis
- A.H. Vosloo, administrateur van Kaapland
- Dr. A.L. Geyer (1894–1969), tweede redakteur van Die Burger en SA se hoë kommissaris in Londen
- Ds. Petrus Postma (1854-1919), predikant in die Gereformeerde Kerk
- Ds. Martinus Postma (1855–1926), predikant en professor in die Gereformeerde Kerk
- Dr. Willie Landman (1909–1986), predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk
- Genl. H.B. Klopper (1902–1978), generaal en bevelvoerder van die Suid-Afrikaanse Weermag
- Prof. H.W. Snyman
- Ds. Henry Lindo Webb (1875-1948), predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk
- Ds. William Loftie Eaton, leraar van die NG gemeente Jamestown van 1899–1933
Galery[wysig | wysig bron]
Hoofde[wysig | wysig bron]
Leerders en studente[wysig | wysig bron]
Reinhold Gregorowski (1853–1922), oudleerder en later staatsprokureur en regter.
Genl. J.M. Keevy (1908–1981), kommissaris van polisie (1962–1968).
Bronne[wysig | wysig bron]
- Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
|
<urn:uuid:74821452-8962-471f-ab0d-1a89b3d2f914>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Gill-kollege
|
2019-07-18T22:08:55Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00152.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999847
| false
|
Kategorie:Wikipedia-artikels met SELIBR-identifiseerders
Jump to navigation
Jump to search
(vorige bladsy) (volgende bladsy)
Vir meer inligting, sien Wikipedia:Gesagbeheer.
Hierdie is 'n versteekte kategorie Dit kategoriseer bladsye vir administratiewe doeleindes. Dit vorm nie deel van die ensiklopedie nie. |
Bladsye in kategorie "Wikipedia-artikels met SELIBR-identifiseerders"
Die volgende 200 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 2 525.
(vorige bladsy) (volgende bladsy)A
- Aartshertog Frans Ferdinand van Oostenryk-Este
- Petrus Abaelardus
- ABBA
- Claudio Abbado
- Abd-al-Latif
- Quarraisha Abdool-Karim
- Abdu'l-Bahá
- Abdülaziz
- Niels Henrik Abel
- Abraham
- Peter Henry Abrahams
- Marina Abramović
- Académie française
- Chinua Achebe
- Anna Achmatowa
- Peter Ackroyd
- Ansel Adams
- Douglas Adams
- Gerry Adams
- Henry Adams (dierkunde)
- John Quincy Adams
- Adele
- Konrad Adenauer
- Chimamanda Ngozi Adichie
- Theodor Adorno
- Aenesidemus
- Aesopus
- African National Congress
- Afrika
- Afrika-unie
- Giorgio Agamben
- Gnaeus Iulius Agricola
- Cornelius Agrippa
- Agrippina die jongere
- Mirza Ghulam Ahmad
- Aischulos
- John Ajvide Lindqvist
- Ayad Akhtar
- Ryūnosuke Akutagawa
- Al Soefi
- Al-Ghazali
- Alhazen
- Al-Kaïda
- Alabama
- Albanië
- Edward Albee
- Albert, prinsgemaal
- Alberta
- Tomaso Albinoni
- Madeleine Albright
- Louisa May Alcott
- Aleister Crowley
- Aleksander Borodin
- Aleksander I van Rusland
- Aleksander II van Rusland
- Aleksander III van Rusland
- Aleksander K. Glazoenof
- Aleksander N. Skriabin
- Aleksei Nikolajewitsj, tsarewitsj van Rusland
- Aleksei Petrowitsj, tsarewitsj van Rusland
- Aleksei van Rusland
- Patriarg Aleksi II van Moskou
- Alexander die Grote
- Alfonso X
- Alfred die Grote
- Hannes Alfvén
- Nelson Algren
- Alhambra
- Ali
- Muhammad Ali
- Alice James
- Dante Alighieri
- Prinses Alix van Hesse-Darmstadt
- İlham Əliyev
- Maud Allan
- Woody Allen
- Isabel Allende
- Salvador Allende
- Alles mit Gott und nichts ohn' ihn, BWV 1127
- Louis Althusser
- Alvar Aalto
- Bhimrao Ramji Ambedkar
- Stephen E. Ambrose
- Amedeo Modigliani
- American Society of Civil Engineers
- Amerikaanse Burgeroorlog
- Amerikaanse Lugmag
- Idi Amin
- Amoer
- Amore traditore, BWV 203
- Amos
- André-Marie Ampère
- Roald Amundsen
- Groothertogin Anastasia Nikolajewna van Rusland
- Anaxagoras
- Anders Fogh Rasmussen
- Hans Christian Andersen
- Lou Andreas-Salomé
- Andrei Bogoljoebski
- Andrew Porter
- Julie Andrews
- Joeri Andropof
- Ang Lee
- Maya Angelou
- Ann-Margret
- Anna Enquist
- Anna van Groot-Brittanje
- Anna van Rusland
- Kofi Annan
- Anne Brontë
- Jean Anouilh
- Anselmus van Kantelberg
- Antananarivo
- Susan B. Anthony
- Anton Tsjechof
- Antonius van Egipte
- Marcus Antonius
- Antony Beevor
- Apicius
- Apokriewe boeke
- Sidonius Apollinaris
- Apollonios van Tyana
- Nicolas Appert
- Apple Inc.
- Thomas van Aquino
- Jasser Arafat
- Hannah Arendt
- Anton Arenski
- Guido van Arezzo
- India Arie
- Avigdor Arikha
- Aristarchos van Samos
- Aristofanes
- Aristoteles
- Johanna van Arkel
- Lance Armstrong
- Louis Armstrong
- Neil Armstrong
- Edward Arnold (akteur)
- Svante Arrhenius
- Wladimir Arsenjef
- Arvo Pärt
- ASEAN
- Vladimir Ashkenazy
- Asië
- Isaac Asimov
- Julian Assange
- Asunción
- Mustafa Kemal Atatürk
- Athelstan van Engeland
- Atjeh
- Richard Attenborough
- Titus Pomponius Atticus
- Clement Attlee
- Margaret Atwood
- W. H. Auden
- August II van Pole
- August Strindberg
- Auguste Renoir
- Augustinus van Hippo
- Augustinus van Kantelberg
- Augustus Octavianus
- Aung San Suu Kyi
- Aurangzeb
- Aurelianus
- Auschwitz-konsentrasiekamp
- Jane Austen
- Paul Auster
- Averroes
- Avicenna
- Alfred Jules Ayer
B
- Walter Baade
- Bab
- Charles Babbage
- Milton Babbitt
- Ernest Brown Babcock
- Lauren Bacall
- Carl Philipp Emanuel Bach
- Johann Christian Bach
- Johann Christoph Friedrich Bach
- Johann Sebastian Bach
- Wilhelm Friedemann Bach
- Wilhelm Friedrich Ernst Bach
- Gaston Bachelard
- Francis Bacon (skilder)
- Francis Bacon (wetenskaplike, 1561)
- Robert Baden-Powell
- Baden-Württemberg
- Gabeba Baderoon
- Henk Badings
- Alain Badiou
- Joan Baez
- Baha'u'llah
- Bahrein
- Alice Bailey
- David Bailey
- Michail Bakoenin
- Mili Balakiref
- George Balanchine
- Lucille Ball
|
<urn:uuid:c48125f3-4638-4e5f-87aa-6c2c6cb146be>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Wikipedia-artikels_met_SELIBR-identifiseerders?from=A
|
2019-07-18T21:49:04Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00152.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.739339
| false
|
1798
jaar
1798 |
◄ | 17de eeu | ◄18de eeu► | 19de eeu | ► |
Dae | Eeue | Geskiedenis | Geskiedenisportaal |
Sien ook: Kategorie:1798 |
Kalenders | |
Napoleon Bonaparte begin met die Egiptiese ekspedisie | |
Die jaar 1798 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Maandag begin het. Dit was die 98ste jaar van die 18de eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.
GebeureWysig
- Thompson demonstreer die omsetting van meganiese werk na warmte.
- Die Engelse kaptein John Fearn ontdek die eiland Nauru.
- 10 Februarie – Die Franse generaal Berthier neem Pous Pius VI gevange.
- 1 Augustus – Tydens die Napoleontiese Oorloë begin die Slag van die Nyl tussen Franse en Britse vlote.
- 10 November – Pous Pius VI publiseer Constantiam vestram oor kerkeenheid.
- 13 November – Pous Pius VI publiseer Cum nos superiori oor die verkiesing van 'n pous.
|
<urn:uuid:00c8d7ad-b0d5-41ad-8c4a-c49fd9b18ecc>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/1798
|
2019-07-23T21:57:45Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00232.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999907
| false
|
A.G. Visser
A.G. Visser | |
Geboortenaam | Andries Gerhardus Visser |
---|---|
Gebore | 1 Maart 1878 Fraserburg |
Oorlede | 10 Junie 1929 Heidelberg, Transvaal |
Nasionaliteit | Suid-Afrika |
Ouers | Andries en Martha Visser |
Beroep | Geneesheer, digter |
Bekend vir | Gedigte |
Huweliksmaat | Lettie Conradie Marie de Villiers |
Inhoud
Lewe en werkWysig
Andries Gerhardus Visser is op 1 Maart 1878 op die plaas Zaaifontein in die distrik Fraserburg in die Noord-Kaap gebore, waar sy vader hom in 1877 tydelik gevestig het om weiveld te kry vir sy vee. 'n Groot droogte het sy ouers van hulle plaas in die distrik Carnarvon verdryf, en hy is in 'n tentjie op die werf van die plaashuis, onder die skaduwee van 'n peerboom gebore. Hy gaan skool op Daljosafat (twee ander bekende skrywers, Totius en D.F. Malherbe is in dié tyd ook saam met hom op skool), ontvang opleiding in onderwys aan die Normaalkollege te Kaapstad, en studeer in die geneeskunde in Edinburg, Skotland, van 1901 tot 1906.
Hy is die derde seun en een van ses kinders van Andries Gerhardus Visser en Martha Engela Elizabeth Roussouw, wat in 1873 met mekaar getroud is. Hy het vier broers (Floris, Daniël, Frans en Jan) en een suster (Anna Engela Magdalena). Sy vader is ’n prominente man in die samelewing en word in 1904 vir die kiesafdeling Victoria-Wes tot Kaapse parlementslid verkies. Hy doen egter afstand van sy setel ten gunste van John X. Merriman, maar word in 1908 weer deur hierdie kiesafdeling verkies en word later ook lid van die Kaapse Provinsiale Raad. Sy vader het ook gedigte geskryf en is op 20 Oktober 1916 op Carnarvon oorlede, nadat sy ma reeds in 1907 oorlede is. Die jong Andries word groot op die ou familieplaas Bloukrans naby Carnarvon wat sy vader na die dood van sy oupa in 1890 erf. 'van 1901 tot 1906Aanvanklik word hy tuis saam met sy broers en suster onderrig deur die Hollander Koos Karstens. Saam met onder andere Totius en D.F. Malherbe woon hy dan eers in sy dertiende jaar vanaf Julie 1891 die Gedenkschool der Hugenoten in Daljosafat by, waar hy tot Junie 1894 ’n leerling is. Vanaf Julie 1894 tot Junie 1896 is hy student aan die Normaalkollege in Kaapstad, waar hy in 1896 matrikuleer en hom ook as onderwyser bekwaam deur die ou Middle Class Teacher’s examination te slaag. Hy slaag ook etlike Taalbondeksamens en ’n Musiekeksamen. Na kwalifikasie kry hy onmiddellik ’n tydelike pos tot September 1896 as onderwyser aan die Gedenkschool der Hugenoten, waarna hy vir die res van 1896 tot 1901 onderwys gee en in Junie 1898 ook skoolhoof word aan die Publieke Skool op Carnarvon.
Tydens die Anglo-Boereoorlog kom hy in botsing met die Engelse militêre owerheid en word hy selfs in April 1901 gevange geneem weens sy uitgesproke simpatieke houding jeens die Boeremagte. Hoewel hy deur bemiddeling van die dorp se inwoners dieselfde dag nog vrygelaat word, maak die owerheid die lewe vir hom baie moeilik. Hy besluit dan om hom as geneesheer te bekwaam en bedank sy pos as skoolhoof in September 1901. In Oktober 1901 vertrek hy na Edinburgh, Skotland waar hy in Julie 1906 sy opleiding as medikus voltooi. Hoewel hy hom hoofsaaklik op sy studies toespits en nie veel aan die breër studentebedrywighede deelneem nie, word hy tog in 1904 gekies as die verteenwoordiger van die Suid-Afrikaanse Unie op die Verteenwoordigende Studenteraad. Tydens sy verblyf in Skotland gebruik hy ook die geleentheid om talle reise na die Europese vasteland te onderneem en hy besoek onder andere Duitsland en Nederland tydens die somervakansie van Julie tot Oktober 1902. Terug in Suid-Afrika word hy vanaf die einde van 1906 tot 1909 geneesheer op Carnarvon. Hier stig hy en D.F. Malherbe, op daardie stadium hoof van die plaaslike skool, die Jongelingsvereniging van Carnarvon om Afrikaans se stryd om erkenning te bevorder. Onder andere word daar een keer per maand “joernaalaand” gehou en Visser se bydraes hiertoe word in 1969 onder die titel “Joernaalaand” gepubliseer. Hierna is hy vanaf 1909 tot 1916 geneesheer op Steytlerville. Sy musiekaanleg blyk daaruit dat hy in April 1912 twee orrelsolo’s lewer tydens ’n musiekprogram van die NG Kerk. In dieselfde jaar ontmoet hy die onderwyseres Aletta Francina (Lettie) Conradie van Murraysburg (gebore 1889), die Laetitia van sy verse, wat sedert 1908 op Carnarvon onderwys gee. Op 13 Augustus 1913 trou hy met haar. Hulle eerste kind, Andries, word op 24 Februarie 1915 op Steytlerville gebore.
Wanneer ernstige droogte op Steytlerville heers en die gemeenskap van Heidelberg in Transvaal hom versoek om hom daar te vestig, trek hy in November 1916 daarheen. Hier bly hy tot met sy dood en verkry ’n reputasie as ’n uiters knap dokter wat meermale self groter operasies plaaslik gedoen het. Sy pligsbesef en opofferende geaardheid veroorsaak dat hy geen oproep weier nie en tydens die griepepidemie in 1918 vir weke feitlik geen rus kry nie. Ten spyte van sy opofferings, stuur hy min rekeninge uit. Op Heidelberg neem hy ryklik deel aan die gemeenskapslewe. Hy word gekies as lid van die Beherende Liggaam van die Heidelberg Hoër Volkskool, is president van die Afrikaanse Kultuur- en Toneelvereniging en word in 1918 ook lid van die Stadsraad. By musiekkonserte speel hy gereeld klavier en hy reël ook kunsaande, waar hy die plaaslike gemeenskap blootstelling gee aan die kunswerke van Suid-Afrikaanse kunstenaars. Op 28 Maart 1918 word die egpaar se tweede kind, Anna, gebore. Met die geboorte van die derde kind, Willie, op 24 Januarie 1920 tree daar egter ernstige komplikasies in en sy vrou is op 3 Februarie 1920 oorlede. Hierna woon sy stiefmoeder by hom in ten einde te help met die versorging van die kinders.
Eugène Marais vestig hom in Junie 1922 as prokureur op die dorp en hulle knoop ’n besondere vriendskap aan. Marais woon selfs ’n tyd lank by hom in. Aan die begin van 1924 het Visser ’n ernstige hartaanval en vertoef meer as twee maande in die hospitaal. Hoewel hy herstel, kry sy gesondheid ’n knak. In 1926 word hy ook as distriksgeneesheer aangestel en neem sy verantwoordelikhede verder toe. Nadat sy liefde aanvanklik onbeantwoord gebly het, trou hy op 4 Julie 1927 in Braamfontein in Johannesburg met Marie de Villiers, oorspronklik van die Paarl, wat hy reeds in Januarie 1921 ontmoet toe sy begin onderwys gee op Heidelberg. Hy word in 1927 verkies tot lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In sy laaste jare ontwikkel hy ’n oogkwaal wat hom baie las gee. Hy is benewens Afrikaans, Engels en Nederlands ook Duits, Frans en Italiaans magtig. Op Maandag 10 Junie 1929 is hy aan ’n hartaanval in sy huis op Heidelberg oorlede.
SkryfwerkWysig
Reeds in sy skooljare dig hy en in sy tyd op Carnarvon publiseer hy onder die voorletters AV of AGV enkele geestige gedigte in die algemene trant van die Eerste Taalbeweging in Ons Klyntji. Hierdie gedigte sluit in “Di cigarette”, “Di eerste fersoek fan Japi an syn frou”, “’n Saak het twe kante” en “Oom Fani Brink”, wat later deur S.J. du Toit in sy bundel “Afrikaanse gedigte byeenfersameld” opgeneem word. “’n Saak het twe kante” met subtitel “Samespraak tussen Jan Aangeneem en Klaas Afgesê, o’er Sarie Takhaar”, is ’n samespraak wat in Desember 1896 in “Ons Klyntji” verskyn en later deur F.C.L. Bosman opgeneem word in “Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900”. Hierin kan Jan, wat Sarie se jawoord gekry het, nie haar voortreflikhede en skoonheid genoeg besing nie, terwyl Klaas, wat afgesê is, haar nie genoeg kan slegsê nie. Die stuk word in 1907 in die Paarl deur die Christen Jeugvereniging van Warmwater opgevoer as “My nooi se naam is Sarie Takhaar”. Op universiteit in Skotland skryf Visser ’n aantal anonieme gedigte in Engels, wat in die universiteitsblad The Student gepubliseer word. Hoewel Visser na hierdie vroeë begin aanhou dig, neem hy dit nie ernstig op nie en word sy gedigte nie gepubliseer nie. Die enigste uitsondering is die gedig “Die jongste burger” wat in Oktober 1910 in Die Brandwag verskyn en later ook in sy debuutbundel opgeneem word. Dis eers wanneer Eugène Marais hom aanmoedig dat hy vanaf 1923 ernstig begin skryf en sy verse beskikbaar stel vir publikasie. Hierna verskyn etlike verse van hom in Die Huisgenoot, Die Burger, Die Boervrou en Die Kerkbode.
Visser publiseer vroeg reeds; op agtien, in Ons Kleintji. Sy werk word egter nie gesien as deel van die Eerste Taalbeweging nie, maar as die einde van die poësie vir die periode tot 1930. Hy wen twee maal die Hertzogprys vir letterkunde, naamlik vir sy eerste sowel as tweede digbundels. Sy verse is kenmerkend eenvoudig en sangerig. Hy dryf die spot met die Afrikaner en sy gewoontes, maar met 'n goeie hart. Hy maak gebruik van tradisionele versvorms soos die rondeel; van intertekstuele verwysings; en tegnieke soos die omdop van idiome, puntdigte, epigramme en woordspelings.
Hy lewer veral liefdesverse wat nog baie konvensioneel aandoen met digterlike taal en retoriek en gebondenheid aan versvorm, klank en rym, slegs sommige waarvan die toets van die tyd deurstaan. Veral opvallend is die effek van sang en melodie wat hy bereik deur die ritme van sy gedigte en mildelike gebruik van musiekterme. In lyn met die destydse mode lewer hy ook verskeie vaderlandse verse, waarvan meeste in die vergetelheid verdwyn het. Op die gebied van die geestige poësie lewer hy ’n belangrike bydrae tot die Afrikaanse literatuur. Veral “Lotos-land” en “Toe die wêreld nog jonk was” munt uit in hulle geestigheid. As digter is een van sy sterkpunte sy rymvirtuositeit en hy slaag daarin om ’n groot aantal rymvondse te skep, wat die leser telkens verras. Hy lewer ook ’n belangrike bydrae met sy kinderverse, waarvan ’n handvol in “Gedigte” gepubliseer word. Na sy dood word in “Uit ons prille jeug” ’n hele bundel daaraan gewy. Op sy eiesoortige manier sorg hy ook vir verbreding in die digkuns van sy tyd en staan hy met sy geestige en speelse gedigte tussen die vaderlandse verse van sy voorgangers en die belydenisverse van die Dertigers. Sy digkuns verwerf ’n algemene populariteit by die breë bevolking wat geeneen van sy tydgenote te beurt val nie. Hierdie gewildheid kan toegeskryf word daaraan dat dit eenvoudig en maklik verstaanbaar is, asook hoofsaaklik vrolik en genotvol, terwyl die vele toonsettings daarvan die bekendheid van sy werk verder bevorder.
Sy eerste bundel is “Gedigte”,[1] wat in vier afdelings verdeel word. “Van rose en liefde” bevat minneliedere aan beide sy gestorwe vrou en sy beminde en later tweede vrou, met veral “Rosa Rosarum” (wat die rooskultus as simbool van liefde in die Afrikaanse digkuns inlei), “Princesse Lointaine” en “Laetitia” wat groot bekendheid verwerf. In hierdie afdeling is ook die noemenswaardige lykdigte “Donkerstroom” (waarin die digter fantaseer oor die lewe na die dood en hoop dat hy daar nog van die geliefde sal kan droom) en “Eheu fugaces” (wat beteken “O, die voortvlugtige jare” en die aanhef is van ’n ode van Horatius), wat egter nie dieselfde intensiteit bereik as soortgelyke verse van Totius nie. “Sachsen-Gruss” is ’n vroeë voorbeeld van die villanelle in die Afrikaanse poësie. Visser verwerf aanvanklik groot bekendheid vir veral sy liefdesverse, waarskynlik weens die toeganklikheid en maklik verstaanbare aard daarvan, maar vanuit ’n later perspektief is hierdie gedigte deurtrek van retoriese en stereotipe beelde, ’n geykte digterlike taal en meganiese versbeweging. Steeds bekoorlik is die logiese bou van die gedigte, die romantiese figuur van die troebadoer en die swierige en eksotiese beelde. Hierdie algemene kenmerke is simptomaties van die hele afdeling en ook van sy latere liefdesverse. Die afdeling “Van verlede en hede” bevat vaderlandse verse en ook ’n geestige gedig soos “Lotos-land”, wat tipies is van sy werk in hierdie genre. Die populêre opvatting was dat elke storie ’n les moet leer en tong in die kies voeg hy aan die einde van hierdie spotdig oor die Voortrekkers ’n “lessie” by wat absoluut niks met die storie te doen het nie. Hierdie gedig is ook ’n voorbeeld van intertekstualiteit lank voordat dit mode geword het, waarin met Jan Celliers se osse, Langenhoven se essays en Malherbe en Leipoldt se landskapsienings gehekel word, terwyl die titel self teruggevoer kan word na Odysseus se omswerwinge en daar ook verwysings is na Perceval Gibbon se werk.[2] Hierdie parodie is met sy fyn woordgebruik en talle toespelings ’n besondere hoogtepunt in Visser se poësie. “Voorslag” is weer ’n loflied aan die perd, geskryf in ’n aansteeklike galop-ritme, terwyl “Voor in die wapad brand ’n lig” met Paul Kruger as tema ook algemeen bekend word. Die afdeling “Nuwe woorde op ou wysies” is lirieke waarvan die wysie ook aangedui word en die slotafdeling “Vir kinders” bevat onder andere die bekoorlike “Grondmannetjie”, ’n gedig oor die spreker se skaduwee, en die mooi bangmaakrympie “Kokkewiet”. “Gedigte” word in 1926 met die Hertzogprys bekroon en beleef in dieselfde jaar reeds ’n tweede, grootliks vermeerderde druk met vier-en-twintig addisionele verse, waarin ook die indeling verander word. Die hersiene uitgawe word verdeel in “Van rose en liefde” (liefdesgedigte), “Van volk en vaderland” (vaderlandse verse), “Erns in luim” (geestige verse), “Die kleinspan” (kinderverse) en “Om te sing” (Afrikaanse lirieke op oorspronklike melodieë afkomstig uit Amerika, Denemarke, Duitsland, Frankryk, Pole, Vlaandere, Finland en Oostenryk).
Sy tweede bundel, “Rose van herinnering”,[3] toon nie veel vooruitgang nie en is soortgelyk aan die eerste bundel. Die titel dui weer op die roos as simbool van die liefde. Die bundel word in twee ongetitelde afdelings verdeel, met die eerste afdeling wat liefdesgedigte en geleentheidsgedigte bevat. Die bundel word geopen met die titelgedig, waarvan die eerste strofe noemenswaardig is veral deur sy gebruik van die tipografie. Die geliefde word vergelyk met ’n kelk, terwyl die woorde dan ook ’n kelk vorm. “La belle dame sans merci” is gerig aan sy tweede geliefde. Enkele ander verse is noemenswaardig, insluitende “Die roos” (wat outobiografies gekoppel kan word aan die dood van sy eerste vrou), “Omdat die dood”, “Die swarte osse”, “Terug na die Karoo” en “Judas”. Opvallend is ’n siklus van vyf sonnette (“Die offerande van Isak”) met Bybelse temas, nie oor die poëtiese waarde daarvan nie maar omdat hierdie sonnette die eerste in Afrikaans is van ’n tipe wat later ’n belangrike rol in die poësie van N.P. van Wyk Louw, Ernst van Heerden, S.J. Pretorius en ander sal speel. In “Gaudeamus igitur” beïndruk hierdie loflied op wyn met sy spel met uitheemse woorde en name. Die tweede afdeling bevat geestige gedigte en hier munt puntdigte soos “In die katkisasie-klas” en die reeks “Borsbeeldjies” (waaronder dié van die teoloog, predikant, geneeskundige en volksleier en die selfspottende “’n Bekende gesig”) uit. “Toe die wêreld nog jonk was” is een van die hoogtepunte in sy geestige poësie. Hierin word gespot met die weergawe van die mense se ouderdom in Genesis (waarin die digter hom voorstel dat alles met tien vermenigvuldig is) en verplaas die gebeure na die eietydse Afrikaanse verwysingsveld. Hierdie gedig is ’n baie effektiewe hekeling van ’n te letterlike interpretasie van die Bybel. “Vet” bereik sy komiese effek veral met oordrywings, terwyl “Nat en Sap” met sy titel wat ook die politieke partye van die tyd eggo op vernuftige wyse die geskiedenis van Noag herinterpreteer. “Rose van herinnering” word in 1928 met die Hertzogprys bekroon.
Sy nagelate gedigte word gebundel in “Die purper iris en ander gedigte”, met soortgelyke gedigte as in sy vorige bundels. Treffend is “Amakeia”, wat die verhaal vertel van die swart vrou wat eerder doodgemaak sal word as om die wit seuntjie wat aan haar sorg toevertrou is, aan sy vervolgers uit te lewer. “Sneeuwitjie” is ’n verwerking in versvorm van die Rachel de Beer-legende, terwyl “Die ruiter van Skimmelperdpan” die verhaal is van ’n spookruiter wat elke middernag sy verskyning maak. Die titelgedig is ’n liefdesgedig aan sy tweede vrou, Marie, waarin hy hulle liefdesgeskiedenis teen ’n Oosterse agtergrond uitbeeld. Treffende kindergedigte uit hierdie bundel is “Liewe onskuld” (met herinneringe oor kinders se kattekwaad), “Die duisendpoot” en “Wit en swart” (wat vertel wat gebeur wanneer die klein engeltjies van die hemel en die duiweltjies deurmekaar raak). “Uit ons prille jeug”[4] bevat nagelate kinderverse, met die voorrede “Aan die kinders” wat deur C. Louis Leipoldt geskryf is. Dit is veral “As dit fluit-fluit gaan” (oor ’n seuntjie se gefluit in die kerk) en die uitbeelding van die diere in “Noag se ark” (insluitende die olifant, renoster, dromedaris, seekoei en kameelperd) wat bekoorlik is. “Die strandlopertjie” beeld op kostelike wysie die onskuld van die voor-puberteitskind uit. ’n Keur uit al sy kindergedigte verskyn later as “Kinderkeur uit A.G. Visser”, byeengebring deur D.J. Opperman met illustrasies deur Katrine Harries.
Gerrit Dekker stel ’n “Bloemlesing uit die gedigte van A.G. Visser” saam en in 1978 word “Roos en lanset” gepubliseer, ’n keur uit sy gedigte byeengebring deur F.I. J. van Rensburg. In 1980 verskyn[5] “Versamelde gedigte”, waarin al sy bundels plus ’n paar ongebundelde verse (uit beide sy vroeë Ons Klyntji-dae as latere ongebundelde verse) opgeneem word, saamgestel en van ’n inleiding voorsien deur Merwe Scholtz. Van sy gedigte word deur J. Potbrey in Engels vertaal en in 1978 uitgegee onder die titel “A.G. Visser selected verse”. Die musikaliteit van sy gedigte maak dit baie geskik om getoonset te word en nie minder nie as twintig van sy getoonsette gedigte word in die FAK Volksangbundel opgeneem. Toonsettings is onderneem deur komponiste soos Rosa Nepgen, S. Le Roux Marais, G. Bon, Arthur Ellis en Walter Spiethoff. Visser publiseer sy gedigte gereeld in tydskrifte en dit word ook in ’n menigte bloemlesings opgeneem, waaronder “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Ons jongste letterkunde”, “Digters en digkuns”, “Uit ons digkuns”, “Digterstemme”, “Afrikaanse verse”, “Afrikaanse letterkunde”, “Afrikaanse ballades”, “Digters en digsoorte”, “Eerste stemme”, “Junior verseboek”, “Die junior digbundel”, “Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte”, “Nuwe Kleinverseboek”, “Nuwe Kleuterverseboek”, “Faune”, “Stories op rym”, “Digters op die toring”, “’n Rooie met ratte, Pa”, “Miskien sal ek die wingerd prys”, “Liggaamlose taal”, “Uit ons letterkunde”, “Woordpaljas”, “Patriot-digters”, “Pitkos”, “My Afrikaanse verseboek”, “Voorspraak” en “Die tweede gerf”.
Sy prosa is van beperkte omvang. Op Carnarvon skryf hy in die tyd tussen 1907 en 1909 prosasketse vir die Jongelingsvereniging onder die skuilnaam Vaaljas. Hierdie sketse handel oor dinge soos soen, liefde en trane en ander alledaagse onderwerpe. Sommige daarvan word in 1936 in Die Huisgenoot gepubliseer, maar al die sketse word eers in 1969 as “Joernaalaand” gebundel. Ten spyte van die feit dat hierdie stukke by skrywe daarvan nie bedoel was vir publikasie nie en dat dit ’n bepaalde, plattelandse gehoor in gedagte gehad het, toon dit reeds Visser se vernuftige woordspel, knap kontraste en vermoë tot treffende vergelykings. In die Nuwejaarsnommers van Die Burger van 1924 en 1925 verskyn die eerste twee aflewerings van ’n reeks oor “Gedaantes en gedoentes in die Karo” onder die skuilnaam dr. Roskam. Hoewel hierdie aflewerings bedoel was as deel van ’n omvattender werk, word dit nooit voltooi nie.
EerbewyseWysig
Die Oranjeklub stig na sy dood in 1929 ’n A.G. Visser gedenkfonds, die opbrengs waarvan hulle gebruik om jaarliks ’n A.G. Visser-Herdenkingsprys uit te loof vir ’n afdeling van die letterkunde of voordrag op die Afrikaanse Eisteddfod in Kaapstad. Die Laerskool A.G. Visser in Heidelberg word na hom vernoem. Verskeie studies word aan sy lewe en werk gewy. W.W. Kilpert behaal in 1938 sy M.A.-graad aan die Universiteit van Kaapstad met die ongepubliseerde verhandeling “Die volksdigter – A.G. Visser”, Dorothea Labuschagne behaal in 1974 die M.A.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch met die ongepubliseerde verhandeling “Die Afrikaanse kinderpoësie, met spesiale verwysing na die werk van A.G. Visser”, P.J. Nienaber versamel verskeie bydraes oor sy lewe en werk in die boek “A.G. Visser, digter en sanger” en P.H. Langenhoven skryf die biografie “Sanger van die Suikerbosrand: die lewensverhaal van A.G. Visser”. Op 11 September 1948 onthul die Afrikaanse Skrywerskring ’n gedenkplaat op sy graf. In 2012 stig Solidariteit Helpende Hand die A.G. Visser-Beursfonds vir behoeftige mediese studente.[6]
PublikasiesWysig
Jaar | Publikasies |
---|---|
1925 | Gedigte |
1927 | Rose van herinnering |
1930 | Die purper iris |
Uit ons prille jeug | |
1955 | Bloemlesing uit die gedigte van A.G. Visser (saamgestel deur G. Dekker) |
1967 | Kinderkeur uit A.G. Visser |
1969 | Joernaalaand |
1978 | Roos en lanset (saamgestel deur F.I.J. van Rensburg) |
Selected verse of A.G. Visser | |
1980 | Versamelde gedigte |
BronnelysWysig
BoekeWysig
- Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- APB-Komitee vir Skoolboeke “Die junior digbundel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Sesde druk 1963
- Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
- Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. “Skrywers en rigtings” J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste uitgawe 1952
- Bosman, F.C.L. “Di Bedriegers, Magrita Prinslo en ander Afrikaanse dramas en samesprake tot 1900” Human & Rousseau Kaapstad Heruitgawe 1975
- Bouwer, Alba “Afrikaans 100” Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975
- Buning, Tj. “Uit ons digkuns” J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Nuwe omgewerkte druk 1960
- Cloete, T.T. “Faune” Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Derde druk 1971
- Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- Grobler, P. du P. “Verkenning” Human & Rousseau Kaapstad 1962
- Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Kritzinger, M.S.B. “Letterkundige kragte” J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste uitgawe 1932
- Langenhoven, P.J. “Sanger van die Suikerbosrand” Voortrekkerpers Bpk. Johannesburg Eerste uitgawe 1950
- Leipoldt, C. Louis “A.G. Visser – waardering” in Kannemeyer, J.C. (red.) “Kritiese aanloop” Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe 1989
- Lindenberg, E. (red.) “Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde” Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
- Louw, N.P. van Wyk “Opstelle oor ons ouer digters” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1972
- Nasionale Pers Beperk “Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album” Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936
- Nienaber, P.J. (samesteller) “A.G. Visser: Digter en sanger” Afrikaanse Pers-Boekhandel 1950
- Nienaber, P.J. (samesteller) “Digters en digkuns” Afrikaanse Pers-Boekhandel Derde druk 1954
- Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) “Digters en digkuns” Perskor-Uitgewers Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
- Nienaber, P.J. (samesteller) “Eerste stemme” Perskor-Uitgewery Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1973
- Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
- Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse
- letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- Nienaber, P.J. “Ses digters” J.L. van Schaik Beperk Pretoria 1964
- Nienaber, P.J.; Erasmus, M.C.; Du Plessis, W.K. en Du Plooy, J.L. “Uit ons letterkunde” Afrikaanse Pers- Boekhandel Sewende druk 1968
- Opperman, D.J. “Digters van Dertig” Nasou Beperk Kaapstad Eerste druk 1953
- Opperman, D.J. “Junior verseboek” Nasionale Boekhandel Beperk Kaapstad Agste druk 1960
- Opperman, D.J. “Naaldekoker” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad en Johannesburg Eerste druk 1974
- Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
- Pienaar, E.C. “Taal en poësie van die Twede Afrikaanse Taalbeweging” Nasionale Pers Beperk Kaapstad, Stellenbosch en Bloemfontein Vierde vermeerderde druk 1931
- Pretorius, Réna “Ryk domeine” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Tweede uitgawe Derde druk 1990
- Scholtz, Merwe “Die teken as teiken” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1978
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
- Van Rensburg, F.I.J. “Die smal baan” Tafelberg-Uitgewers Kaapstad Tweede uitgawe 1971
- Venter, I. Leona “A.G. Visser (1878–1929)” in Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
- Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) “Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom” Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005
Tydskrifte en koeranteWysig
- Grobler, P. du P. “Visser na vyf-en-twintig jaar” “Standpunte” Nuwe reeks 10, Februarie-Maart 1956
- Grové, A.P. “A.G. Visser: Groeipunte in sy poësie” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 16 no. 3, Augustus 1978
- Kannemeyer, J.C. “A.G. Visser (1878–1929)” “Standpunte” Nuwe reeks 134, April 1978
- Magona, Sindiwe “Sterf of gee die wit kind hier” “Rapport” 6 September 2009
- Marais, Danie “Om te vry buite jou lingua franca” “By” 11 Junie 2011
- Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum “A.G. Visser: Bibliografie” “Tydskrif vir Letterkunde”
- Nuwe reeks 15 no. 4, November 1977
- Pretorius, Réna “A.G. Visser: ’n Huldebetoon” “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 18 nos. 3 en 4, September en Desember 1978
- Schutte, H.J. “Visser as parodiemaker” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 16 no. 2, Mei 1978
- Schutte, H.J. “By die verskyning van A.G. Visser se ‘Versamelde gedigte’ (1)” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 1, Februarie 1983
- Schutte, H.J. “By die verskyning van A.G. Visser se ‘Versamelde gedigte’ (2)” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 2, Mei 1983
- Van Zyl, Dorothea “A.G. Visser, die kind en die poësie” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 16 no. 4, November 1978
InternetWysig
- Boere Afrikana: http://boereafrikana.com/Mense/Digters/AGVisser/AGVisser.htm
- Digitale Bibiliotheek voor Nederlandse Letteren: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=viss052
- Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/A.G._Visser
- FAK Afrikanergeskiedenis: http://www.afrikanergeskiedenis.co.za/ag-visser-1878-1929/
- Geni: https://www.geni.com/people/A-G-Visser/6000000017796666050
- Koch, Retief Die Burger: http://184.108.40.206/argief/berigte/dieburger/2002/04/06/47/2.html
- Remembered: http://remembered.co.za/obituary/view/29581
- Solidariteit Helpende Hand: http://helpendehand.co.za/beurs-vereer-dokter-en-digter-ag-visser/
- Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-130853/
Bibliografieë oor homWysig
- A.G Visser, digter en sanger. (Nienaber, P.J. Uitgewer Afrikaanse Persboekhandel, 1950).
- Sanger van die suikerbosrand; die lewensverhaal van A.G. Visser. (Langenhoven, P.H. Uitgewer Voortrekkerpers,1950).
- A.G. Visser in woord en beeld. (Venter, E.A. 1978. Selfgepubliseer, 1978).
- Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur. I. (Kannemeyer, J.C. Uitgewer Academica,1978).
- A.G. Visser – 'n vertolkingsdimensie. (Schutte, Paul. Uitgewer P.U. vir C.H.O., 1979).
- Perspektief en profiel, II. (Venter, Leona. A.G. Visser. In: Van Coller, H.P. (red.). 1999. Uitgewer J.L. van Schaik, 1999).
BronWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met A.G. Visser. |
ResensiesWysig
- Van den Heever, C.M. “Tydskrif vir Wetenskap en Kuns” Desember 1930
- Sien I. Leona Venter se bespreking van Visser se werk in H.P. van Coller se “Perspektief en Profiel Deel 2”, bladsy 751-752.
- Bruwer, L.C. “Unie” April-September 1943
- Bruwer, L.C. “Unie” April-September 1943
- Van der Colf, Attie “Die Transvaler” 26 Oktober 1981
- Sien die webwerf http://helpendehand.co.za/beurs-vereer-dokter-en-digter-ag-visser/
|
<urn:uuid:fbdbbf0d-e990-4141-ab6d-738fa9c8325e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/A.G._Visser
|
2019-07-23T22:13:18Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00232.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999985
| false
|
Bespreking:Oppervlak
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Oppervlak-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:13a4197c-a8ef-42bc-b322-7a9ddca71b93>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Oppervlak
|
2019-07-16T11:08:47Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195524522.18/warc/CC-MAIN-20190716095720-20190716121720-00416.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999983
| false
|
Aralia elata
(Miq.) Seem.
Duivelswandelstok
Beoordeling:
Willemien Troelstra
-
Locatie: Landgoed Zelle
-
Habitus
|
<urn:uuid:782f0f8e-f614-4ab7-b4de-310d7305ba33>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://www.verspreidingsatlas.nl/foto/22339
|
2019-07-17T17:38:30Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183534-00004.warc.gz
|
by-nc-sa
|
3.0
|
a_tag
| false
| false
|
{
"abbr": [
"by-nc-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
false
],
"location": [
"a_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.665091
| false
|
Kategorie:Sterftes in 1948
Jump to navigation
Jump to search
Wikimedia Commons bevat media in verband met Sterftes in 1948. |
Bladsye in kategorie "Sterftes in 1948"
Die volgende 84 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 84.
|
<urn:uuid:b57977a4-307a-45ab-a6fd-c9c3090a5094>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Sterftes_in_1948
|
2019-07-18T21:59:37Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00176.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.99151
| false
|
Hulp
Kategorie:Waarskuwingsjablone
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jump to navigation
Jump to search
Bladsye in kategorie "Waarskuwingsjablone"
Die volgende 2 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 2.
B
Sjabloon:Bv
W
Sjabloon:Waarskuwing
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategorie:Waarskuwingsjablone&oldid=555786
"
Kategorie
:
Sjablone
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Kategorie
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Druk/eksporteer
Skep boek
Laai af as PDF
Drukbare weergawe
Gereedskap
Skakels hierheen
Verwante veranderings
Spesiale bladsye
Permanente skakel
Bladinligting
Wikidata-item
Ander tale
Voeg skakels by
Die bladsy is laas op 24 Desember 2009 om 15:40 bygewerk.
Die teks is beskikbaar onder die lisensie
Creative Commons Erkenning-Insgelyks Deel
. Aanvullende voorwaardes kan moontlik ook van toepassing wees. Sien die
Algemene Voorwaardes
vir meer inligting.
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:ed0c00a0-fb7d-4a6b-b670-7c8fe188a889>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Waarskuwingsjablone
|
2019-07-18T21:44:59Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00176.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999426
| false
|
Nissan Hardbody
- Hierdie artikel poog om die Suid-Afrikaanse weergawe weer te gee. Modelname kan verskil vir dieselfde bakkie op oorsese markte.
Nissan Hardbody dubbelkajuit (soortgelyk aan J24-model in Suid-Afrika) | |
Oorsig | |
---|---|
Vervaardiger | Nissan |
Ook genoem | Nissan Frontier (Noord-Amerika) Nissan NP300 (Meksiko, Europa) |
Produksie | 1997–huidig |
Bakwerk en onderstel | |
Bakstyl | Enkel- of dubbelkajuitbakkie |
Plek in geskiedenis | |
Voorganger | Nissan Hardbody D21 |
Variante | Nissan Navara Nissan Pathfinder (1997–2012) |
Die Nissan Hardbody (oorsese Frontier) is in 1997 bekendgestel vir die 1998 modeljaar as 'n plaasvervanger vir die verouderde bakkie. Nissan se eerste Hardbody was toegerus met 'n 2.4 L inlynviersilinderenjin, die KA24DE. Later in 1999 is 'n V6-enjin bygevoeg, die VG33E. In Australië is 'n 3.0 L V6 in Junie 2000 ingevoer. In Februarie 2003 is sommige 4x4-modelle met 'n groter 3.3 L V6 toegerus (slegs beskikbaar met 'n 5-ganghandratkas), terwyl 4x2-modelle voortgegaan het met die 3.0 L V6 (met hand- of outomatiese ratkas). Die V6-opsie is laat vaar in 2005, dit het die 2.4 L petrolenjin en 2.5 L turbodiesel as die enigste beskikbare enjins gelaat. Elders was die Hardbody/Frontier ook bekend as die Nissan Navara.
'n Vierdeurweergawe (dubbelkajuit) van die D22 is gedurende 1997-1998 ontwerp en ontwikkel, en in April/Mei 1999 gebou as die 2000 Frontier Crew Cab. By die Chicago Motorskou in Februarie 2000, het Nissan 'n opgekikkerde Frontier vir 2001 bekendgestel met robuuste stilering in 'n poging om dit aantrekliker vir jonger kopers van sy tweede geslag te maak. Die Frontier is heeltemal oorgedoen na die 2004 modeljaar, wat later gelei tot die onbepaalde staking van die enkelkajuitmodel.[1]
Verwysings[wysig | wysig bron]
Huidige modelle in Europa:
Cube ·
Datsun Go ·
GT-R ·
Juke ·
Leaf ·
Micra ·
Murano ·
Navara ·
Note ·
NV200 ·
NV400 ·
Pathfinder ·
Pixo ·
Primastar ·
Qashqai ·
X-Trail |
Wysig hierdie sjabloon |
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
|
<urn:uuid:9998152b-ef32-431d-826d-dd98a8cec03f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Nissan_Hardbody
|
2019-07-18T21:50:02Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00176.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999435
| false
|
Ottawa
Kaart | Wapen |
Vlag | |
Land | Kanada |
Provinsie | Ontario |
Koördinate | |
Stigting | 1826 (Die dorp Bytown) |
Inkorporasie | 1855 (Die stad Ottawa) |
Oppervlakte: | |
- Totaal | 2 778,13 vk km |
Hoogte bo seevlak | 70 m |
Bevolking: | |
- Totaal (2011) | 883 391 |
- Bevolkingsdigtheid | 316,6/vk km |
- Metropolitaanse gebied | 1 236 324 |
Tydsone | UTC -5 (Oostelike tyd) |
Burgemeester | Jim Watson |
Amptelike Webwerf | www.ottawa.ca |
Ottawa is in 1857 aangewys as die federale hoofstad van Kanada. Die stad is die vierde grootste in die land en lê in die Ottawavallei, aan die oewer van die Ottawarivier of Rivière des Outaouais, wat hier die grenslyn tussen die provinsies Ontario en Québec vorm. In teenstelling met die hoofstede van lande soos die Verenigde State en Australië bestaan daar geen nasionale hoofstaddistrik nie; Ottawa is 'n munisipaliteit van die provinsie Ontario.
Ottawa het 'n bevolking van meer as 883 400, die metropolitaanse gebied het 1 236 324 inwoners (2011). Sowat 'n derde van die inwoners in die stad en die helfte van die metropolitaanse bevolking is Franssprekend, en Ottawa is - naas Montreal - een van min groot Kanadese stede wat as funksioneel tweetalig beskou kan word.
Bekende besienswaardighede is sy katedrale en parlementsgeboue op die Colline parlementaire (Parlementsheuwel). Belangrike nywerhede sluit waterkragopwekking, saagmeulens, papier, meel, leer, vuurhoutjies, masjiene en yster in.
Geografie[wysig | wysig bron]
Ottawa lê teen die suidelike oewer van die Rivière des Outaouais, by die monding van die Rideaukanaal, Rideaurivier en Gatineaurivier. Die oudste wyke van die stad, Lower Town, lê in die gebied tussen die Rideaukanaal en die Rideaurivier. Die finansiële en kommersiële sentrum van Ottawa is Centre Town aan die teenoorliggende oewer. Parlementsheuwel (Colline parlementaire of Parliament Hill), die setel van die Kanadese regering, lê tussen die stadsentrum en die Rivière des Outaouais.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die gebied van Ottawa was oorspronklik die tuisland van die Algonkin, een van se Kanada se Eerste Nasies. Die eerste Europese nedersetting het in 1800 ontstaan, toe Philemon Wright 'n nedersetting aan Québec se kant van die Outaouaisrivier gevestig het. Die rivier het 'n belangrike rol gespeel in die vervoer van houtstamme uit die Ottawavallei na Montreal.
In die tydperk ná die Oorlog van 1812 het die regering begin om die vestiging van immigrante in die gebied te bevorder, en naas Ierse Katolieke en Protestante was dit veral Franstalige Kanadese wat hulle in Ottawa kom vestig het. Hier het hulle veral by die Rideaukanaalprojek en in die houtbedryf 'n nuwe heenkome gevind.
Ná die voltooiing van die kanaal het die bevolking van die gebied vinnig gegroei. Die westelike kant van die kanaal met die Parlementsgeboue het sedert hierdie tydsperk as die Uppertown bekend gestaan, terwyl die ooste die Lowertown gevorm het. Die laasgenoemde was aanvanklik 'n oorbevolkte krotbuurt, waar herhaalde epidemiese siektes soos cholera (in 1832) en maagkoors (in 1847) uitgebreek het.
Ottawa het tot die Noord-Amerikaanse sentrum van die houtbedryf ontwikkel en langs die Outaouaisrivier uitgebrei. Ottawa het oorspronklik as Bytown bekend gestaan, maar met die inkorporasie van die stad in 1855 is die naam amptelik verander na Ottawa. Met die insluiting van 'n aantal plaaslike munisipaliteite in 2001 het Ottawa se bevolkingsyfer aansienlik toegeneem.
Ekonomie[wysig | wysig bron]
Alhoewel Ottawa hoofsaaklik as administratiewe sentrum dien en die federale regering reeds in 1940 tot die grootste werkgewer ontwikkel het, is daar ook nywerhede wat voordeel trek uit die hidroëlektriese kragopwekking by die Chaudière-waterval van die Ottawavallei en in die Gatineauvallei. Die belangrikste goedere wat hier vervaardig word, is papier en papierprodukte, gedrukte materiaal, telekommunikasietoerusting en elektroniese goedere.
Met meer as vier miljoen besoekers jaarliks, speel toerisme ook 'n belangrike rol in die plaaslike ekonomie.
Besienswaardighede[wysig | wysig bron]
- Kanadese Lugvaartmuseum (Canada Aviation Museum) - hier kan iedereen 'n kubervlieënier word in die vlugnabootser (Lancasterweg 2421).
- Parlementsheuwel (Colline parlementaire/Parliament Hill) met die Parlementsgeboue in die Neogotiese styl is 'n bekende baken van die "Capitale nationale". Die geboue met hulle kenmerkende groen koperdakke is teen die middel van die 19de eeu opgerig. Die Vredestoring (Peace Tower) van die sentrale hoofgebou dien met sy hoogte van 92 meter as 'n uitstekende uitkykpunt.
- Rideau Canal is die wêreld se grootste ysskaatsbaan (Smiths Falls, Beckwithstraat-Suid 34 a). Die kanaal, wat in 1832 gebou is, is sowat 200 kilometer lank en dien oorspronklik as militêre en vervoerverbinding wat tot by Kingston aan die Ontariomeer strek. Vandag is dit 'n vermaaklikheidsterrein wat tydens die somer oop is vir kanoes, sport- en seilbote.
- Die Bytown Museum lê digby die kanaal en behandel die geskiedenis van die stad en die kanaalbou.
- Die Château Laurier (kasteel) aan die oostekant van die Rideaukanaal is in 1912 deur die spoorwegmaatskappy Canadian Pacific Railroad gebou. Die luukse hotel is in die boustyl van 'n Franse kasteel ontwerp en bekoor met sy torings en groen koperdakke.
Inkopies[wysig | wysig bron]
- ByWard Market dien al vir 'n halfeeu as die tradisionele boeremark van Ottawa. In sy omgewing lok 'n groot aantal klein kroeë, boetieke en galerye besoekers (oos van Rideaukanaal en Parliament Hill)
- Rideau Centre versamel meer as 180 groot name uit die handelswêreld (Rideaustraat 50)
Wikimedia Commons bevat media in verband met Ottawa. |
Hoofstede van Kanada | ||||
---|---|---|---|---|
|
<urn:uuid:ed77cd55-6ca3-4672-8520-81e43945fde3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Ottawa
|
2019-07-18T22:05:29Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00176.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999938
| false
|
mol
Jump to navigation
Jump to search
Inhoud
Enkelvoud | Meervoud |
---|---|
mol | molle |
Verkleiningsvorm | |
Enkelvoud | Meervoud |
molletjie | molletjie |
- mol
- (soogdiere) Talpa europaea, insektivoor met 'n spits neus wat tonnels in die grond grawe.
- (musiek) Musieknotasie wat 'n verlaging met een halwe toon aandui.
- (chemie) SI-eenheid vir die hoeveelheid materie in 'n stelsel wat ewe veel deeltjies as die atome in 12 gram koolstof-12 bevat.
- 'n Mol is besig om ons grasperk te verwoes.
- 'n Mol verlaag die toonhoogte van ’n noot met een halftoon.
- Vir die elemente is die massa van 1 mol goed bekend en word gewoonlik in die periodieke tabel weergegee.
- «'n Berg van 'n molshoop maak»
- Iets erg oordryf; Van 'n klein werkie 'n reusetaak maak.
Vertalings: 1. Genus Talpa | |||
---|---|---|---|
Vertalings: 2. Musiekteken | |||
---|---|---|---|
Vertalings: 3. SI-eenheid | |||
---|---|---|---|
|
<urn:uuid:a6aebcb7-e6cb-4767-a864-3f1754d3a76c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wiktionary.org/wiki/mol
|
2019-07-18T21:16:21Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00176.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999284
| false
|
Boekbronne
Jump to navigation
Jump to search
Biblioteke
Suid-Afrika:
- Soek die boek in die Nasionale Biblioteek van Suid-Afrika se katalogus
- Soek die boek in die SEALS Konsortium se biblioteek
- Soek die boek in die Universiteit van Suid-Afrika se biblioteek
- Soek die boek in die Universiteit van die Witwatersrand se biblioteek
- Soek die boek in die Kaapse Hoër Onderwys Konsortium se biblioteek
Wêreldwyd:
- Soek die boek deur WorldCat in jou plaaslike biblioteek se katalogus
Boekwinkels
Suid-Afrika:
Ander lande:
|
<urn:uuid:2bfa4522-df9a-4af9-950f-daac2d663fa5>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Boekbronne/0-571-20095-8
|
2019-07-20T03:14:57Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526408.59/warc/CC-MAIN-20190720024812-20190720050812-00336.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999935
| false
|
Gilles van de Wall
Ds Gilles van de Wall was 'n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, onder meer van die gemeentes Bloemfontein, Paarl en Kaapstad. Hy was een van die predikante wat dr. William Robertson in Europa gaan werf het om die tekort aan leraars in die NG Kerk aan te vul.
Ds Gilles van de Wall | |
Ds. Gilles van de Wall
Naam | Gilles van de Wall |
---|---|
Geboorte | 14 Oktober 1828 Arnhem, Nederland |
Sterfte | 2 Januarie 1896 Paarl, Suid-Afrika |
Kerkverband | Nederduits Gereformeerd |
Gemeente(s) | East Millstone, NJ, VSA Bloemfontein Paarl Kaapstad |
Jare aktief | 1856 - 1895 |
Kweekskool | Seminarie der Ned. Ger. Kerk in Amerika |
Ds Van de Wall is gebore in Arnhem, Nederland. Hy verhuis as jongeling na die Verenigde State van Amerika, waar hy teologie studeer aan die Seminarie der Ned. Ger. Kerk in Amerika.
Sy eerste plasing as leraar begin op die datum van sy verordinering in die Calvary Baptist Church in Johnsville (sedertdien herdoop tot East Millstone) in die Somerset County van New Jersey. Só word die nuwe leraar 9 Julie 1856 in sy eerste gemeente aangestel, en word só ook die eerste vaste leraar van hierdie splinternuwe gemeente met 'n beginsalaris van $500 per jaar. Die nedersetting het tot 1854 hoofsaaklik bestaan uit 'n graandepot, 'n afgeleefde hotel, 'n skool, 'n handjievol besighede, en drie of vier plaashuise. Toe 'n treinspoor in 1854 aangelê word om die nuwe distilleerdery van vervoer te voorsien, vind daar 'n oplewing plaas danksy die koopkrag van spoorwegwerkers. Ten spyte van die yl bevolking en streng mededinging van die Metodistekerk wat een jaar vroeër tot stand gekom het, het die lidmaattal van sy gemeente tydens Van de Wall se bediening meer as verdubbel vanaf 18 in 1856 tot 46 toe hy die amp ontruim het op 6 Junie 1858.
In 1860, tydens 'n besoek aan Holland, ontmoet ds. Van de Wall dr. William Robertson wat juis daardie land aangedoen het om leraars te werf vir die bediening in die steeds groeiende aantal gemeentes in Suid-Afrika. Van de Wall besluit kort daarná om die aanbod te aanvaar en word in 1862 as leraar bevestig in die Bloemfonteinse Moederkerk (later bekend as die Tweetoringkerk, vandag bekend as die Towers of Hope). In 1870 volg Van de Wall wyle ds. Van Lingen op in die Paarlse gemeente. In 1874 aanvaar hy 'n beroep na Kaapstad, waar hy by sy ampsaanvaarding uit Handelinge 9:20 preek. Die daaropvolgende jaar aanvaar hy 'n beroep om terug te keer na sy vorige gemeente in die Paarl, nadat die kerkraad hom gesmeek het om terug te kom omdat hulle heel onsuksesvol was om die vakature te vul met beroepe tot ander leraars. Van 1880 tot 1883 dien hy as moderator van die Sinode.
Swak gesondheid noop hom uiteindelik om op 7 Februarie 1895 af te tree. In sy afskeidspreek lewer hy 'n boodskap uit Romeine 15:33. Hy sterf minder as 'n jaar later, op 2 Januarie 1896 in die Paarl in die ouderdom van 67 jaar.
Ná sy dood rig sy eerste gemeente in East Millstone, NJ, 'n gedenksteen vir ds. Van de Wall op op die terrein van die kerk waar hy oorspronklik georden is.
|
<urn:uuid:59a27ed3-c6b9-46c2-8486-c45e4f9fc0eb>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Gilles_van_de_Wall
|
2019-07-21T08:54:06Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00496.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999976
| false
|
Original Research
Measuring consumer awareness in Zimbabwe
Submitted: 20 June 1995 | Published: 20 June 1995
About the author(s)
G. G. Rousseau, University of Port Elizabeth, South AfricaD. J. L. Venter, University of Port Elizabeth, South Africa
Full Text:
PDF (5MB)Abstract
Opsomming
Hierdie artikel beskryf die meting en vergelyking van verskillende vlakke van verbruikersbewustheid soos waar- geneem in 'n empiriese ondersoek in Zimbabwe. Die bevindinge bevestig die bestaan van vyf faktore van ver- bruikersbewustheid nl. winskopie-jagter, algemene verbruikerskennis, produkkennis, inligtinginwinning en prysbewustheid. Verskillende vlakke van verbruikersbewustheid tree na vore uit die steekproef. Hierdie verskille kan toegeskryf word aan demografiese veranderlikes soos opvoeding, ouderdom, inkome en gebied. Bevindinge van die studie dui verder daarop dat die itemskaal ontwikkel vir die meting van verbruikersbewustheid in Suid-Afrika toegepas kan word in Zimbabwe.
Keywords
Metrics
Total abstract views: 2385Total article views: 3005
|
<urn:uuid:03dc417e-b0da-4736-98ce-7af86ab13b69>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://sajip.co.za/index.php/sajip/article/view/584
|
2019-07-21T08:56:56Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00496.warc.gz
|
by
|
4.0
|
a_tag
| false
| true
|
{
"abbr": [
"by",
"by"
],
"in_footer": [
true,
false
],
"in_head": [
false,
false
],
"location": [
"a_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"4.0",
"4.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.998798
| false
|
Original Research
Role salience of dual-career women managers
Submitted: 23 October 2002 | Published: 23 October 2002
About the author(s)
Anthony V Naidoo,Reyhana Jano,
Full Text:
PDF (108KB)Abstract
Opsomming
In hierdie studie word die vlakke van rol-deelname, rol-toegewydheid en rol-waardeverwagting wat dubbelloopbaan vroue onderskeidelik in die werk-en familierol investeer, gekonstrasteer. Terwyl dit geblyk het dat 162 getroude vroulike bestuurders beduidend meer deelneem in die werkrol, het hulle hoër toegewydheid en waardeverwagtings teenoor die huis-en-familie rol getoon. ‘n Beduidende positiewe korrelasie is gevind tussen toegewydheid tot die werksrol en toegewydheid tot die huis-en-familierol. Hierdie bevinding suggereer dat dubbelloopbaan vroue hulle werk en familie-rolle as komplimenterend eerder as konflikterend ervaar. Dit het verder geblyk dat werkrolbelangrikheid en loopbaanbelangrikheid matig gekorreleer is.
Keywords
Metrics
Total abstract views: 2213Total article views: 3768
Crossref Citations
1. Work-Life Events Theory: Making Sense of Shock Events in Dual-Earner Couples
Wayne S. Crawford, Merideth J. Thompson, Blake E. Ashforth
Academy of Management Review vol: 44 issue: 1 first page: 194 year: 2019
doi: 10.5465/amr.2016.0432
|
<urn:uuid:bb6653d7-2193-41d4-944c-4fed164a5a4c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://sajip.co.za/index.php/sajip/article/view/65
|
2019-07-21T08:25:25Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00496.warc.gz
|
by
|
4.0
|
a_tag
| false
| true
|
{
"abbr": [
"by",
"by"
],
"in_footer": [
true,
false
],
"in_head": [
false,
false
],
"location": [
"a_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"4.0",
"4.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.98845
| false
|
1927
jaar
1927 |
◄ | 19de eeu | ◄20ste eeu► | 21ste eeu | ► |
Dae | Eeue | Geskiedenis | Geskiedenisportaal |
Sien ook: Kategorie:1927 |
Kalenders | |
Charles Lindbergh | |
Die jaar 1927 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Saterdag begin het. Dit was die 27ste jaar van die 20ste eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.
GebeureWysig
- 20 Mei – Teen 7:52 vm vertrek Charles Lindbergh vanaf Roosevelt veld in Long Island, New York op die wêreld se eerste solo ononderbroke vlug oor die Atlantiese Oseaan (hy land by Le Bourget-vliegveld in Parys teen 10:22 nm die volgende dag).
- 29 Junie – Die eerste toetslopie van Wallace Turnbull se verstelbare-hellingshoek skroef vind plaas.
- Die moderne Italiaanse koffiemaatskappy, Lavazza, word gestig.
GeboortesWysig
- 13 Januarie – Sydney Brenner, Suid-Afrikaanse molekulêre bioloog († 2019).
- 17 Januarie – Eartha Kitt, Amerikaanse sangeres, danseres en aktrise († 2008).
- 17 Januarie – Solly Ozrovech, skrywer van Christelike boeke en afgetrede predikant († 2015).
- 21 Januarie – Johan de Ridder, Suid-Afrikaanse argitek, ontwerper van vele geboue († 2013).
- 25 Januarie – Antônio Carlos Jobim, Brasiliaanse liedjieskrywer, komponis, arrangeur, sanger, pianis en kitaris († 1994).
- 20 Februarie – Sidney Poitier, Amerikaans gebore akteur, regisseur, skrywer en diplomaat.
- 1 Maart – Basie Vivier, Suid-Afrika se vier-en-twintigste Springbokkaptein († 2009).
- 6 Maart – Gabriel García Márquez, Colombiaanse skrywer († 2014).
- 15 Maart – Ian Player, Suid-Afrikaanse natuurbewaarder en broer van Gary Player († 2014).
- 21 Maart – Hans-Dietrich Genscher, Duitse politikus († 2016).
- 27 Maart – Mstislav Rostropovich, Russiese musikus († 2007).
- 16 April – Joseph Alois Ratzinger (later Pous Benedictus XVI), 265ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk.
- 17 April – Margot Honecker, Duitse politikus († 2016).
- 20 April – Chris Heunis, Suid-Afrikaanse regter, politikus en lid van die Nasionale Party († 2006).
- 27 Junie – Otto Herbert Hajek, Duitse beeldhouer († 2005).
- 27 Junie – Virginia Lee, Suid-Afrikaanse sangeres van ligte musiek († 1990).
- 13 Julie – Simone Veil, 'n Franse en Europese staatsvrou († 2017).
- 23 Augustus – Dick Bruna, Nederlandse grafiese ontwerper, tekenaar en skrywer van kinderboeke († 2017).
- 14 Oktober – Roger Moore, Engelse akteur († 2017).
- 16 Oktober – Günter Grass, Duitse skrywer, beeldhouer, skilder en grafiese kunstenaar († 2015).
- 24 Oktober – Gilbert Bécaud, Franse sanger, komponis, pianis en akteur († 2001).
- 9 November – Carel Boshoff, stigter van Orania († 2011).
- 5 Desember – Bhumibol Adulyadej, koning van Thailand († 2016).
- 6 Desember – Gé Korsten, Suid-Afrikaanse sanger († 1999).
- 19 Desember – Dirk Kotzé, Suid-Afrikaanse geskiedkundige († 1992).
- 20 Desember – Kim Young-sam, Suid-Koreaanse politikus en sewende president van dié land († 2015).
- 25 Desember – Ram Narayan, Indiese musikant.
SterftesWysig
- 21 Januarie – Charles Warren, Wallieseer en Britse kryger (* 1840).
- 22 Junie – Sir John Fraser, 'n Suid-Afrikaanse staatsman (* 1840).
- 15 Augustus – B.B. Comer, Amerikaanse planter, entrepreneur en Demokratiese politikus (* 1848).
- 25 Augustus – Elizabeth Maria Molteno, Suid-Afrikaanse kampvegter vir burger- en vroueregte (* 24 September 1852).
- 14 September – Isadora Duncan, Amerikaanse danseres en choreograaf (* 1877).
|
<urn:uuid:2a2b6673-802d-474e-beee-015c8bb35d7e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/1927
|
2019-07-23T22:11:49Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00256.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.995532
| false
|
Cecilia Wessels
Cecilia Wessels | ||
---|---|---|
Wessels in die 1930’s | ||
Geboorte | 7 Augustus 1895 Bloemfontein, Oranje-Vrystaat | |
Afsterwe | 14 Desember 1970 (op 75) Kaapstad, Suid-Afrika | |
Beroep(e) | Sangerer | |
Genre(s) | Opera | |
Tipe stem | Sopraan | |
Aktiewe jare | 1924–1970 | |
Musiekportaal |
Wessels is in die Oranje-Vrystaat gebore as die dogter van sir Cornelius Wessels, administrateur van die provinsie. Sy ontvang haar skoolopleiding in Bloemfontein en Kaapstad en haar sangopleiding aan die Suid-Afrikaanse Musiekkollege in Kaapstad onder professor Henry Bell en voltooi haar opleiding later aan die Royal Academy of Music in Londen. Sy maak haar debuut as konsertsangeres, maar slaan in 1924 oor na operamusiek toe sy met die Old Vic Company optree in Tannhäuser, Carmen en Il Trovatore. Die volgende jaar onderneem sy ’n reis na Suid-Afrika, wat die begin was van haar lang en geslaagde loopbaan as sopraan in haar geboorteland. In Engeland het sy onder meer saam met bekende dirigente soos sir Henry Wood en sir Malcolm Sargent gewerk. Van die operahuise waar sy veral in Wagner-operas te sien was, was onder meer Bayreuth, Sadler’s Wells en Berlyn.
Wessels was waarskynlik die eerste Suid-Afrikaanse sangeres wat oorsee naam gemaak het, hoewel latere sangeresse soos Marita Napier, Emma Renzi en Mimi Coertse groter roem sou verwerf. Sy was, danksy vele konserttoere, ’n bekende en beminde persoonlikheid in die hele destyde Unie van Suid-Afrika asook in Suid-Rhodesië en Suidwes-Afrika.
Sy het oor ’n tydperk van ’n halwe eeu ’n huishoudelike naam in Suider-Afrika geword en het by so te sê elke amptelike geleentheid opgetree. Hieronder tel die inwyding van die Voortrekkermonument in 1949, die Van Riebeeck-fees van 1952, die inhuldiging van verskeie staatspresidente en die ingebruikneming van die Groote Kerk se orrel.
Verdere leesstofWysig
- Haasbroek, Hannes (2005). Stem en Legende: Die lewe van Cecilia Wessels. Pretoria: Litera Publikasies.
BronneWysig
- Schirmer, Peter (1981). Die Beknopte Geïllustreerde Ensiklopedie van Suid-Afrika. Johannesburg: Central News Agency.
Eksterne skakelsWysig
- ’n Boek oor spookplekke in Suid-Afrika met ’n foto van Cecilia Wessels se huis in Rondebosch voorop
- Cecilia Wessels se huis in Milnerweg, Kaapstad, soos te sien op Google Maps
- Tuisblad op South African Classical Singers
- Twee van haar opnames is te hoor op die videowerf YouTube
- "Cecilia vergeet haar woorde", Rapport, 20 Augustus 2010
|
<urn:uuid:38c372f8-efbd-4d75-b8a5-0ea03c4d7dce>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Cecilia_Wessels
|
2019-07-21T08:32:40Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00520.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999914
| false
|
Jesus van Nasaret
Jesus van Nasaret (8–2 v.C. tot 29–36 n.C.),[1] ook algemeen bekend as Jesus, is die sentrale figuur in die Christendom en is ook 'n belangrike figuur in verskeie ander gelowe. Daar word ook na hom verwys as Jesus Christus, waar "Christus" afkomstig is vanaf die Griekse Χριστός (Christós) wat "Gesalfde een" beteken en verwant is aan die Hebreeus-afgeleide "Messias". Die naam "Jesus" is afkomstig van die vernederlandse vorm van die Griekse Ίησους (Iesoûs), wat self 'n Hellenisering van die Hebreeus-Aramese ישוע (Jesjoea of Jesjoe) is, wat beteken "JHWH red".
Jesus van Nasaret | |
Gebore | 8–2 v.C. Betlehem, Judea, Romeinse Ryk |
---|---|
Oorlede | 29–36 n.C. Jerusalem, Judea, Romeinse Ryk |
Ouers | Maagd Maria en Josef van Nasaret |
Bekend vir | Stigter van die Christendom |
Christelike sienings oor Jesus fokus op die geloof dat Jesus die Messias is wie se koms in die Ou Testament van die Bybel voorspel word en dat hy opgestaan het uit die dood. Die meeste Christene glo dat Jesus die verpersoonliking van God is en dat hy gekom het om verlossing en versoening met God te bied. Nie-trinitaristiese Christene erken verskeie ander interpretasies rakende Jesus se goddelikheid.
Jesus het self geen geskrewe werke nagelaat nie en die hoofbronne van inligting rakende Jesus se lewe en sy leerstellings is die vier kanonieke Evangelies van die Nuwe Testament: Matteus, Markus, Lukas en Johannes en 'n aantal apokriewe skrifte. Meeste geleerdes van geskiedenis van Bybelstudie stem saam dat Jesus 'n Galilese Jood was, dat hy as 'n leraar en 'n geneser beskou was, dat hy deur Johannes die Doper gedoop was en gekruisig was in Jerusalem onder die bevel van die Romeinse goewerneur, Pontius Pilatus, na beskuldigings van opruiing teen die Romeinse Ryk.[2][3] Baie min moderne geleerdes glo dat Jesus se bestaan bevraagteken kan word of 'n mite is,[4] terwyl ander geleerdes op teenkanting teen hierdie bewerings fokus.[5]
In Islam word Jesus (oor die algemeen getranslitereer as Isa) as een van God se mees geliefde en belangrikste profete beskou, asook 'n bringer van heilige skrifte, 'n wonderwerker en die Messias. Moslems deel egter nie die Christelike geloof in die kruisiging of die goddelikheid van Jesus nie, maar glo dat Jesus se kruisiging 'n goddelike illusie was en dat hy liggaamlik in die hemel opgeneem is. Uit die Koran: 4:157: "en omdat hulle sê: Ons het die Messias, Jesus, die seun van Maria, die boodskapper van Allah, omgebring ~ en hulle het hom nie gedood nie, en ook nie tot die dood toe gekruisig nie, maar dit het vir hulle gelyk asof dit so is. En hulle wat hieroor verskil, twyfel voorwaar daaraan. Hulle het geen kennis daaromtrent nie, maar volg slegs ’n vermoede, en hulle het hom beslis nie doodgemaak nie." Die meeste Moslems glo ook dat hy na die aarde sal terugkeer saam met die Mahdi, wanneer die aarde met sonde en onreg gevul word met die koms van Islam se Antichris-agtige Dajjal.
Inhoud
ChronologieWysig
Die fynste beskrywing van Jesus se geboorte kom uit die Evangelie volgens Matteus (wat waarskynlik tussen 65 en 90 n.C. geskryf is)[6] en die Evangelie volgens Lukas (wat waarskynlik tussen 65 en 100 n.C. geskryf is).[7] Geleerdes bly debatteer oor die besonderhede van Jesus se geboorte en min beweer dat hulle die presiese jaar of datum van sy geboorte of dood ken.
Dit is moeilik om Jesus se geboorte te dateer, aangesien baie bronne uit die tydperk nou verlore is en meer as 1900 jaar verloop het sedert die Evangelies geskryf is. Die evangelies volgens Matteus en Lukas maak geen melding van Jesus se geboortedatum of -jaar nie. In die Westerse Christendom word sy geboorte tradisioneel op 25 Desember as Kersfees gevier; die vieringsdatum kan tot in 330 nagetrek word, toe dit deur Romeinse Christene gevier is. Voor dit was Jesus se geboorte egter oor die algemeen op 6 Januarie gevier, as deel van die fees van teofanie (godsverskyning),[8] ook bekend as die Driekoningefees, wat nie slegs Jesus se geboorte herdenk het nie, maar ook sy doop deur Johannes in die Jordaanrivier en moontlik ander gebeurtenisse in sy lewe. Baie Oosterse Christene vier Kersfees op die 7de Januarie omdat hulle steeds die Juliaanse kalender gebruik, waarvolgens 25 Desember ooreenstem met 7 Januarie op die Gregoriaanse kalender, wat nou algemeen gebruik word. Sommige geleerdes wys daarop dat Lukas se beskrywing van skaapwagters en hulle aktiwiteite op 'n datum in die lente of somer aandui.[9] Ander geleerdes beweer dat die datum (25 Desember) gekies is omdat die Christene die kult van die onoorwonne son (Sol Invictus), wat vroeër hierdie datum as 'n feesdag gebruik het, wou teësit of absorbeer en dat Romeinse keisers in die 3de eeu hierdie datum as 'n Christelike feesdag bevorder het in pogings om 'n nuwe ryksgodsdiens te skep. Die pous, Benedictus XVI, het hierdie bewerings aangeveg en gesê dat 25 Desember verkry is deur slegs nege maande by 25 Maart te tel, die dag wat as Jesus se bevrugting gevier word (die Mariaboodskapfees).[10]
In die 247de jaar gedurende die Diokletianus-kalenderera (gebaseer op Diokletianus se styging na die Romeinse troon), het Dionusios Eksiguus probeer om die aantal jare sedert Jesus se geboorte vas te stel en 'n syfer van 753 jaar ná die stigting van Rome gekry. Dionusios het toe Jesus se geboorte as 25 Desember 1 v.C. aangeteken ("voor Christus") en die volgende jaar as 1 n.C. ("na Christus") aangewys en so die stelsel van jaarbeskrywing geskep. Dié stelsel is in die jaar 532 geskep en is amper twee eeue later aanvaar en die het gevestigde kalender van die Westerse wêreld geword.
Die Evangelies van Lukas en Matteus plaas Jesus se geboorte tydens die Heerskappy van Herodes. Lukas beskryf sy geboorte as tydens die Romeinse goewerneurskap van Sirenius onder Keiser Augustus en het ook die eerste sensus van die Romeinse provinsies van Sirië en Judea ingesluit. Die eerste-eeuse Joodse geskiedkundige Flavius Josefus, plaas die goewerneurskap en die sensus in die jaar 6 n.C. (Lukas verwys ook hierna in Handelinge 5:37), lank na die dood van Herodes in 4 v.C.. Debatte rondom die saak vra of die bronne versoen kan word deur 'n vroeër goewerneurskap aan Sirenius in Sirië toe te ken en of 'n vroeë sensus moontlik plaasgevind het, en, indien nie, welke bron dan foutief is.[11]
Die datum van Jesus se dood is ook nie duidelik nie. Die Evangelie van Johannes beskryf die kruisiging as direk voor die Pesach (die Joodse Paasfees) op Vrydag 14 Nisan, waar die sinoptiese evangelies (Matteus, Markus en Lukas) (behalwe Markus 14:2) Jesus se Laaste Avondmaal as die Pasgamaal van Vrydag 15 Nisan beskryf. Sommige geleerdes beweer egter dat die sinoptiese weergawe in harmonie is met die weergawe in Johannes.[12] Die Jode het verder 'n lunêr-solêre kalender gevolg, wat die fases van die maan as datums gebruik het en berekenings met 'n presiese datum in 'n sonkalender vermoeilik.
Lewe en leer, soos in die EvangeliesWysig
Genealogie en familieWysig
Van die vier evangelies gee slegs Matteus en Lukas 'n beskrywing van Jesus se genealogie. Die weergawes in die twee evangelies verskil egter aansienlik en verskeie teorieë is voorgestel om die verskille te verduidelik.[13] Beide weergawes beskryf Jesus as 'n nakomeling van Koning Dawid en van Abraham. Hierdie lyste is identies tussen Abraham en Dawid, maar verskil tussen Dawid en Josef. Matteus begin met Salomo en noem al die konings van Judea tot die laaste koning, Jojagin. Ná Jojagin het die lyn konings geëindig toe die Babiloniërs Judea ingeneem het. Volgens Matteus is Jesus dus die wettige erfgenaam van die troon van Israel. Lukas se stamboom is langer as Matteus s'n en gaan terug tot by Adam en verskaf ook meer name tussen Dawid en Jesus.
Josef, Maria se man, verskyn in beskrywings van Jesus se kinderjare. Daar word egter geen melding van hom gemaak tydens die prediking van Jesus nie. Johannes se weergawe van Jesus se oorgawe van Maria aan die sorg van die "dissipel vir wie hy baie lief was" tydens sy kruising, dui daarop dat Josef teen die tyd reeds gesterf het.[14]
Die Nuwe Testamentboeke Matteus, Markus en Galasiërs beskryf Jesus se familie, insluitend broers en susters.[15] Lukas maak ook melding van Elisabet, die moeder van Johannes die Doper, en noem haar 'n "bloedverwant" van Maria (Lukas 1:36) wat Johannes 'n vêrlangse familielid van Jesus sou maak.
Geboorte en vroeë leweWysig
Volgens Matteus en Lukas was Jesus in Betlehem, Judea, gebore aan Maria, 'n maagd, deur 'n wonderwerk van die Heilige Gees. Die Evangelie van Lukas gee 'n verslag van die engel Gabriël wat Maria besoek om haar mee te deel dat sy gekies is om die Seun van God te baar (Lukas 1:26-38). Volgens Lukas het Keiser Augustus Maria en Josef indirek geforseer om hulle tuiste in Nasaret te verlaat en na die huis van Josef se voorvaders, die huis van Dawid, te gaan vir die sensus van Sirenius.
Na Jesus se geboorte was die paartjie geforseer om 'n krip in plaas van 'n kinderbed te gebruik, te wyte aan 'n tekort aan akkommodasie (Lukas 2:1-7). Volgens Lukas het 'n engel Jesus se geboorte aan skaapwagters aangekondig wat hulle skape verlaat het om die nuutgebore kind te aanskou en daarna die gebeurtenis aan die area verkondig het. Matteus verwys na die Wyse Manne of "sterrekykers" wat geskenke aan Jesus gebring het; hulle het 'n ster gesien het en geglo dat dit die geboorte van die Koning van die Jode aangekondig het (Matteus 2:1-12).
Jesus se tuiste in sy kinderjare word geïdentifiseer as die dorpie Nasaret in Galilea. Behalwe vir sy familie se reistog na Egipte tydens se eerste jare (in 'n poging om die bevole kindermoorde van Herodes te ontsnap) en 'n kort reis na Tirus en Sidon (tans Libanon), plaas die Evangelies al die ander gebeure in Jesus se lewe in antieke Israel.[16] Volgens Matteus het die familie in Egipte gebly tot Herodes se dood, waarna hulle na Nasaret teruggekeer het om te vermy dat hulle onder die gesag van Herodes se seun en opvolger in Judea, Herodes Argelaos, sou woon (Matteus 2:19-32).
Slegs Lukas vertel dat Jesus as kind verlore geraak het, maar dat sy ouers hom gevind het in 'n tempel waar hy besig was om mense te leer (Lukas 2:41-52). Die gebeurtenis is die enigste gebeurtenis tussen Jesus se babajare en doop wat in enige van die kanonieke Evangelies genoem word. Volgens Lukas was Jesus "omtrent dertig jaar oud" toe hy gedoop was en "met sy werk begin het" (Lukas 3:23). In Markus word daar na Jesus verwys as 'n timmerman. Matteus verwys na Jesus as die seun van 'n timmerman, wat mag beteken dat Jesus tydens sy eerste 30 jaar timmer saam met sy vader beoefen het (Markus 6:3, Matteus 13:55).
Doop en versoekingWysig
Al drie die sinoptiese Evangelies beskryf die Doop van Jesus deur Johannes die Doper, 'n gebeurtenis wat Bybelse vakkundiges as die beginpunt van Jesus se openbare prediking beskryf. Volgens hierdie verhalings het Jesus na die Jordaanrivier gekom waar Johannes aan 'n skare gepreek het en mense uit die skare gedoop het. Volgens Matteus is Johannes aanvanklik huiwerig om Jesus te doop en sê hy dat Jesus eerder hom moet doop. Jesus het egter aangedring: "nogtans moet jy dit nou doen, want op hierdie manier moet ons aan die wil van God voldoen".[17] Na Jesus gedoop en uit die water uit opgekom het, skryf Markus dat Jesus "die hemel sien oopskeur en die Gees soos 'n duif na Hom toe sien neerdaal" en dat 'n stem uit die hemel aan hom gesê het "Jy is my geliefde Seun. Oor Jou verheug Ek My". (Markus 1:1-10). Die Evangelie volgens Johannes sluit nie die doop van Jesus in nie, maar getuig dat Jesus die persoon is waaroor Johannes die Doper gepreek het – die Seun van God.
Na sy doop het God Jesus na die woestyn gelei waar hy vir veertig dae en veertig nagte gevas het (Matteus 4:1-2). Tydens hierdie tyd het die duiwel aan hom verskyn en hom drie keer in die versoeking gebring. Elke keer het Jesus die versoeking weerstaan met 'n aanhaling uit die boek van Deuteronomium. Die duiwel het verdwyn en engele het gekom en voedsel aan Jesus gebring.[18]
PredikingWysig
Volgens die Evangelies het Jesus, as die Messias, gekom om "sy lewe te gee as losprys vir baie mense" en die "evangelie van die koninkryk van God [te] verkondig" (Markus 10:45, Lukas 4:43). Deur die loop van Jesus se loopbaan as prediker en leraar word verskeie wonderwerke aan hom toegeskryf, soos genesings, duiweluitdrywings, om op water te loop, om water in wyn te verander en 'n aantal mense, soos Lasarus, uit die dood uit op te wek.[19]
Die Evangelie van Johannes beskryf drie verskillende Pasgas in die loop van Jesus se prediking. Dit dui aan dat Jesus vir 'n periode van drie jaar gepreek het, alhoewel sommige interpretasies van die sinoptiese evangelies slegs een jaar voorstel.[20] Die fokus van Jesus se prekings was hoofsaaklik sy getrouste volgelinge, die Twaalf Dissipels, alhoewel baie van sy ander volgelinge as dissipels beskou was. Die Twaalf Dissipels en ander wat getrou aan Jesus was, was almal Jode, soos gewys deur Jesus se verklaring dat sy missie slegs op diegene uit die huis van Israel fokus (Matteus 14:24) en deur die feit dat die dissipels slegs na sy dood met Paulus saamgestem het dat die evangelie ook aan onbesnede heidene geleer moet word.[21] Jesus het 'n apokaliptiese gevolg gelei: hy het gepreek dat die einde van die wêreld onverwags sou aanbreek en dat hy sou terugkeer om die wêreld te oordeel, veral deur hulle behandeling van die kwetsbares; vir hierdie redes het hy sy volgelinge vermaan om altyd gelowig en op hulle hoede te wees. Jesus het ook geleer dat berou nodig is om die hel te ontsnap en het belowe om die ewige lewe te gee aan diegene wat in hom glo (Johannes 3:16-18).
Op die hoogtepunt van Jesus se loopbaan as prediker het hy groot skares gelok wat duisende mense getel het, hoofsaaklik in die areas van Galilea en Perea (moderne Israel en Jordaan, respektiewelik). Sommige van Jesus se bekendste leerstellings kom uit die Bergrede, wat die Saligsprekinge en die Onse Vader ingesluit het. Jesus het dikwels gelykenisse gebruik, soos die Gelykenis van die verlore seun en die Gelykenis van die saaier. Sy leerstellings het onvoorwaardelike, selfopofferende liefde vir God en ander mense aangemoedig. Tydens sy preke het hy oor diens en nederigheid gepreek, sowel as vriende en die behoefte om die gees van die wet, sowel as die letter, te volg.[22]
Jesus het ook dikwels met die gemeenskap se uitgeworpenes vergader, soos die tollenaars, insluitende die apostel Matteus; toe die Fariseërs beswaar teen Jesus se vergadering met sondaars eerder as die goedgelowiges aanteken, het hy geantwoord dat dit die sieklikes is wat 'n geneeskundige kort, nie die gesondes nie.[23] Volgens Lukas en Johannes het Jesus ook pogings aangewend om sy leer tot die Samaritane uit te brei, wat 'n ander vorm van die Israelitiese geloof aangehang het. Die poging word weerspieël in sy preek aan die Samaritane van Sigar, wat hulle bekering tot gevolg gehad het.[24]
Volgens die sinoptiese evangelies het Jesus drie van sy apostels, Petrus, Johannes en Jakobus, na die bo-punt van 'n berg geneem om te bid. Daar het Jesus van gedaante verander: sy gesig het geskyn soos die son en sy klere was 'n briljante wit. Elia en Moses het langs hom verskyn. 'n Helder wolk het oor hulle gekom en 'n stem uit die hemel het gesê "dit is my geliefde Seun or wie Ek My verheug".[25] Die evangelies gee ook weer dat Jesus, nader aan die einde van sy prediking, sy dissipels begin waarsku het oor sy dood en opstanding (Matteus 16:21–28).
Arrestasie, verhoor en doodWysig
Volgens die sinoptiese evangelies het Jesus tydens Pasga saam met sy volgelinge na Jerusalem gekom, waar 'n groot skare hom tegemoet gekom het en geskree het "Prys Hom! Loof Hom wat in die Naam van die Here kom!".[26] Na sy binnekoms het Jesus 'n versteuring by Herodus se tempel veroorsaak deur die tafels van die geldwisselaars om te keer en te verklaar dat hulle die tempel in 'n "rowersnes" verander het (Markus 11:17). Later daardie week het Jesus die Pasgamaal saam met sy dissipels gedeel, 'n gebeurtenis wat later as die Laaste Avondmaal bekend sou staan. Tydens hierdie maaltyd het hy voorspel dat hy deur een van sy dissipels verraai sou word en dan tereggestel sou word. Hy het brood en wyn geëet en gedrink en gesê "Dit is my liggaam wat vir julle gegee word" en "Hierdie beker is die nuwe verbond, beseël deur my bloed, wat vir julle vergiet word" (Lukas 22:7-20). Na die maaltyd het Jesus en sy dissipels in die Tuin van Getsémané gaan bid.
Terwyl hulle in die tuin was, was Jesus gearresteer deur tempelwagte onder bevel van die Sanhedrin (die Joodse Raad) en die hoë priester, Kajafas.[27] Die arrestasie het in die geheim tydens die nag gebeur, sodat 'n oproer vermy kon word, siende dat Jesus oor die algemeen 'n gewilde persoon was (Markus 14:2). Judas Iskariot, een van Jesus se apostels, het Jesus verraai deur hom met kus aan die wagte te identifiseer. Simon Petrus, 'n ander apostel, het sy swaard gebruik om een van Jesus se gevangenemers aan te val en het sy oor afgesny. Volgens Lukas het Jesus Simon beveel om op te hou en het hy die "oor aangeraak en hom genees".[28] Jesus het aan Simon Petrus gesê "almal wat na die swaard gryp, sal deur die swaard omkom" (Matteus 26:52). Na sy arrestasie het Jesus se apostels hulself verskuil.
Tydens Jesus se verhoor het die hoë priesters en bejaardes aan hom gevra "Dan is jy die Seun van God?", en na hy geantwoord het "Dit is soos julle sê: Ek is!" het hulle hom aan godslastering skuldig bevind.[29] Die hoë priesters het hom daarna aan die Romeinse goewerneur, Pontius Pilatus, oorgegee, gebaseer op 'n beskuldiging van sedisie, omdat hy beweer het dat hy die Koning van die Jode is.[30] Toe Jesus voor Pilatus kom, het Pilatus hom gevra "Is jy die koning van die Jode?", waarop Jesus geantwoord het "Dit is soos u sê". Volgens die evangelies het Pilatus persoonlik nie gevoel dat Jesus skuldig was aan 'n misdaad teen die Romeine nie en, omdat daar met die Pasga 'n tradisie was waartydens die Romeinse goewerneur een gevangene kan vrystel,[31] het Pilatus die skare 'n keuse gegee tussen Jesus van Nasaret en 'n rebel genaamd Barabbas. Die skare het gekies dat Barabbas vrygelaat word en dat Jesus gekruisig word. Pilatus het sy hande gewas om sy onskuld in die ongeregtigheid van die keuse aan te toon.[32]
Volgens al vier die evangelies het Jesus kort voor laatmiddag by Kalvarie gesterf, ook bekend as Golgota of die Kruisberg. Die ryk Judees, Josef van Arimatea ('n lid van die Sanhedrin volgens Markus en Lukas), het toestemming van Pilatus verkry om Jesus se liggaam in besit te neem en hy het dit na Jesus se dood in 'n grafkelder geplaas.[33] Volgens Johannes is Josef deur Nikodemus bygestaan en het dié hom gehelp om Jesus te begrawe (Nikodemus verskyn ook in ander dele van Johannes se evangelie) (Johannes 19:38–42). Die drie sinoptiese evangelies beskryf 'n verduistering van die hemel vanaf twaalf tot drie in die middag en Matteus maak ook melding van 'n aardbewing (Matteus 27:51).
Opstanding en HemelvaartWysig
Volgens die evangelies het Jesus uit die dood uit opgestaan op die derde dag na sy kruisiging.[34] Die Evangelie volgens Matteus vertel van 'n engel wat naby Jesus se grafkelder verskyn het en sy opstanding aan Maria Magdalena en "die ander Maria" aangekondig het toe die vrouens opgedaag het om Jesus se liggaam te salf.[35] Volgens Lukas was daar twee engele (Lukas 24:4) en volgens Markus was dit 'n jongman in lang, wit klere (Markus 16:5). Die langer einde van Markus vertel dat Jesus op die oggend van sy opstanding eers aan Maria Magdalena verskyn het (Markus 16:9). Johannes vertel hoe, toe Maria in die graf ingekyk het, twee engele aan haar gevra het hoekom sy huil; en soos sy omgedraai het, het sy Jesus eers herken toe hy haar naam genoem het (Johannes 20:11-18).
Die Handelinge van die Apostels vertel dat Jesus oor die volgende veertig dae aan verskeie mense in verskeie plekke verskyn het. Ure na sy opstanding het hy aan twee reisigers op pad na Emmaus verskyn (Lukas 24:13–35). Hy het aan sy vergaderde dissipels op die aand na sy opstanding verskyn (Johannes 20:19). Alhoewel sy leerstellings spesifiek tot Jode gerig was, het Jesus sy apostels na die heidene gestuur met die Groot Opdrag en het hy na die Hemel opgevaar, terwyl 'n wolk hom uit hul sig gehou het. Volgens die Handelinge het Paulus van Tarsus 'n visioen van Jesus gehad tydens sy tog na Damaskus. Jesus het belowe dat hy weer sou kom om die res van die Messias-voorspelling uit te voer.[36]
Vervulling van voorspellingWysig
Die Evangelies bied Jesus se geboorte, lewe, dood en opstand as vervulling van voorspellings wat in die Hebreeuse Bybel gevind kan word. Sien byvoorbeeld die maagdelike geboorte, die vlug na Egipte, Immanuel (Jesaja 7:14) en die lydende dienaar (Jesaja 53).[37]
BoodskapWysig
Die Ryk van GodWysig
Jesus van Nasaret se boodskap oor die Ryk van God het sentraal in sy verkondiging gestaan (vergelyk Markus 1:14) en aangesluit by profetiese en apokaliptiese Hebreeuse geskrifte soos dié van Jesaja en Daniël. Danksy die navorsingswerk van Johannes Weiß, Albert Schweitzer, Charles Harold Dodd, Werner Georg Kümmel, Ernst Käsemann en ander word hierdie komende ryk onder meer as 'n radikale wending in die menslike bestaan geïnterpreteer wat nie deur die mens self nie, maar deur God veroorsaak word.
Jesus se tydgenote was moontlik vertroud met die religieuse betekenis van die term aangesien dit in die evangelies nie uitvoerig toegelig word nie, maar eerder deur middel van konkrete handelinge, gelykenisse en leergesprekke verduidelik word.[38] Tekste in die Nuwe Testament waarmee nie-Joodse gehore aangespreek word, verwys nouliks na die Ryk van God en bevestig sodoende die hipotese.
In Jesus se verkondiging staan uitsprake waarmee hy die begin van die Ryk van God as 'n gebeurtenis van die onmiddellike toekoms vorentoe afkondig en uitsprake waarmee hy verduidelik of veronderstel dat die Ryk van God reeds aangebreek het, naas mekaar. Hierdie kontras het in die wetenskaplike navorsing vroeër aanleiding tot afwykende interpretasies ten opsigte van Jesus se eskatologie of voorspellings oor die eindtyd gegee: sommige geleerdes, soos Albert Schweitzer, beweer dat dit toekomsgerig was, terwyl ander, soos C.H. Dodd veronderstel dat dit op Jesus se tyd gemik was.
Omtrent 1945 het eksegete begin om nie meer 'n literêr-kritiese onderskeiding tussen "outentieke" en "nie-outentieke" uitsprake van Jesus te maak nie, maar om eerder albei aspekte as outentiek te beskou.[39] Ook in Matteus se weergawe van die "Onse-Vader"-gebed kan albei aspekte aangewys word.
Voorbeelde van apokaliptiese uitsprake, wat na 'n nabye einde van die tyd verwys, is die visioen oor Satan se val (Lukas 10:18) of die geskil oor die oorsprong van Jesus se geneeskrag (Matthéüs 12:24). Jesus se handelinge word hier as die begin van die Ryk van God uitgebeeld waarmee die Ryk van die Bose al van sy mag ontneem word. Tekste soos die uitspraak oor "bestormers" (Mattéüs 11:12) skep die indruk dat hierdie ryk met 'n gewelddadige konflik te make het wat met die optrede van Johannes die Doper 'n aanvang geneem het en tot by Jesus se tyd voortduur.[40] In Markus 1:15 gee die oorlewering van Johannes die aanleiding vir Jesus se uitspraak Die tyd is vervul […] wat ook die begin van sy eie verkondiging markeer.
In die saligverklaringe van Lukas 6:20 en Matthéüs 5:3 verkondig Jesus die Ryk van God as 'n heilsbesit wat reeds aan die armes, bedroefdes, magteloses en vervolgdes van sy tyd behoort – hy belowe dat hierdie ryk hul nood sal verlig. Sosiaal-historiese ondersoeke soos dié van Gerd Theißen (Soziologie der Jesusbewegung), Norbert Perrin, John G. Gager, John Dominic Crossan en ander[41] verklaar hierdie soort tekste uit die destydse lewensomstandighede: Jode was blootgestel aan uitbuiting, belastingheffings ten opsigte van Rome en die Joodse tempel, daaglikse militêre geweld wat deur Romeinse troepe gepleeg is, skuldslawerny, honger, epidemies en sosiale ontworteling.[42]
Die evangelies hou die optrede van Jesus van Nasaret as 'n vervulling van profetiese beloftes voor en sluit sodoende by die teologie van die armes aan wat reeds in die Hebreeuse Tanag (of Verlossingsplan) gestalte gekry het. Die navorser Martin Karrer beweer dat hierdie teologie nie op die invloede van (byvoorbeeld) rondtrekkende Kiniese filosowe teruggevoer kan word nie, maar uit Jesus se spesifieke charismatiese en uitdagende rol as 'n buitestander voortgespruit het. Hiermee het hy 'n onderdanige beweging van mense in die lewe geroep wat van die godsdienstige en maatskaplike norme en waardes van hul tyd afgewyk het.
Geskiedkundige egtheidWysig
Skoliere het die geskiedkundige metode gebruik om 'n waarskynlike rekonstruksie van Jesus se lewe te ontwikkel. Sommige geleerdes trek 'n definitiewe lyn tussen Jesus soos herbou deur geskiedkundige metodes en Jesus soos hy vanuit 'n teologiese oogpunt verstaan word, terwyl ander geleerdes volhou dat 'n teologiese Jesus wel 'n geskiedkundige figuur verteenwoordig.[43] Die hoofbronne van inligting van Jesus se lewe en leerstellings is die vier kanonieke Evangelies van die Nuwe Testament: Matteus, Markus, Lukas en Johannes. Bybelse akademici en klassieke geskiedkundige aanvaar oor die algemeen die bestaan van Jesus en bewerings téén sy bestaan as "effektief weergelê".[44]
Die heropbou van 'n geskiedkundige JesusWysig
Geskiedkundiges beskryf Jesus oor die algemeen as 'n rondreisende preker en die leier van 'n godsdienstige beweging binne-in Judaïsme.[45] Volgens geskiedkundige heropbouing was Jesus deur Johannes die Doper gedoop, het hy deur middel van gelykenisse en spreuke geleer, godsdienstige tradisies, wetsverering en sosiale rangordes betwis en was hy deur die Romeine gekruisig. Geskiedkundiges is egter verdeeld oor of Jesus 'n loopbaan van genesing en duiweluitdrywing bedryf het, of hy die naderende einde van die wêreld verkondig het en of sy kruisiging onvermydelik was.
Daar word wyd aanvaar dat die Evangelie van Markus eers na die Joodse opstand teen die Romeine tussen die laat sestigs en vroeë sewentigs geskryf is[46] aangesien dit opmerkings oor die vernieling van die Joodse tempel in Jerusalem maak (Markus 13,2; Matteus 22,7; Lukas 19,43) en dat die ander evangelies tussen 70-100 geskryf is.[47] Daar is 'n klein minderheid wat teenstrydige datums (beide vroeër en later) weergee vir die Evangelie volgens Markus, terwyl die datum vir die Evangelie van Matteus tussen 70 en 100 geplaas word ('n klein groep Rooms-Katolieke geleerdes aanvaar 'n vroeër datum vir die evangelies, as deel van die Augustynse hipotese). Die Evangelie van Lukas se oorsprong word ook baie later geplaas, tussen 80-90 n.C.,[48][49] alhoewel daar ook hier 'n minderheid is wat ten gunste van 'n vroeër datum is. Daar word ook wyd aanvaar dat die skrywers van die Evangelies van Lukas en Matteus die Evangelie van Markus as 'n bron vir hulle werke gebruik het.
Die outeur van die Evangelie van Johannes se identiteit word reeds sedert die tweede eeu betwis en teorieë strek van Johannes die Apostel, tot Kerintus,[50] 'n tweede-eeuse Jood, tot selfs Maria Magdalena.[51]
Die geskiedkundige uitsig oor Jesus vertrou op kritieke interpretasies en analises van die Bybel, veral die evangelies. Baie geleerdes het probeer om Jesus se lewe te herbou in terme van eietydse politiese, kulturele en godsdienstige gebeure in Israel, met die inagneming van verskille tussen Galilea en Judea en die verskillende sekte soos die Fariseërs, die Sadduseërs, die Esseners en die Selote,[52][53] ook in terme van die konflikte tussen Jode in die konteks van Romeinse besetting.
Bande met gelowige groepeWysig
Die Evangelies verwys na Jesus as 'n Nasarener, 'n term wat algemeen dog verkeerdelik as 'n verwysing na sy geboorteplek begryp word. Sommige interpreteer die woord om na Jesus se gelowige affiliasies te verwys,[53] terwyl ander geleerdes Jesus as 'n Fariseër beskou.[54] In Jesus se tyd was die twee denkrigtings tussen die Fariseërs die Huis van Hillel en die Huis van Sjammai. Jesus se stellings oor skynheiligheid mag teen die strenger Huis van Sjammai gemik gewees het, alhoewel hy ook met hulle saamgestem het oor hulle leerstellings rakende egskeiding.[55] Jesus het ook kommentaar gelewer op die Huis van Hillel se leerstellings (Babiloniese Talmoed, Sjabbat 31a) rakende die grootste gebod ("Sjema Jisrael", Markus 12:28-34) en die Goue Reël (in Matteus 7:12).
Ander geleerdes teoretiseer dat Jesus 'n Essener was, 'n Joodse sekte wat nie in die Nuwe Testament genoem word nie.[56] Nog ander geleerdes teoretiseer dat Jesus 'n nuwe, apokaliptiese sekte gelei het wat moontlik verwant was aan Johannes die Doper.[57]
Steeds ander geleerdes beweer dat Jesus 'n gefaalde apokaliptiese profeet was[58] wat 'n vroeë Christen geword het na die Groot Opdrag sy leerstellings na die heidene versprei het.[59] Hierdie is 'n aparte opdrag van die een wat Jesus vroeër aan die twaalf apostels gegee het, wat beperk was tot slegs Joodse volgelinge en Heidene en Samaritane spesifiek uitgesluit het.
Verhouding met vroueWysig
Daar is 'n opvallende kontras tussen Jesus se houding teenoor vroue en hulle destydse wetlike en maatskaplike status in die Joodse gemeenskap. Joodse vroue is deur hulle mans as 'n waardevolle besitting beskou, eerbiedig en oor die algemeen goed behandel, maar hulle is nogtans nouliks as regssubjekte erken nie en het feitlik dieselfde status geniet as vee, slawe of meubels. Joodse vroue was nie gemagtig om self eiendom te besit, te erf, as getuies in howe op te tree of hulself in 'n regsaak te verdedig nie. Daarenteen was manne daartoe geregtig om sonder enige rede van hul eggenotes te skei.[60] In sommige geweste is vroue op straat nie eers aangespreek nie. Vroue het nouliks aan die religieuse en spirituele debatvoering binne die Joodse gemeenskap deelgeneem nie en was nóg geregtig om self as spirituele leiers op te tree, nóg om deur 'n spirituele leraar regstreeks onderwys te ontvang.
Jesus van Nasaret het van sy tydgenote in hierdie opsig duidelik verskil. Hy het vroue regstreeks aangespreek en selfs prostitute het met hom gesels en hom aangeraak – hierdie gedrag was vir gerespekteerde Joodse manne ondenkbaar. Jesus het godsdienstige onderwys aan 'n Samaritaanse vrou gegee wat in haar dorp openlik oor hierdie gebeurtenis gepraat en meer mense saamgeneem het wat na sy woorde wou luister. Hy het 'n arm weduwee geloof wat hom en sy volgelinge finansieel ondersteun het. Hy het 'n vrou beskerm wat weens egbreuk ter dood veroordeel is en het volgens oorlewering 'n ander wat as onrein beskou is van 'n langjarige siekte genees. Hy het, volgens oorlewering, 'n jong meisie, die dogter van ene Jaïrus, glo van die dooies opgewek. Toe sy volgelinge kinders wat saam met hul moeders na sy onderwys wou luister probeer wegjaag het, het Jesus daarop aangedring dat hulle moes bly en hulle geseën.
Ondanks alle Joodse tradisies moet by die beoordeling van Jesus se optrede rekening gehou word met die sterk invloede wat die Hellenistiese en Romeinse beskawings in Jesus se tydperk reeds uitgeoefen het. Vroue met 'n Griekse of Romeinse agtergrond het duidelik meer vryhede geniet en aktief aan die sosiale, kulturele en religieuse lewe deelgeneem. In die Romeinse maatskappy was vroue daarnaas nie van hulle mans regtelik afhanklik nie, maar van hulle vaders. Die omgewing van die Genesaret-meer met Jesus se woonplek Kapernaüm (Matteus 4:13) was die basis van 'n Romeinse garnisoen en vermoedelik het die rol en status van vroue in hierdie gebied al van dié in ander gebiede soos die hartland rondom Jerusalem verskil. Die Evangelie volgens Lukas steun hierdie teorie in Lukas 8:1-3.[61]
Die evangelies bevestig Jesus se progressiewe rol as 'n leraar wat die spirituele ewewig tussen die manlike en vroulike element herstel het. Geeneen van die evangelies bevestig uitdruklik die stelling van ortodokse Christene en sommige wetenskaplikes dat hy die ongetroude staat verkies het nie.
Name en titelsWysig
Volgens meeste geskiedkundiges het Jesus vir die grootste gedeelte van sy lewe waarskynlik in Galilea gewoon en het hy waarskynlik Aramees en Hebreeus gepraat. Die naam "Jesus" is afkomstig van die vernederlandse Latynse vorm, "Iesus", wat deur Grieks afkomstig is van die Hebreeuse naam "Jesjoea" ("hy sal red"). "Jesjoea" is 'n sametrekking van die Hebreeuse naam "Jehosjoea": Jeho – "Jawe [is]"; sjoea – "hulp/redding". Die naam kom ook in Afrikaans voor as "Josua". Gevolgelik glo geleerdes dat Jesus waarskynlik onder een van hierdie name aan sy gelykes in sy eie leeftyd bekend gestaan het.[62]
"Christus" (wat 'n titel was en nie deel van sy naam vorm nie) is afkomstig van die Griekse term vir "Messias" (en beteken letterlik "gesalfde een"). Geskiedkundiges debatteer oor wat hierdie titel kon beteken het in Jesus se leeftyd: sommige geskiedkundiges glo dat ander titels wat aan Jesus in die Nuwe Testament gegee word in die eerste eeu verskillende betekenisse gehad het as wat hulle vandag het.[63]
Ander name en titels vir Jesus:
- Seun van God
- Seun van die Mens
- Koning
- Priester
- Profeet
- Wonderbaar
- Raadsman
- Sterke God
- Gesalfde van God
- Ewige Vader
- Vredevors … Sien Jesaja 9:5 – 1953 vertaling
- Die Alfa en die Omega, die begin en die einde
- Die Almagtige … Sien Openbaring 1:8 – 1953 vertaling
- Engel van die verbond … Sien Maleagi 3:1 – 1953 vertaling
- Die weg en die waarheid en die lewe … Sien Johannes 14:6 – 1953 vertaling
Bronne oor Jesus se leweWysig
Meeste Bybelse geleerdes is van mening dat die werke waarin Jesus beskryf word aanvanklik deur mondelings tradisie oorgedra is en nie skriftelik aangeteken was tot 'n aantal dekades na sy kruisiging nie. Die eerste oorgeblewe tekste wat na Jesus verwys is Paulus (vroeër Saulus) se briewe, wat uit die middel van die eerste eeu dateer. Paulus skryf dat hy Jesus slegs in visioene gesien het, maar dat hulle goddelike openbarings was en dus gesaghebbend is (Galasiërs 1:11-12). Die vroegste oorgeblewe tekste wat Jesus in enige detail beskryf is die vier Evangelies. Siende dat hierdie boeke deel van die Bybelse kanon uitmaak, het hulle veel meer analise en aanvaarding van Christelike bronne ontvang as ander moontlike bronne met inligting oor Jesus.
Baie ander vroeë Christelike tekste beskryf detail van Jesus se lewe en sy leerstellings, maar hulle was nie by die Bybelse kanon ingesluit nie omdat daar geglo was dat hulle pseudepigrafies was (menende dat die beweerde outeurskap as vals gevind was of nie verifieer kon word nie), dat dit nie geïnspireer was nie, of dat te lank na Jesus se dood geskryf is. Ander tekste is weer onderdruk omdat dit verskil het van Christelike regsinnigheid. Dit het verskeie eeue geneem voor die lys van amptelike Bybeltekste gefinaliseer was en vir 'n groot deel van die vroeë tydperk was die Openbaring aan Johannes nie ingesluit nie, terwyl werke soos die "Skaapwagter van Hermas" wel ingesluit was.
Boeke wat nie ingesluit was nie staan bekend as die Apokriewe boeke van die Nuwe Testament. Hierdie boeke sluit ook die Evangelie van Tomas in, 'n versameling spreuke wat aan Jesus toegeskryf word en slegs in die 20ste eeu herontdek is en moontlik deur die Siriese gemeentes versamel was. Hierdie materiaal is in die dekades ná Jesus se dood deur lede van die eerste generasie Christene oorlewer (Lukas 1,2). Ander belangrike apokriewe werke wat 'n groot invloed in die vorming van tradisionele Christelike geloof gehad het sluit die Openbaring van Petrus, die Protoevangelium van Jakobus, die Kindheidsevangelie van Tomas en die Handelinge van Petrus in. 'n Aantal Christelike tradisies soos die sluier van Veronica en Maria se hemelvaart kom nie in die kanonieke evangelies voor nie, maar in hierdie en ander apokriewe werke.
Die Joodse geskiedskrywer Flavius Josephus berig in sy Antiquitates Judaicae (Ant. 20,200) van die teregstelling van Jakobus die Opregte en vermeld terloops dat hierdie man die broeder van Jesus was, wat ook Christus genoem word (Ant. 20,200). Baie navorsers beskou hierdie aanmerking as die eerste nie-Christelike verwysing na Jesus, terwyl ander deskundiges betwyfel dat 'n Joodse geskiedkundige Jesus as "Christus" sou beskryf het. Ook Josephus se tweede verwysing na Jesus in die Testimonium Flavianum (Ant. 18,63f) word deur sommige as 'n latere Christelike byvoeging beskou – die Romeinse tekste is deur die eeue heen met die hand gekopieer en heel moontlik verander. Nogtans vermoed sommige navorsers dat daar 'n outentieke kern bestaan wat hulle probeer herbou.
Die Romeinse geskiedskrywer Tacitus berig omtrent 117 in sy Annales (boek XV, 44[1]) van sogenaamde "Chrestianers", wat deur keiser Nero verantwoordelik gemaak is vir die brandramp in Rome in die jaar 64. Hy skryf verder:
"Die man, waarvan hierdie benaming afgelei is, Christus, is gedurende die heerskappy van Tiberius op bevel van die prokurator Pontius Pilatus tereggestel. Hierdie verderflike bygeloof was destyds voorlopig onderdruk, maar het later opnuut na vore gekom en nie net in Judea uitgebrei nie, maar ook in Rome, waar alle gruwels en afskuwelikhede van die hele wêreld saamkom en uitgeoefen word."
Dit is egter nie duidelik of die verwysing na Christus in hierdie op onafhanklike Romeinse bronne berig of moontlik reeds op Christelike oorlewerings baseer nie. 'n Steentafel wat in 1961 in Caesarea ontdek is, noem dat Pontius Pilatus slegs die amp van prefek beklee het – en sommige geleerdes trek dus Takitus se berig in twyfel.[64]
Suetonius skryf omtrent 120 in sy biografie oor keiser Claudius (hoofstuk 25, 4[2] dat die heerser van die Jode, wat deur ene Chrestos opgestook was, voortlopend onrus veroorsaak het en uit Rome verdryf is (49). Dit is nie bekend of die naam Chrestos na Jesus verwys nie.
Ander berigte is deur Plinius die Jonge, die andersins onbekende Siriese Stoïsyn Mara bar Sarapion en Joodse rabbyne oorlewer. Hierdie skrywers verwys egter net terloops of op 'n polemiese manier na Christelike oorlewerings wat aan hulle bekend was.
Moontlike vroeër teksteWysig
Daar word gespekuleer dat tekste met selfs vroeër geskiedkundige of mitologiese inligting oor Jesus voor die Evangelies bestaan het,[65] alhoewel daar, behalwe vir Pauliniese briewe, geen sulke tekste gevind is nie. Baie geleerdes glo dat, gebaseer op die ongewone ooreenkomste en verskille tussen die Sinoptiese Evangelies, mondelingse tradisies en spreuke (soos in die Evangelie van Thomas en die teoretiese Q-dokument)[66] waarskynlik 'n sterk rol op die aanvanklike deurgawe van verhale oor Jesus gehad het en moontlik selfs sommige van die Sinoptiese Evangelies geïnspireer het.
Spesifiek glo baie geleerdes dat die teoretiese Q-dokument en die Evangelie van Markus as die twee bronne vir die evangelies van Matteus en Lukas gebruik is. Ander teorieë, soos die ouer Augustynse hipotese, word steeds deur ander Bybelse geleerdes aangehang. 'n Ander teoretiese dokument is die Spreuke Evangelie, wat sommige glo 'n bron vir die Evangelie volgens Johannes was.[67]
Daar is ook vroeë nie-kanonieke evangelies wat ouer as die kanonieke Evangelies mag wees, alhoewel min oorblywende fragmente gevind is. Tussen hierdie is die Evangelie van die Redder, die Oksiringos Evangelies, die Egerton-evangelie, die Fajjum- of Fayyum-fragment, die Dialoog van die Redder, die Evangelie van die Ebioniete, die Evangelie van die Hebreërs en die Evangelie van die Nasareners.[68]
Vrae rondom betroubaarheidWysig
- Sien ook: Ontvange Griekse teks
As gevolg van 'n moontlik dekadelange gaping tussen die gebeurtenisse self en die skryf van die Evangelies waarin hulle beskryf word, bevraagteken verskeie partye die akkuraatheid van vroeë tekste wat die detail van Jesus se lewe beskryf. Dit word tradisioneel beskou dat die outeurs van die Evangelies ooggetuies was van die gebeurtenisse wat hulle aangeteken het. Na die oorspronklike mondelingse verhale in Grieks neergeskryf was, was hulle oorgeskryf en later in ander tale vertaal. Dit is egter nie uniek aan die Bybel nie: ander antieke dokumente moes ook goed bestudeer word omdat daar gapings tussen die aangetekende gebeurtenis en die datum van aantekening was. Dit kontrasteer sterk met antieke tekste soos die vroeë biografieë van Aleksander die Grote, wat meer as vierhonderd jaar na sy dood in 323 v.C. deur Arrianos en Plutargos geskryf is, maar tog as betroubaar beskou word. (Daar moet egter in aanmerking geneem word dat die gegewe voorbeeld van Aleksander se biografieë geen bonatuurlike aansprake maak nie en dat die outeurs slegs as geskiedkundige aantekenaars opgetree het.) Geskiedkundige en eermalige biskop, Paul Barnett, wys daarop dat "vakkundiges van antieke geskiedenis altyd die 'subjektiwiteits'faktor in hulle beskikbare bronne erken het" en dat hulle "so min bronne beskikbaar het in vergelyking met hulle moderne teenvoeters, dat hulle met graagte na enige beskikbare brokkies inligting sal uitreik". Hy het genoem dat moderne geskiedenis en antieke geskiedenis twee verskillende vakrigtings is, met verskillende metodes vir analise en interpretasie.[69]
Die Verligting en die Wetenskaplike Revolusie het twyfelsug rakende die geskiedkundige akkuraatheid van die tekste meegebring. Alhoewel sommige kritiserende geleerdes, insluitende argeoloë, die tekste steeds gebruik as 'n verwysingspunt in hulle studie van die geskiedenis van die Nabye-Ooste,[70] beskou ander geleerdes die tekste as bloot kulturele en letterkundige dokumente en sien hulle die tekste oor die algemeen as deel van 'n genre in die letterkunde wat bekend staan as hagiagrofie of heiligelewensbeskrywing: 'n verhaal van 'n heilige persoon wat beskou word as die verteenwoordiging van 'n morele en goddelike ideaal. Hagiografie het as sy hoofdoel die verheerliking van godsdiens self en die voorbeeld wat deur die perfekte heilige persoon as die sentrale fokus gestel word.
Die sienings van geleerdes wat Jesus se historisiteit geheel en al verwerp word opgesom in die hoofstuk oor Jesus in Will Durant se Caesar and Christ. Dit is gebaseer op 'n vermeende gebrek aan ooggetuienis, 'n gebrek aan direkte argeologiese bewyse en die feit dat sekere antieke werke nalaat om na Jesus te verwys en die beweerde ooreenkomste tussen vroeë Christendom en eietydse mitologie.[71]
Diegene wat 'n naturalistiese siening van geskiedenis het, glo oor die algemeen nie aan goddelike ingryping of wonderwerke nie, soos die beskrywing van Jesus se opstand uit die dood in die Evangelies. Een van die metodes wat gebruik word om die feitelike akkuraatheid van die verhale in die evangelies te toets staan bekend as die "maatstaf van verleentheid", waarvolgens verhale met verleënde aspekte (soos die ontkenning van Jesus deur Petrus of die vlugting van sy volgelinge na sy gevangenisneming) waarskynlik nie ingesluit sou word indien dit fiktief was nie.[72]
Moontlike eksterne invloedeWysig
Sommige geleerdes stel voor dat die Evangeliese verhaling van Jesus min of geen geskiedkundige basis het nie. Hulle sien ooreenkomste tussen stories oor Jesus en ouer mites soos paganistiese goddelike mense soos Mitras, Attis en Osiris-Dionusios. Hulle bewering is dat die paganistiese mites deur sommige outeurs van vroeë verslae van Jesus oorgeneem is in 'n poging om die paganistiese gelowe met Christendom te versoen (sinkretisme). Sommige gewilde skrywers soos Earl Doherty neem hierdie geloof 'n stap verder en stel voor dat die evangelies eintlik verwerkings is van nie-Abrahamiese mites en nie op 'n historiese figuur gebaseer is nie.[73] Sommige Christelike skrywers, soos Justin Martyr en C.S. Lewis, stel voor dat die mites geskep was deur antieke paganiste wat die profetiese eienskappe van die Messias, soos geleer in die Pentateug en die Profete, op hulle spesifieke god toegepas het.
Steeds ander navorsers betwis die siening dat die verhale oor Jesus vanaf ouer mites aangepas is. In 1962 het Judaïese geleerde Sameul Sandmel teen hierdie praktyk gewaarsku en die term "Parallelomanie" gebruik om dit te beskryf: "Ons mag vir ons doeleindes parallelomanie definieer as daardie oordrewenheid tussen geleerdes wat eerste die veronderstelde ooreenkomste in teksgedeeltes oordryf en dan voortgaan om bron en afgeleide te beskryf asof hulle 'n letterkundige verband insinueer wat in 'n onvermydelike en voorafbestemde rigting vloei".[74] In die boek, Reinventing Jesus, beweer die outeurs dat "Slegs na 100 het die misteries begin om baie op Christendom te lyk, juis omdat hulle bestaan deur hierdie nuwe geloof bedreig was. Hulle moes kompeteer om te oorleef".[75] Ander geleerdes, soos Michael Grant, sien ook nie die opvallende ooreenkomste tussen die paganistiese mites en Christendom nie. Grant verklaar in Jesus: An Historian's Review of the Gospels: "Judaïsme was 'n milieu waar die doktrines van die sterftes en hergeboortes van mitiese gode so heeltemal buitelands voorgekom het, dat die voorskynkoming van so 'n versinsel vanuit die midde [van paganisme] baie moeilik is om te erken".[76]
Religieuse sieningsWysig
Status as 'n profeetWysig
In Mormonisme, Isal, die Bahai-geloof, die Aetherius-geselskap, Raëlisme ('n nie-monoteïstiese geloof), Agmadija en die United Submitters International word Jesus as 'n profeet gesien. Sommige Gnostiese groepe, soos die Manigeïsme, het Jesus ook as 'n profeet beskou.
Christelike sieningsWysig
Alhoewel daar verskillende Christelike sienings van Jesus is, is dit wel moontlik om 'n algemene meerderheid Christelike siening te beskryf deur die ooreenkomste tussen die Katolieke, Ortodokse, Anglikaanse en sekere Protestantse leerstellings te vergelyk, soos dit in die verskeie kategismusse en belydenistekste voorkom.[77] Hierdie siening, onder beskryf as die hoofsiening, dek nie alle groepe wat hulself as Christene beskou nie en dié se sienings word daarna beskryf.
HoofsieningWysig
Christene betuig oorwegend dat Jesus die Messias is wie se koms in die Ou Testament voorspel word,[78] wat deur sy lewe, dood en opstanding, die mens se verbondenheid met God herstel het in die bloed van die Nuwe Verbond. Sy dood aan die kruis word verstaan as 'n verlossende opoffering: die bron van die mens se redding en die vergoeding van sonde,[79] wat die geskiedenis van die mens ingetree het met die sonde van Adam.[80]
Hulle betuig dat Jesus die enigste Seun van God is, die Here[81] en die ewige woord,[82] wat mens geword het[83] sodat die wat in hom glo die ewige lewe mag hê.[84] Verder glo hulle dat hy gebore is aan die Maagd Maria deur die mag van die Heilige Gees, in 'n gebeurtenis wat beskryf word as die "wonderbaarlike maagdelike geboorte" of die "Menswording".[85] Tydens sy lewe het Jesus die "goeie nuus" verkondig: dat die koms van die Koninkryk van God naby was[86] en dat hy die Christelike Kerk gestig het, wat ook die saad van die koninkryk is en waarheen hy dié met vermoeide gees heen roep.[87] Jesus se handelinge tydens die Laaste Avondmaal, waar hy die Nagmaal ingestel het, word beskou as sentraal in die verbond met God en die aandenking van Jesus se opoffering.[88]
Christene bely ook dat Jesus deur sy kruisiging gesterf het,[89] ter helle neergedaal het (waar "hel" óf as die plek van ewige straf óf die plek van die dood verstaan word),[90] en as vlees uit die dood uit opgestaan het in 'n beslissende wonderwerk wat op die opstanding van die mens aan die einde van die tyd dui,[91] wanneer Christus sal terugkeer om die laaste oordeling te lewer oor die wat lewe en die wat reeds gesterf het én dat dit sal eindig in die verkiesing tot die Hemel of die verdoeming tot die Hel.[92]
In die tweede eeu het die Romeinse amptenaar en skrywer Plinius die Jongere (63 – ca. 113) geskryf dat Christene "'n gesang responsief aan Christus sing, soos aan 'n god (carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem).[93] Tussen 325 en 681 het Christene hulle sien van die aard van Jesus teologies geartikuleer en geskaaf deur 'n reeks van sewe ekumeniese rade. Hierdie rade beskryf Jesus as een van drie goddelike persone van die Heilige Drie-eenheid: die Seun, God die Vader en die Heilige Gees vorm saam die enkele kern van die Een God.[94] Verder word Jesus ook gedefinieer as een persoon met 'n volwaardige menslike dog volle goddelike aard, 'n leerstelling bekend as die Hipostatiese unie[95] (hierdie leerstelling word egter nie deur Oosterse Ortodoksie aanvaar nie).
Volgens die Nuwe Testament het Jesus aanbidding aanvaar (Matteus 14:33; Matteus 28:9) en was hy daarvan beskuldig dat hy God se gesag tot homself toegeëien het deur mense te vertel dat hulle sondes vergewe was (Lukas 5:20-21) en bewerings omtrent homself gemaak het, insluitende dat:
- hy is ("Voordag Abraham gebore is, was Ek al wat Ek is", Johannes 8:58);
- hy en die Vader is een (Johannes 10:30);
- geloof in hom gee die ewige lewe (Johannes 3:16);
- aan hom is "alle mag gegee in die hemel en op die aarde" (Matteus 28:18);
- hy stuur die Voorspraak, die Heilige Gees (Johannes 14:25-26) en
- hy is die enigste weg na God die Vader (Johannes 14:6).
In sy boek, Jesus of Nazareth, verwys Pous Benedictus XVI na die Rabbi Jacob Neusner, 'n gelowige Jood, wat deur sy analises van die Evangelies tot die gevolgtrekking gekom het dat Jesus beweer het dat hy God was deur te verklaar dat hy 'n hoër gesag was as die Joodse Wet wat deur God aan die Jode (deur Moses) gegee is.[96] In verdediging van Jesus se goddelikheid, beweer sommige verdedigers dat daar drie moontlikhede is rakende Jesus se beweerde bewerings dat hy die een God van Israel is: óf hy is werklik God, óf hy is 'n leuenaar óf hy is waansinnig – hulle verwerp die laaste twee op die basis van Jesus se betroubaarheid en wysheid, soos deur hulle gesien.[97]
Alternatiewe sieningsWysig
Huidige godsdienstige groepe wat nie die leerstelling van die Drie-eenheid aanvaar nie sluit die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae (Mormone), Jehovasgetuies en die Christadelfiërs in. Ander groepe uit die geskiedenis wat ook nie die leerstelling van die Drie-eenheid aanvaar het nie, sluit die Unitariërs in en, uit die antiekheid, volgelinge van Arianisme.
Heiliges van die Laaste Dae (Mormone)Wysig
Die teologie van die Heiliges van die Laaste Dae hou vol dat die "Hemelse Vader", "Jesus Christus" en die "Heilige Gees" drie verskillende en onderskeidelike wesens is, alhoewel hulle al drie ewigdurend en in 'n gelyke mate goddelik is en saam die Goddelike Hoof vorm. Alhoewel hulle as "een God" beskryf word,[98] het elkeen 'n ander rol: die Heilige Gees is 'n gees sonder 'n fisieke liggaam, die Vader en die Seun besit onderskeidelike en perfekte liggame van vlees en been.
Die Boek van Mormon vertel dat die opgestane Jesus sommige van die inwoners van die vroeë Amerikas besoek en geleer het, ná hy aan die apostels in Jerusalem verskyn het.[99] Mormone glo ook dat 'n geloofsversaking na die dood van Christus en sy apostels plaasgevind het. Hulle glo dat Christus en die Hemelse Vader in 1820 aan Joseph Smith, Jr. verskyn het as deel van 'n reeks hemelse besoeke om die volheid van die evangelie van Jesus Christus te hertel. Hulle glo dat Jesus (en nie die Vader nie) dieselfde Jehova van die Ou Testament is.
Jehovah se GetuiesWysig
Jehovah se Getuies glo dat Jesus God (of Jehova) se seun is, maar dat hy nie God self is nie, maar eerder die aartsengel Migael is en dat hy 'n perfekte mens geword het om na die aarde neer te daal.[100] Hulle sien die term, "Seun van God", as 'n aanduiding van Jesus se belangrikheid aan die skepper en sy status as God se "enigste [unieke] seun" (Johannes 3:16), die "Eerste, verhewe bo al die skepping" (Kolossense 1:15) en dat "Uit Hom en deur Hom en tot Hom is alle dinge" (Romeine 11:36). Hulle glo ook dat Jesus aan 'n enkele folterpaal gesterf het en nie aan die kruis nie.[101]
UnityWysig
Die Unity-kerk beskou Jesus die meesterleraar as "wegwyser" en haal Jesus se gereelde wense dat mense soos hom moet leef aan, eerder as om hom te aanbid, soos in Johannes 10:34 en Johannes 14:12. Jesus word nie as God aanbid nie, maar word beskou as iemand wie 'n volledige band met God die Vader bereik het.
ChristadelfiërsWysig
Christadelfiërs glo dat Jesus letterlik God se seun is, volgens die Bybelse titel Seun van God.[102] Hulle glo dat Jesus in God se plan sedert die begin van die skepping was,[103] maar dat hy slegs tydens sy geboorte verwesenlik is.[104] Na aanleiding van bybelgedeeltes soos Hebreërs 2:10-14 en 17-18 glo hulle dat Jesus volwaardig mens was en dat hierdie volwaardige menswees noodsaaklik was om die mensdom van die sonde te red. Volgens die Christadelfiërs sou verlossing nie moontlik gewees het indien Jesus werklik God was nie.[105] Hulle glo dat Jesus nou in die Hemel is, waar hy aan die regterhand van God sit en wag om na die Aarde terug te keer en God se koninkryk vir ewigheid te stig.[106]
Ander alternatiewe sieningsWysig
Ander glo dat God, wat hom in die Ou Testament as Jehova openbaar het, na die aarde neergedaal het en die menslike vorm van Jesus aangeneem het. Sommige glo dat Jesus Jehova is, dat hy die Heilige Gees is en dat hy die een Persoon is wat God is. Voorbeelde van sulke kerke is die Eenheid Pentakostalisme en die Nuwe Kerk.
Ander vroeë sieningsWysig
Verskeie vroeë Christelike groepe en teoloë het verskillende sienings van Jesus gehad.
Die Ebioniete, 'n vroeë Joods-Christelike gemeenskap, het geglo dat Jesus die laaste Profeet (soos in die Hebreeuse Bybel) en Messias was. Hulle het geglo dat Jesus die natuurlike seun van Maria en Josef was en hulle het dus die geloof in die maagdelike geboorte verwerp. Die Ebioniete was adopsioniste en het Jesus nie as goddelik beskou nie, maar beweer dat hy by sy doop die seun van God geword het. Hulle het die Briewe van Paulus verwerp en dit duidelik gestel dat Jesus streng gehoorsaam aan die Mosaïese wet was en sy volgelinge opgeroep het om dieselfde te doen. Hulle het Jesus se kruisiging egter as die uiterste offer beskou en dus geglo dat diereoffers nou oorbodig was. Daarom was sommige Ebioniete dan ook vegetariërs en het hulle ook Jesus en Johannes die Doper as vegetariërs beskou.[107]
Volgens die Gnostisisme het Jesus oor geheime kennis ("gnosis") van die geestelike wêreld beskik wat as noodsaaklik geag word vir die verlossing van 'n mens.[108] Terwyl sommige Gnostici aanhangers van doketisme was, het ander geglo dat Jesus 'n mens was wat gedurende sy doop deur die gees van die Christus besiel is.[109] Baie Gnostici het geglo dat Christus 'n Aeon (of "gepersonifiseerde tydperk") sou wees wat gestuur was deur 'n hoër godheid as die Demiurg, die skepper van die stoflike wêreld. Die Gnostici het die Griekse skrifte van die Nuwe Testament by voorkeur as allegories beskou, en sommige het ook Jesus self as 'n allegorie geïnterpreteer. Hulle het daarnaas 'n aantal ander tekste gebruik wat nie by die Bybelse kanon ingesluit is nie.
Die Marcioniete was 2de eeuse nie-Joodse aanhangers van die Christelike teoloog Marcion van Sinope, wat as die seun van die plaaslike biskop gebore is. Hulle het geglo dat Jesus die Hebreeuse Skrifte verwerp het of dat ten minste dele daarvan onversoenbaar met sy leerstellings was.[110] Marcion het – na aanleiding van Paulus se onderskeiding tussen die "Wet" (Ou Testament) en die "Evangelie" (Nuwe Testament) – 'n duidelike teenstelling tussen die wraaksugtige God van die Ou Testament en die liefdevolle God van Jesus gesien en besluit dat die Joodse God en Jesus twee afsonderlike godhede was. Net soos sommige Gnostici het die Marcioniete die Joodse God as die bose skepper van die wêreld beskou en Jesus as die verlosser van die stoflike wêreld. Hulle het ook beweer dat Jesus nie menslik was nie, maar eerder 'n volledig geestelike wese. Hulle het geglo dat sy stoflike liggaam – en ook sy kruisiging en dood – goddelike illusies was. Marcion was ook die eerste bekende vroeë Christen wat 'n Bybelse kanon geskep het, met tien Paulus-briewe en sy eie weergawe van die Evangelie volgens Lukas (moontlik sonder die eerste twee hoofstukke van die moderne weergawe en sonder Joodse verwysings),[111] asook sy verhandeling oor die "Antitese" tussen die Ou en die Nuwe Testament. Weens die teenstrydighede tussen die kanonieke evangelies en sy eie Christelike geloofstelsel het Marcion die tekste "bewerk" en verwysings na Jesus se geboorte verwyder. Marcionisme is deur die proto-ortodokse stroming as kettery verdoem, maar sy teenkerk het tot in die 6de eeu bestaan. Die kerk het baie van sy leerstellings verander en nader beweeg aan die Gnostiese stromings.
Die Montaniste van die 2de eeu en Sabellius (3de eeu) het geleer dat die Drieënigheid nie drie persone sou verteenwoordig nie, maar een enkele persoon wat in drie "vorms" of "modusse" verskyn.
Islamitiese sieningsWysig
In Islam is Jesus bekend as Isa en word hy beskou as een van God se geliefste en belangrikste profete. Die Koran verwys verskeie kere na hom as masih of Messias.[112] Hy is een van vyf boodskappers (rusul) en een van die vyf "vasberade" profete. Die Hadit vertel dat Jesus na die wêreld sal terugkeer ná die Imam Mahdi om die Dajjal ('n Antichris-agtige figuur, vertaal as "bedrieër") te vernietig.[113] Sommige Islamitiese geleerdes beskou egter hierdie tradisies as onbetroubaar en vals.[114][115][116] Soos in die Christelike vertellings van Jesus se geboorte, vertel die 7de-eeuse Koran dat Jesus sonder 'n biologiese vader aan die maagd Maria gebore is, deur die wil van God (Allah). Daar word na Hom verwys as Isa ibn Maryam ("Jesus, seun van Maria").[117] In Moslemtradisies het Jesus 'n perfekte lewe sonder geweld gelei en het hy goedaardigheid aan mense en diere betoon (wat ooreenkom met ander Islamitiese profete); hy het geen materiële besittings gehad nie en nie sonde gehad nie.[118] Islamitiese geloof getuig dat Jesus wonderwerke kon verrig, maar slegs deur die wil van God.[119]
Moslems glo egter nie dat Jesus 'n goddelike aard as God of die Seun van God gehad het nie. Die Koran waarsku teen 'n geloof in Jesus se goddelikheid.[120] Moslems glo dat Jesus 'n evangelie van God ontvang het, die Injill, wat ooreenstem met die Christelike Nuwe Testament, maar dat dele daarvan deur die jare heen misgeïnterpreteer is en dus nie meer God se boodskap akkuraat verkondig nie.[121]
Moslems glo ook nie in Jesus se rol as offer nie en die Koran, volgens algemene begrip, verklaar dat Jesus nie aan die kruis gesterf het nie. Islam aanvaar ook geen menslike opofferings vir sonde nie (Koran 22:37). Die Koran is teen die Jode wat verklaar het dat hulle Jesus doodgemaak het (na die kruisiging), maar sê dat hulle hom nié gekruisig het nie en ook nie doodgemaak het nie, maar slegs 'n beeltenis wat aan hulle gewys is (Koran 4:157-158).[122] Sommige Moslemskrywers soos Ahmed Deedat het die teks in die Koran uitgebrei na aanleiding van teks in die Bybel.[123] Die Moslemse tradisies voltooi egter die verklaring van die Koran: sommige tradisies hou vol dat Jesus met 'n dubbelganger verruil is en volgens ander was dit Simon van Sirene of een van die Apostels.[122] Die ontkenning van die kruisiging word gesien as Jesus (die verteenwoordiger van geloof) se triomf oor sy teregstellers (die verteenwoordigers van die bose).[122] Sommige Moslemgeleerdes en Ismaili-kommentators het egter die betrokke versies anders geïnterpreteer: "Die Koran praat hier nie oor 'n man nie, hoe regverdig en verontregd hy ook al mag wees, maar oor die Woord van God wat na die aarde gestuur is en na God teruggekeer het. Die ontkenning van Jesus se moord is dus 'n ontkenning van die krag van die mens om die goddelike Woord te verslaan en vernietig, en dit is vir ewig seëvierend".[122][124]
Agmadija sieningsWysig
Die Agmadija-beweging is 'n beweging wat in 'n klein dorpie in Indië in die 19de eeu ontstaan het en nou meer as 10 miljoen volgelinge wêreldwyd het. Hulle glo dat Jesus die kruisiging oorleef het en na die ooste, na Kasjmir, gevlug het, waar hy aan natuurlike oorsake onder, die naam "Yuz Asaf Issa", op 'n ou ouderdom gesterf het. Hulle glo dat sy graf in Srinagar, Indië, geleë is. Hierdie siening word tans ook deur sommige westerse outeurs aangeneem.[125]
Die Agmadija-beweging glo dat die voorspelling van Jesus se wederkoms as 'n spitiruele wederkoms bedoel was en reeds vervul is in die persoon Mirza Ghulam Ahmad, die stigter van die beweging, wat hulle as die Iman Mahdi, of Messias, beskou.
Judaïstiese sieningsWysig
Judaïsme glo dat die idee van Jesus as God, as deel van 'n Drie-eenheid of as 'n middelaar na God, kettery is.[126] Judaïsme glo ook dat Jesus nie die Messias is nie en beweer dat hy nie die Messiaanse voorspellings in die Tanakh vervul het nie en ook nie die persoonlike kwalifikasies van die Messias verpersoonlik nie.[127]
Reformeerde Judaïsme, 'n moderne progressiewe beweging, verklaar dat "Enige persoon wat verklaar dat Jesus hulle redder is, is vir ons in die Joodse gemeenskap nie meer 'n Jood nie en 'n afvallige".[128]
Volgens die Joodse tradisie was daar na 420 v.C. geen profete meer nie: Maleagi was die laaste profeet en hy het eeue voor Christus gelewe. Judaïsme hou vol dat Jesus nie die vereistes (soos deur die Tora uiteengeset) vervul het om te bewys dat hy 'n profeet is nie. Selfs al het Jesus so 'n teken wat deur Judaïsme erken word, openbaar, verklaar Judaïsme dat geen profeet of dromer die wette van die Tora kan weerspreek nie, wat Jesus wel volgens die Judaïsme gedoen het.[129][130]
Boeddhistiese sieningsWysig
Boeddhistiese sienings van Jesus verskil, siende dat Jesus nie in enige Boeddhistiese teks voorkom nie. Sommige Boeddhiste, soos Tenzin Gyatso, die 14de Dalai Lama, beskou Jesus as 'n bodhisattva, of "verligde persoon", wat sy lewe aan die welsyn van die mens gewy het.[131] Beide Jesus en Boeddha het radikale veranderings in die gebruiklike religieuse beoefenigs van hulle dae gehad. Daar is nou en dan 'n ooreenkoms in die taal, soos die gebruik van 'n algemene metafoor van 'n lyn blinde mans om te verwys na die religieuse gesaghebbers van wie hulle verskil het.[132] Sommige glo dat daar 'n noue verwantskap is tussen Boeddhisme (of Oostelike geestelike denkwyses oor die algemeen) en die leerstellings van Gnostiese tekste soos die Evangelie volgens Tomas.[133]
Hindoeïstiese sieningsWysig
Hindoe sienings oor Jesus verskil. Baie in die Surat Shabd Yoga-tradisie beskou Jesus as 'n Satguru ("egte guru"). Swami Vivekananda het Jesus geprys en na hom verwys as 'n bron van sterkte en die personifikasie van perfeksie.[134] Paramahanse Yoganada het geleer dat Jesus die reïnkarnasie van Elisa was en 'n leerling van Johannes die Doper, wat weer die reïnkarnasie van Elia was.[135] Mahatma Gandhi het Jesus as een van sy hoofleraars en inspirasies vir nie-geweldadige teësetting beskou; hy het gesê "Ek hou van julle Christus, ek hou nie van julle Christene nie. Julle Christene is so anders as julle Christus".[136]
Bahá'í-sieningsWysig
Die Baha'i-geloof beskou Jesus, saam met Mohammed, Boeddha, Krisjna, Zoroaster en ander boodskappers van die gelowe van die wêreld, as verskynsels van God (of profete) wat beide menslik en goddelik is.[137] In hulle goddelike posisie, is die Bahá'í-siening dat hulle 'n noodsaaklike eenheid met mekaar en met God vorm en dat hulle onderskeidelike individue is in hulle menslike verskynsels.[137] Volgens die Bahá'í-geloof verpersoonlik Jesus God se eienskappe en weerspieël en betuig hy dit op 'n perfekte wyse.[137] Die Bahá'í verwerp egter die geloof dat Jesus (of enige ander menslike wese) die essensie van God volledig of perfek besit het, siende dat Bahá'í skrifte die oortreflikheid van die essensie van God benadruk.[137] Jesus word gesien as die "Seun van God", alhoewel hy nie as die letterlike, biologiese seun gesien word nie. Volgens die Bahá'í is die titel "Seun van God" geheel en al 'n geestelike titel wat die noue verhouding tussen God en Jesus aandui.[138]
Bahá'í's aanvaar Jesus as die Messias wie se koms in die Joodse Skrifte voorspel word. Hulle glo egter dat hulle boodskapper, Baha'u'llah, die simboliese wederkoms van Christus is, soos hy in die laaste dae verwag word.[139] Volgens die sienings van die Bahá'í word geloof voortdurend openbaar deur God se boodskappers of profete en dat die boodskappers van God die geestelike wederkoms van die boodskappers van vroeër is.[139]
Mandaeïstiese sieningsWysig
Mandaeërs beskou Jesus as 'n bedriegende profeet (mšiha kdaba) van die valse Joodse God van die Ou Testament, Adonai,[140] en 'n opponent van die goeie profeet, Johannes die Doper, wat as 'n groot leraar in Mandaeïsme beskou word.
Ander sieningsWysig
Die Nuwe Era-beweging bevat 'n verskeidenheid sienings oor Jesus. Sommige aanhangers van die beweging beweer dat hulle sy gees kan ervaar. Die Nuwe Era-beweging leer oor die algemeen dat Christusskap iets is wat almal kan verkry. Teosofiste, van waar baie van die Nuwe Era se leerstellings kom ('n Teosofis genaamd Alice Bailey het die term Nuwe Era uitgedink), verwys van Jesus as die Meester Jesus en glo dat hy vroeër reeds mens geword het en tans een van die Kosmiese Meesters van die Antieke Wysheid is (die opperwesens wat verantwoordelik vir die bestuur van die aarde is).
Baie skrywers benadruk die morele leerstellings van Jesus. Garry Wills meen dat Jesus se gedragsnorme onderskei kan word van dié wat deur die Christendom geleer word.[141] Die Jesus Seminaar beeld Jesus uit as 'n rondreisende priester wat vrede en liefde verkondig het, asook vrouregte en respek vir kinders en dat hy gepreek het teen die skynheiligheid van godsdienstige leiers en die rykes.[142] Thomas Jefferson, een van die stigtende vaders van die Verenigde State van Amerika, was 'n deïs en het die Jefferson Bybel geskep, getiteld "The Life and Morals of Jesus of Nazareth", wat slegs Jesus se etiese leerstelling ingesluit het, aangesien hy nie in Jesus se goddelikheid of die ander bonatuurlike aspekte van die Bybel geglo het nie.
Die filosoof en ateïs Bertrand Russel glo dat Jesus se leerstellings en waardes deur ander filosowe oortref is: Russel skryf "Ek kan nie self voel dat óf in die kwessie van wysheid óf die kwessie van deugsaamheid, Christus so hoog soos ander mense aan die Geskiedenis bekend gestaan het nie. Ek dink ek sou Boeddha en Sokrates bo Hom stel in hierdie respekte".[143] Friedrich Nietzsche het Sokrates en Jesus as grondbeginsels van die westerse kultuur beskou en beide gekritiseer. Hy beskou Jesus se besorgdheid vir die swakkes as 'n ommekeer van edele moraliteit en het Christendom beskuldig van die verspreiding van gelyke regte vir almal; iets wat hy self teëgestaan het.[144]
Spekulatiewe teorieë en omstrede sieningsWysig
'n Karakteristieke kenmerk van vroeë Christelike tekste was die verhalende manier waarop Jesus as Christus te verkondig en sy betekenis slegs ten opsigte van hul eie tyd geïnterpreteer was, eerder as om presiese biografiese gegewens te verstrek. Die gebrek aan biografiese besonderhede het regstreeks van die begin van die navorsing oor die Nuwe Testament af 'n verskeidenheid spekulatiewe teorieë opgewek, wat dikwels op enkele aanhalings en aanduidings in die Christelike tekste steun en probeer om die gebrek aan presiese inligting met kennis vanuit ander bronne te kompenseer. Daar is tans 'n groot aantal spekulatiewe teorieë ten opsigte van Jesus en ander figure uit die Nuwe Testament.
Voorbeelde vir hierdie soort teorieë is:
- "Jesus het nie aan die kruis gesterf nie": Gnosties-Christelike groepe was daarvan oortuig dat Jesus slegs skynbaar gedood is en leerstellings van 'n skynlyf ontwikkel wat gekruisig sou wees. Die ware goddelike natuur was vir hulle onversoenbaar met menswording, materie, lyding en sterflikheid. Hierdie leerstellings het ook 'n invloed op die latere Islam uitgeoefen – in sy Koran beweer die Islamitiese profeet Mohammed dat 'n ander man, wat met Jesus verwissel is, aan die kruis gesterf het.
- "Jesus het sy boodskap later in Indië en Tibet verkondig en is hier oorlede": Hierdie hipoteses is vir die eerste keer deur reisskrywers soos die Fransman Louis Jacolliot en die Rus Nikolaj Notowitsj geformuleer en later deur die stigter van die Islamitiese Ahmadiyya-groep, Ghoelam Ahmad, oorgeneem wat na homself as die wedergebore "Mahdi" (Messias) verwys het. Ander outeurs, wat die teorie aanvaar het, was Mathilde Ludendorff, Kurt Berna, Siegfried Obermeier, Erich von Däniken, Elmar R. Gruber en Holger Kersten.
- "Jesus word in die skrifrolle wat in 1947 by die Dooie See gevind is genoem, en word deur die Vatikaan agter slot en grendel gebêre of is slegs in 'n gemanipuleerde weergawe vrygestel": Die outeurs Michael Baigent en Richard Leigh het hierdie samesweringsteorie in hul boek The Dead Sea Scrolls Deception, wat in 1991 verskyn het, behandel.
- "Jesus was getroud en het met sy vrou kinders gehad": Hierdie hipotese baseer op 'n aanhaling uit een van die evangelies waarvolgens Jesus Maria Magdalena gekus het en is onder meer in die boek "The Holy Blood and the Holy Grail" deur Michael Baigent, Richard Leigh, en Henry Lincoln, behandel.
In die ernstige histories-kritiese navorsing oor die Nuwe Testament word hierdie teorieë grootliks verwerp aangesien die aanduidings daaroor in die bronne nie verifieerbaar of presies genoeg is nie en geen wetenskaplike metodes by hulle formulering ingespan word nie. Sommige teorieë trek wel die aandag van die media en die publiek, soos gesien kan word uit die sukses van die fiktiewe roman, The Da Vinci Code, deur Dan Brown.
Homo-erotiese verhoudingsWysig
Ondersoek aangaande die moontlikheid van Jesus van Nasaret se homoseksuele gedrag was eeue lank 'n taboe, maar interpretasies van 'n erotiese, homoseksuele verhouding bestaan sedert die 16de eeu.[145] Die navorser professor Morton Smith het in 1958 in die klooster Mar Saba in Jerusalem 'n dokument ontdek: 'n handgeskrewe kopie van 'n brief wat deur sommige geleerdes aan Clemens van Alexandrië toegeskryf word.[146] Die brief was gerig aan ene Theodorus en bevat aanhalings uit die Geheime Evangelie volgens Markus. Die Geheime Evangelie (waarvan die egtheid steeds betwis word) was langer as die teks wat uiteindelik by die Bybelse kanon gevoeg is. Waar sommige geleerdes die teks as die rites van die doop interpreteer, beskou ander geleerdes, waarvan Morton Smith die eerste was, dit as 'n bekendmaking van Jesus se homoseksualiteit.
- "En hulle het na Bethanië gekom. En 'n sekere vrou ontmoet wie se broer daar gesterf het. Sy het op haar knieë neergeval en vir Jesus gesê: 'Seun van Dawid, erbarm u oor my!' Maar die volgelinge het haar teruggewys. En Jesus het kwaad geraak en met haar na die tuin gegaan waar die graf geleë was en daar was onmiddellik 'n kreet van die graf gehoor. En Jesus het nader getree en die steen voor die ingang van die graf weggerol. En hy het na binne gegaan waar die jongeling gelê het, sy hand uitgestrek en hom aan sy hand omhoog gehef. Maar toe die jongeling hom bekyk het, het hy verlief geraak op hom en gesmeek dat hy by Jesus wil bly. En hulle het uit die graf gekom en na die jongeling se huis gegaan, want hy was welvarend. En ná ses dae het Jesus vir hom gesê wat hy moes doen, en in die aand het die jongeling na hom gekom, en hy het 'n linnedoek om sy naakte lyf gehad. En hy het daardie nag by hom gebly, want Jesus het hom die geheim van die Ryk van God geleer."[147]
Die Heilige Huwelik van Jesus en Maria MagdalenaWysig
Ses dae voor die paasfees het Jesus na Betánië toe gekom, waar Lasarus wat hy uit die dood opgewek het, gewoon het. Daar het hulle vir Jesus 'n ete gegee: Marta het bedien, en Lasarus was een van dié wat saam met Hom aan tafel was. Toe het Maria 'n halfliter, egte, baie duur nardusolie gebring en dit op Jesus se voete uitgegiet en sy voete met haar hare afgedroog. Die hele huis is deurtrek met die reuk van die reukolie. (Johannes 12:1-3)
Welvarende vroue het in Jesus se tyd soms 'n klein fiool uit alabaster met kosbare nardusolie om hulle nek gedra. Die alabaster-fiool is stukkend geslaan sodra hulle mans oorlede was, en die vroue het die oorledene daarmee gesalf. Sommige geleerdes sien ooreenkomste in die verhaal in die Evangelie van Johannes en die Hooglied van Salomo, 'n Hebreeuse weergawe van die Sumeriese erotiese gedig oor koning Dummuzi en Inanna. Net soos Jersus word Dummuzi gemartel, sterf en staan weer op. Die navorser Margaret Starbird het in haar boek The Woman With the Alabaster Jar na die parallele tussen Dummuzi en Jesus verwys.[148]
Die ritueel van die Heilige Huwelik was destyds 'n praktyk van die Hieros-Gamos-kult, waarby die Aarde se vrugbaarheid bewaar word deur die vereniging van die hemelse god met die godin van die Aarde. Die Heilige Huwelik is 'n ritueel wat reeds gedurende die bronstydperk in verskillende Europese en Oosterse beskawings, waaronder ook die Griekse, Minoïese en Egiptiese, voorgekom het. Jesus het die Laaste Nagmaal in Markus 2:19 self as 'n bruilof beskryf. Met haar salwing het Maria Magdalena volgens sommige navorsers die Heilige Huwelik met Jesus voltrek en hom tot Messias gesalf.
In die destydse konteks was Jesus net een van 'n hele reeks Messias-kandidate, en dat hy na homself as "God" verwys het was volgens die Joodse wet godslastering. Die evangelies berig van insidente waar Jesus byna deur Joodse gelowiges gestenig is.
Wetenskaplikes wat hierdie teorieë summier verwerp voer aan dat Jesus in die Joodse tradisie verwortel was, alhoewel Judea en Galilea destyds Romeinse provinsies was en ook al langer onder Helleense invloed gestaan het.
Opwekking van dooiesWysig
Volgens die Christelike leerstellings is dit onwaarskynlik dat dooies al vóór Jesus se eie opstanding opgewek is. Die skrywer Jacques Bergier verwys na die geheime kulte en rituele wat destyds in die Heilige Land beoefen is.[149] Nuwelinge is deur middel van 'n inlywing tot hierdie geheime groepe toegelaat en dikwels het mense op 'n simboliese manier van hulle ou lewens afskeid geneem deur hul eie "dood" in 'n ritueel te beleef. Hierdie ritueel was uiters realisties – die "oorledene" is met die sidon, die tradisionele lykdoek, omwikkel en soms ook in 'n rituele grafkamer "ter ruste gelê". Soortgelyke rituele kom nog steeds voor in geheime groepe soos byvoorbeeld die Vrymesselaars. Die simboliese "dood" het ure of selfs enkele dae geduur. Die toelating tot die gemeenskap is daarna as 'n "opstanding van die dooies" gevier.
NalatenskapWysig
Volgens die meeste Christelike interpretasies van die Bybel was die tema van Jesus se leerstellings berou van die sonde, onvoorwaardelike liefde (Johannes 13:34-35), die vergifnis van sonde, goddelike genade en die koms van die Koninkryk van God.[150] Jesus het sy dissipels geleer en hulle het na sy dood sy leerstellings versprei. Binne 'n paar dekades was sy volgelinge deel van 'n geloof wat van Judaïsme onderskei kan word. Christendom het deur die Romeinse Ryk versprei onder 'n weergawe bekend as Niceaanse Christendom en het die staatsgodsdiens onder Konstantyn die Grote geword. Deur die eeue het dit na Europa en die res van die wêreld versprei.
Jesus is al op baie verskillende manier uitgebeeld in tekeninge, skilderye en beeldhouwerke, op die verhoog en in rolprente, wat strek van die ernstige tot die humoristiese. Die figuur van Jesus vertoon prominent in kuns en letterkunde. 'n Aantal gewilde romans, soos The Da Vinci Code stel verskeie idees rakende Jesus en sy lewe voor en 'n aantal rolprente, soos The Passion of the Christ, beeld sy lewe, dood en opstanding uit. Baie van die spreuke wat aan Jesus toegeken word, het deel van die Westerse kultuur geword. Daar is baie items wat beweerde relieke van Jesus is, soos die bekende Kleed van Turyn en die Sweetdoek van Oviedo.
Ander nalatenskappe sluit 'n siening van God in as meer liefdevol, genadevol, vergewingsgesind en die groei van 'n geloof in 'n vreugdevolle hiernamaals en die opstanding van die dood. Sy leerstellings bevorder die waarde van diegene wat oor die algemeen as ondergeskik beskou word: vroue, die armsaliges, etniese buitestaanders, kinders, prostitute, sieklikes, gevangenes, ens. Vir meer as 'n duisend jaar is tallose hospitale, weeshuise en skole uitdruklik in Jesus se naam gestig. Jesus en sy boodskap is en was deur baie mense geïnterpreteer, verduidelik en verstaan. Jesus is met name deur (onder meer) Paul van Tarsus, die Kerkvaders (waaronder Augustinus van Hippo), Maarten Luther en meer onlangs C.S. Lewis en Pous Johannes Paulus II verduidelik. Thomas Jefferson het Jesus se leerstellings beskryf as "die mees heerlike en liefdadige morele kode wat ooit aan die mensdom geskenk is".[151]
Vir sommige Jode was die nalatenskap van Jesus 'n geskiedenis van anti-Semitisme,[152][153][154][155][156][157][158][159][160][161] alhoewel baie Christengroepe na die Joodse Volksmoord moeite gedoen het om versoening met die Jode te bewerkstellig en om wedersydse respek en dialoog te bevorder. Vir ander is die Christendom gekoppel aan Europese kolonialisme.[162][163][164][165][166][167] 'n Omgekeerde siening voer aan dat, deur Bartolomé de las Casas se verdediging van die inheemse inwoners van Spanje se Nuwe Wêreldryk, een van die erfenisse van Jesus die begrip van universele menseregte is.
Sien ookWysig
VerwysingsWysig
- Hierdie artikel gebruik gedeeltes uit die Engelse Wikipedia-artikel, "Jesus"
- Sommige geskiedkundiges en Bybelse akademici wat die geboorte en dood van Jesus in hierdie tydperk plaas, sluit in D. A. Carson, Douglas J. Moo and Leon Morris. An Introduction to the New Testament. Grand Rapids, MI: Zondervan Publishing House, 1992, 54, 56; Michael Grant, Jesus: An Historian's Review of the Gospels, Scribner's, 1977, bl. 71; John P. Meier, A Marginal Jew, Doubleday, 1991–, vol. 1:214; E. P. Sanders, The Historical Figure of Jesus, Penguin Books, 1993, bl. 10–11, en Ben Witherington III, "Primary Sources," Christian History 17 (1998) No. 3:12–20.
- Raymond E. Brown, The Death of the Messiah: From Gethsemane to the Grave (New York: Doubleday, Anchor Bible Reference Library 1994), bl. 964; D. A. Carson, et al., bl. 50–56; Shaye J.D. Cohen, From the Maccabees to the Mishnah, Westminster Press, 1987, bl. 78, 93, 105, 108; John Dominic Crossan, The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant, HarperCollins, 1991, bl. xi – xiii; Michael Grant, bl. 34–35, 78, 166, 200; Paula Fredriksen, Jesus of Nazareth, King of the Jews, Alfred B. Knopf, 1999, bl. 6–7, 105–110, 232–234, 266; John P. Meier, vol. 1:68, 146, 199, 278, 386, 2:726; E.P. Sanders, bl. 12–13; Geza Vermes, Jesus the Jew (Philadelphia: Fortress Press 1973), bl. 37.; Paul L. Maier, In the Fullness of Time, Kregel, 1991, bl. 1, 99, 121, 171; N. T. Wright, The Meaning of Jesus: Two Visions, HarperCollins, 1998, bl. 32, 83, 100–102, 222; Ben Witherington III, bl. 12–20.
- Alhoewel baie geskiedkundiges sommige voorbehoudings mag hê rakende die gebruik van die Evangelies vir geskiedkundige rekords, "even the most hesitant, however, will concede that we are probably on safe historical footing" rakende die basiese feite oor Jesus se lewe. Jo Ann H. Moran Cruz and Richard Gerberding, Medieval Worlds: An Introduction to European History Houghton Mifflin Company 2004, bl. 44–45.
- Voorbeelde van outeurs wat beweer dat Jesus 'n mite is, is: Thomas L. Thompson, The Messiah Myth: The Near Eastern Roots of Jesus and David (Jonathan Cape, Publisher, 2006); Michael Martin, The Case Against Christianity (Philadelphia: Temple University Press, 1991), 36–72; John Mackinnon Robertson.
- Strobel, Lee. The Case for Christ: A Journalist's Personal Investigation of the Evidence for Jesus. Zondervan, 1998. ISBN 0-310-20930-7; Wright, N.T. The Challenge of Jesus: Rediscovering Who Jesus Was and Is. InterVarsity Press, 1999. ISBN 0-8308-2200-3; Dunn, James D.G. The Evidence for Jesus." Westminster John Knox Press, 1985. ISBN 0-664-24698-2
- Darrell L. Bock, Jesus According to Scripture, bl. 29–30, gee 'n c. 60–70 datum; L. Michael White, From Jesus to Christianity, bl. 244, gee c. 80–90.
- Bock, ibid., bl. 38, gee c. 62–70; White, ibid., bl. 252, gee c. 90–100.
- Erwin Fahlbusch en Geoffrey William Bromiley, The Encyclopedia of Christianity. Grand Rapids, Mich.; Leiden, Netherlands: Wm. B. Eerdmans; Brill, 1999–2003, 1:454–55
- Porterm J. R. Jesus Christ: The Jesus of History, the Christ of Faith. Oxford University Press, 1999. bl. 70 ISBN 0-19-521429-3
- Joseph Cardinal Ratzinger (Benedict XVI), The Spirit of the Liturgy, vertaal deur John Saward (San Francisco: Ignatius Press, 2000), bl. 108; cf. bl. 100. Sien ook H. Rahner, Griechische Mythen in christlicher Deutung. Darmstadt, 1957. 'n Engelse vertaling is beskikbaar as Greek Myths and Christian Mystery, vertaal deur. Brian Battershaw (New York: Harper Row, 1963).
- Josephus, Antiquities 17.342–4
- Sien Leon Morri], The Gospel According to John, Revised, bl. 284–295, vir 'n bespreking van verskeie alternatiewe teorieë met verwysings.
- Joseph A. Fitzmyer, The Gospel According to Luke I-IX. Anchor Bible. Garden City: Doubleday, 1981, bl. 499–500; I. Howard Marshall, The Gospel of Luke (The New International Greek Testament Commentary). Grand Rapids: Eerdmans, 1978, bl. 158.
- Johannes 19:25-27; Easton, Matthew Gallego, "Joseph (the foster father of Jesus Christ)", Christiananswers.net Laaste besoek op 14 April 2007.
- Matteus 13:55–56, Markus 6:3 en Galasiërs 1:19
- Vir Egipte: Matteus 2:13–23; Vir Tirus en Sidon: Matteus 15:21–28 en Markus 7:24–3.
- Matteus 3:15
- Matteus 4:1–11, Markus 1:12–13 en Lukas 4:1–13
- Johannes 11:1–44, Matteus 9:25 en Lukas 7:15.
- "The Thompson Chain-Reference Study Bible NIV," Desember 1999, B.B. Kirkbride Bible Co., Inc.; William Adler & Paul Tuffin, "The Chronography of George Synkellos: A Byzantine Chronicle of Universal History from the Creation," Oxford University Press (2002), bl. 466
- Handelinge 15:1–31 en Galasiërs 2:7-9.
- Bergrede: Matteus 5–7; Verlore seun: Lukas 15:11–32; Die saaier: Matteus 13:1–9; Agape: Matteus 22:34–40.
- Matteus 9:9–13
- Johannes 4:1–42
- Matteus 17:1–6, Markus 9:1–8 en Lukas 9:28–36.
- Die skare het Psalms 118:26 aangehaal, soos in Johannes 12:13-16.
- Lukas 22:47–52 en Matteus 26:47–56.
- Die apostel word in Johannes 18:10 as Simon Petrus identifiseer; die genesing van die oor vind plaas in Lukas 22:51.
- Lukas 22:70–71
- Matteus 27:11 en Markus 15:12
- Hierdie tradisie is nêrens anders as die evangelies aangeteken nie.
- Matteus 27:11–26
- Markus 15:42–46 en Lukas 23:50–56.
- Matteus 28:5-10, Markus 16:9, Lukas 24:12–16, Johannes 20:10–17, Handelinge 2:24 en Korintiërs 6:14
- Matteus 28:1–10
- Leerstelling aan Israels: Matteus 15:24; Hemelvaart: Markus 16:19; Lukas 24:51 Handelinge 1:6–11; Saulus se visoen en bekering: Handelinge 9:1–19 en 22:1–22|31, asook 26:9–24|31; Wederkoms: Matteus 24:36–44
- "What the Old Testament Prophesied About the Messiah" Laaste besoek op 2007-10-11.
- Conzelmann, H. en Lindemann, A.: Arbeitsbuch zum Neuen Testament, bl. 353; Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 221
- Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 224 en 230
- Verskillende interpretasies word aangevoer in: Wiefel, W.: Das Evangelium nach Matthäus, bl. 214
- Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 223-226
- Schoottroff, L. en Stegemann, Wolfgang: Jesus von Nazareth – Hoffnung der Armen, bl. 26
- Sien, vir 'n voorbeeld van die laasgenoemde, Jesus of Nazareth deur Pous Benedictus XVI, Doubleday, 2007. ISBN 978-0-385-52341-7
- Oorspronklike aanhaling: "effectively refuted". Uit Robert E. Van Voorst, Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence (Grand Rapids, MI: Eerdmans, 2000), bl. 16.: "The nonhistoricity thesis has always been controversial, and it has consistently failed to convince scholars of many disciplines and religious creeds. … Biblical scholars and classical historians now regard it as effectively refuted."
- Harrison, John B. en Richard E. Sullivan. A short history of Western civilization. New York: Knopf. 1975.
- Brown, R., et al. The New Jerome Biblical Commentary, Prentice Hall, 1990. Bl. 164.
- Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday, 1991, v. 1, bl. 43
- Brown, Raymond E. (1997). Introduction to the New Testament. New York: Anchor Bible, bl. 226. ISBN 0-385-24767-2.
- Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday, 1991, v. 1, bl. 43
- Cerinthus by die Catholic Encyclopaedia. Laaste besoek op 21 November 2007.
- Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
- Sien S. G. F. Brandon, Jesus and the Zealots: a study of the political factor in primitive Christianity, (Manchester University Press (1967) ISBN 0-684-31010-4) vir 'n vergelyking tussen die Selote en die Jesusbeweging.
- Sien gerus John P. Meier se Companions and Competitors (A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, Volume 3) (Anchor Bible, 2001. ISBN 0-385-46993-4) vir 'n meer algemene vergelyking van Jesus se leerstelling met ander skole van eerste-eeuse Judaïsme.
- Gebaseerd op 'n vergelyking van die Evangelies met die Talmoed en ander Joodse letterkunde. Maccoby, Hyam. Jesus the Pharisee, Scm Press, 2003. ISBN 0-334-02914-7; Falk, Harvey Jesus the Pharisee: A New Look at the Jewishness of Jesus, Wipf & Stock Publishers (2003). ISBN 1-59244-313-3.
- Markus 10:1-12, asook Neusner, Jacob: A Rabbi Talks With Jesus, McGill-Queen's University Press, 2000. ISBN 0-7735-2046-5. Rabbi Neusner meen dat Jesus se leerstellings meer in gemeen gehad het met die Huis van Sjammai as die Huis van Hillel.
- Gebaseer op 'n vergelyking van die Evangelies met die Dooie Seerolle, veral die Leerder van Regverdigheid en die Deurboorde Messias. Eisenman, Robert: James the Brother of Jesus: The Key to Unlocking the Secrets of Early Christianity and the Dead Sea Scrolls, Penguin (Non-Classics), 1998. ISBN 0-14-025773-X; Stegemann, Hartmut: The Library of Qumran: On the Essenes, Qumran, John the Baptist, and Jesus. Grand Rapids MI, 1998. Sien ook Broshi, Magen, "What Jesus Learned from the Essenes," Biblical Archaeology Review, 30:1, bl. 32–37, 64. Magen dui op die ooreenkomste tussen Jesus se leerstellings oor egskeiding en die deugsaamheid van armoede en die Esseniese leerstellings soos weergegee word in Josefus se "Joodse Oorloë" en die Damaskusdokument van die Dooi Seerolle, respektiewelik. Sien ook Akers, Keith: The Lost Religion of Jesus. Lantern, 2000. ISBN 1-930051-26-3.
- Die Evangelies wys dat beide Jesus en Johannes die Doper berou van sondes en die koms van die Koninkryk van God verkondig het.
- Sien Schwietzer, Albert: The Quest of the Historical Jesus: A Critical Study of its Progress from Reimarus to Wrede, bl. 370–371, 402. Scribner (1968), ISBN 0-02-089240-3; Ehrman, Bart Apocalyptic Prophet of the New Millennium, Oxford University Press USA, 1999. ISBN 0-19-512474-X. Crossan maak egter 'n onderskeid tussen Johannes se apokaliptiese leerstellings en Jesus se morele leerstellings in The Birth of Christianity: Discovering What Happened in the Years Immediately After the Execution of Jesus deur John Dominic Crossan. bl. 305–344. Harper Collins, 1998. ISBN 0-06-061659-8.
- Dit sluit die geloof van Jesus as die Messias in. Brown, Michael L. Answering Jewish Objections to Jesus: Messianic Prophecy Objections Baker Books, 2003. ISBN 0-8010-6423-6. Brown wys hoe die Christelike konsep van 'n Messias verwant is aan idees uit die laat Tweede Tempel-periode in Judaïsme. Sien ook Klausner, Joseph: The Messianic Idea in Israel: From its Beginning to the Completion of the Mishnah, Macmillan 1955; Patai, Raphael: Messiah Texts, Wayne State University Press, 1989. ISBN 0-8143-1850-9 en Crossan, John Dominic: The Birth of Christianity: Discovering What Happened in the Years Immediately After the Execution of Jesus, bl. 461. Harper Collins, 1998. ISBN 0-06-061659-8. Patai en Klausner is van mening dat een interpretasie van die voorspellings twee Messiase noem: Messias ben Josef (die sterwende Messias) en Messias ben Dawid (die Dawid-koning), of moontlik een Messias wat twee keer kom. Crossan haal ook die Esseniese leerstelling oor die twee Messiasse aan. Hierdie kan ook met die Christelike doktrine van die wederkoms vergelyk word.
- Katzer, Josef: Das Leben in Israel zur Zeit Jesu. Würzburg: Echter 2003, bl. 183 Uittreksel aanlyn beskikbaar: Jesus von A-Z: Frauen
- Katzer (2003), bl. 183
- Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. bl. 558; John P. Meier, A Marginal Jew. New York: Doubleday, 1991 vol. 1:205–7;
- Vermes, "Jesus the Jew: A Historian's Reading of the Gospels"
- Stern, nommer 52, 18 Desember 2002: Jesus: Was Forscher heute wissen. Bl. 50
- Bettenson, Henry en Maunder, Chris. Documents of the Christian Church (3de uitgawe), Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-288071-3
- Gaztambide, Daniel. "The Synoptic Problem: Two-Source Hypothesis and Q", AramaicNT.org. Besoek op 14 April 2007.
- Gaztambide, Daniel. "So Sayeth The Lord... According to Who?", AramaicNT.org. Besoek op 14 April 2007.
- Miller, Robert J. ed. (1994) The Complete Gospels: Annotated Scholars Version. Polebridge Pres: Sonoma, CA. bl. 1–5.
- Barnett, Paul: "Is the New Testament History?," bl.1.
- Hawkins, Craig S. "The Book of Acts and Archaeology", Apologetics Information Ministry. Besoek op 14 April 2007.
- Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. ISBN 0-671-11500-6. bl. 553–7
- Meier, John P. A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday: 1991. vol 1: bl. 168–171.
- Michael Martin; John Mackinnon Robertson; G.A. Wells. The Jesus Legend, Chicago: Open Court, 1996, bl xii.
- Oorspronklike aanhaling: "We might for our purposes define parallelomania as that extravagance among scholars which first overdoes the supposed similarity in passages and then proceeds to describe source and derivation as if implying a literary connection flowing in an inevitable or predetermined direction." Sandmel, Samuel. "Parallelomania," Journal of Biblical Literature 1 (Maart 1962)
- Komoszewski et al (2006), Reinventing Jesus, Kregel, bl.237
- Oorspronklike aanhaling: "Judaism was a milieu to which doctrines of the deaths and rebirths, of mythical gods seemed so entirely foreign that the emergence of such a fabrication from its midst is very hard to credit." uit Grant, Michael: Jesus: An Historian's Review of the Gospels, Scribner, 1995 bl. 199. ISBN 0-684-81867-1
- Hierdie afdeling gebruik 'n aantal bronne om die leerstellings van hierdie groep te bepaal, veral die vroeë Geloofsbelydenisse, die Kategismus van die Katolieke Kerk, 'n aantal teologiese werke en die verskeie Belydenisse wat deur die Reformasie opgestel is, insluitende die Nege-en-dertig Artikels van die Kerk van Engeland, werke in die Boek van Konkordansie en ander tekste.
- Catechism of the Catholic Church § 436–40; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2; Irenaeus On the Detection and Overthrow of the So-Called Gnosis in Patrologia Graeca red. J. P. Migne (Parys, 1857–1866) 7/1, 93; Lukas 2:11; Matteus 16:16
- Catechism of the Catholic Church § 606–618; Council of Trent (1547) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) NIV Johannes 14:2–3
- Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 9; Augsburg Confession, artikel 2; Second Helvetic Confession, hoofstuk 8; Romeine 5:12–21; 1 Korintiërs 15:21–22.
- Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 441–451; Augsburg Confession, artikel 3; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Matteus 16:16–17; 1 Korintiërs 2:8.
- Augsburg Confession, artikel 3; Johannes 1:1.
- Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 461–463;Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Johannes 1:14, 16; Hebreërs 10:5–7.
- Catechism of the Catholic Church § 456–460; Gregory of Nyssa, Orat. catech. 15 in Patrologia Graeca red. J. P. Migne (Parys, 1857–1866) 45, 48B; St. Irenaeus, Adversus Haereses 3.19.1 in ibid. 7/1, 939; St. Athanasius, De inc., 54.3 in ibid. 25, 192B. St. Thomas Aquinas, Opusc. in ibid. 57: 1–4; Galasiërs 4:4–5.
- Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 484–489, 494–507; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel.
- Kategismus van die Katolieke Kerk § 541–546
- Belydenis van die apostel; Kategismus van die Katolieke Kerk § 551–553; Augsburg Confession, article 8; Luther's Small Catechism kommentaar oor die Belydenis van die apostel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9; Leo the Great, Sermo 4.3 in Patrologia Latina red. J. P. Migne (Parys, 1841–1855); Matteus 16:18.
- Kategismus van die Katolieke Kerk § 1322–1419; Maarten Luther, Augsburg Confession, artikel 10; Luther's Small Catechism: the Sacrament of the Altar
- Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea; Luther's Small Catechism kommentaar oor die Belydenis van die apostel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9
- Belydenis van die apostel; Kategismus van die Katolieke Kerk § 632–635; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 3; Augsburg Confession, artikel 3; Council of Rome (745) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 587; Benedict XII, Cum dudum (1341) in ibid. § 1011; Clement VI, Super quibusdam (1351) in ibid. § 1077; Council of Toledo IV (625) in ibid. § 485; Matteus 27:52–53.
- Kategismus van die Katolieke Kerk § 638–655; Byzantine Liturgy, Troparion of Easter; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 4 en 17; Augsburg Confession, artikel 3; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9.
- Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 668–675, 678–679; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Matteus 25:32–46.
- Pliny the Younger: C. Plinius Traino Imperatori Liber Decimus Epistula XCVI. Vertaal uit die Engesle aanhaling: "Christians were 'singing responsively a hymn to Christ as to god'".
- Beleid van Nicea; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 1; Augsburg Confession, artikel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 3; Council of Nicaea I (325) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 126; Council of Constantinople II (553) in ibid. § 424 and 424; Council of Ephesus in ibid. § 255; Johannes 1:1; Johannes 8:58; Johannes 10:30.
- Kategismus van die Katolieke Kerk § 464–469; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2 en 3 Second Helvetic Confession, hoofstuk 9; Council of Ephesus (431) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 250; Council of Ephesus in ibid. § 251; Council of Chalcedon (451) in ibid. § 301 and 302; Hebreërs 4:15.
- Pous Benedictus XVI (2007): Jesus of Nazareth. Double Day; Sien ook Van Biema (2007). The Pope's Favorite Rabbi. Time Magazine, asook Murray J. Harris (1998) Jesus as God . Baker Academic.
- C.S. Lewis en Peter Kreeft (1988): "The Divinity of Jesus Christ" uit Fundamentals of the Faith. Ignatius Press; Kreeft en Tacelli, Handbook of Christian Apologetics, (Madison, 1994), 149-174.
- http://scriptures.lds.org/en/dc/20/28#28
- Boek van Mormon: 3 Nefi 11:8.
- "Jesus The Ruler Whose Origin Is From Early Times," The Watchtower (15 June 1998) bl. 22.
- "What Do They Believe?", Watchtower Bible and Tract Society c.f.. Besoek op 14 April 2007.
- Flint, James; Flint, Deb. One God or a Trinity? Printland Publishers: Hyderabad. Bl. 3. ISBN 81-87409-61-4.
- Flint, James; Flint, Deb. One God or a Trinity? Printland Publishers: Hyderabad. Bl. 10. ISBN 81-87409-61-4.
- Pearce, Fred. Jesus: God the Son or Son of God? Does the Bible Teach the Trinity?. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, VK. Bl. 7.
- Pearce, Fred. Jesus: God the Son or Son of God? Does the Bible Teach the Trinity?. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, VK. Bl. 8.
- Morgan, Tecwyn. Christ is Coming! Bible Teaching About His Return. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, UK. Bl. 1.
- Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 102
- McManners, John, ed., The Oxford Illustrated History of Christianity, Oxford: Oxford University Press 1990, bl. 26–31.
- Ehrman, Bart D. Lost Christianities, Oxford, 2003, bl. 124–125
- Wace, Henry: "Commentary on Marcion". Besoek op 16 April 2007.
- Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 103, 104–105 en 108
- Bernhard von Dadelsen: Aufbruch ins Morgenland. Weltreligion Islam: Geschichte, Kultur, Gesellschaft. München: Zabert Sandmann 2009, bl. 48
- Mufti A.H. Elias, "Jesus (Isa) A.S. in Islam, and his Second Coming", Islam.tc. Verkry op 14 April 2007.
- Parrinder, Geoffrey. Jesus in the Quran, bl.121, Oxford: Oneworld Publications, 1996. ISBN 1-85168-094-2
- Hanif, Jhangeer. "Qur'anic Verse regarding Second Coming of Jesus". Verkry op 14 April 2007.
- Islahi, Amin. [Tadabbur-i-Qur'an. Faran Foundation:Lahore vol.2, bl.243
- Koran 3:45, Koran 19:21, Koran 19:35 en Koran 21:19
- III&E. "Prophethood in Islam", Verkry op 14 April 2007.
- "The Islamic and Christian views of Jesus: a comparison", ISoundvision, verkry op 14 April 2007.
- Koran 3:59; Koran 4:171; Koran 5:116-117.
- Abdullah Ibrahim, "The History of the Quran and the Injil", Arabic Bible Outreach Ministry. Verkry op 15 April 2007.
- Artikel oor Jesus in die Encyclopedia of Islam.
- "Crucifixion or cruci-fiction", deur Ahmed Deedat
- Mahmoud Ayoub, The death of Jesus: Reality or Delusion, Journal of the Muslim World 70 (1980) bl. 91–121. Oorspronklike Engelse aanhaling: "The Qur'an is not here speaking about a man, righteous and wronged though he may be, but about the Word of God who was sent to earth and returned to God. Thus the denial of killing of Jesus is a denial of the power of men to vanquish and destroy the divine Word, which is for ever victorious.".
- Ahmad, M. M. "The Lost Tribes of Israel: The Travels of Jesus", Ahmadiyya Muslim Community. Verkry op 14 April 2007. Günter Grönbold, Jesus In Indien, München: Kösel 1985, ISBN 3-466-20270-1. Norbert Klatt, Lebte Jesus in Indien?, Göttingen: Wallstein 1988.
- Emunoth ve-Deoth, II:5
- Simmons, Shraga, "Why Jews Don't Believe in Jesus". Verkry op 15 April 2007; "Why Jews Don't Believe in Jesus"; Ohr Samayach: Ask the Rabbi. Verkry op 15 April 2007; "Why don't Jews believe that Jesus was the messiah?", AskMoses.com. Verkry op 15 April 2007.
- Engelse teks: "For us in the Jewish community anyone who claims that Jesus is their savior is no longer a Jew and is an apostate." (Contemporary American Reform Responsa, #68)."Question 18.3.4: Reform's Position On...What is unacceptable practice?", faqs.org. Verkry op 15 April 2007.
- Devarim 13:1–5
- Buchwald, Ephraim: "Parashat Re'eh 5764–2004: Identifying a True Prophet", National Jewish Outreach Program, verkry op 15 April 2007; Tracey Rich, "Prophets and Prophecy", Judaism 101, verkry op 15 April 2007; Rabbi Pinchas Frankel, "Covenant of History: A Fools Prophecy", Orthodox Union of Jewish Congregations of America, verkry op 15 April 2007; Laurence Edwards, "Torat Hayim — Living Torah: No Rest(s) for the Wicked", Union of American Hebrew Congregations, verkry op 15 April 2007.
- Beverley, James A., Hollywood's Idol, Christianity Today, "Jesus Christ also lived previous lives," het hy gesê. "So, you see, he reached a high state, either as a Bodhisattva, or an enlightened person, through Buddhist practice or something like that," Verkry op 20 April 2007.
- Digha Nikaya 13.15; Matteus 15:14.
- "Gospel of Thomas:The Buddhist Jesus?" Verkry op 15 April 2007.
- Christ the Messenger. Verkry op 15 April 2007.
- Paramahansa Yogananda, Autobiography of a Yogi, 2nd ed., Crystal Clarity Publishers, 2005. ISBN 1-56589-212-7.
- ( Taylor, Dan. ) "The Jesus So Few Know," The Good News A Magazine of Understanding. Verkry op 15 April 2007.
- Jesus Christ in the Baha'i Writings deur Robert Stockman in die Bahá'í Studies Review. Vol. 1. 1992.
- Brief deur Shoghi Effendi op 29 November 1937 soos gepubliseer in Hornby, Helen (red.) (1983). Lights of Guidance: A Bahá'í Reference File. Bahá'í Publishing Trust, New Delhi, Indië. ISBN 81-85091-46-3. Bl. 491.
- Bahá'í Apocalypticism: The Concept of Progressive Revelation deur Zaid Lundberg. Hoofstuk VII. Department of History of Religion at the Faculty of Theology, Lund University: 1996–05. Besoek op 2007–07–04.
- Mandaean Scriptures and Fragments: The Haran Gawaitha Verkry op 20 April 2007.
- Wills, Garry, What Jesus Meant (2006) ISBN 0-670-03496-7
- Crossan, John Dominic: The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant, HarperSanFrancisco (1993), ISBN 0-06-061629-6; Robert Funk, The Five Gospels: What Did Jesus Really Say? The Search for the AUTHENTIC Words of Jesus, Harper San Francisco (1997), ISBN 0-06-063040-X; Robert Funk, The Acts of Jesus: What Did Jesus Really Do?, The Jesus Seminar, Harper San Francisco (1998), ISBN 0-06-062978-9; The Jesus Seminar, The Gospel of Jesus: According to the Jesus Seminar, Robert Walter Funk (Editor), Polebridge Press (1999), ISBN 0-944344-74-7
- Vertaal vanaf die Engelse aanhaling: "I cannot myself feel that either in the matter of wisdom or in the matter of virtue Christ stands quite as high as some other people known to History. I think I should put Buddha and Socrates above Him in those respects." Russell, Bertrand, Why I am not a Christian, 6 Maart 1927, verkry op 15 April 2007.
- Nietzsche, Friedrich. "The Anti-Christ", afdelings 54, 43.
- Rictor Norton, Lists of Famous Homosexuals. Volgens die webwerf het Jakobus 1 van Engeland in 1617 Jesus se homoseksualiteit as 'n verskoning van sy eie homoseksualiteit gebruik.
- Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
- Die brief van Clemens van Alexandrië, Engelse vertaling, Universiteit van Bremen
- Starbird, Margaret: The Woman With the Alabaster Jar. Mary Magdalen and the Holy Grail. Santa Fe (Nieu-Meksiko): Bear & Company 1993, hoofstuk 11
- Langbein, Walter-Jörg: Das Sakrileg und die Heiligen Frauen. Das Geheimnis um die Nachkommen Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006, bl. 162
- Sniegocki, John. "Review of Joseph GRASSI, Peace on Earth: Roots and Practices from Luke's Gospel," Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, 2004 (berou, vergifnis); Bock, Darrell L. "Major Themes of Jesus' life," (koms van die Koninkryk van God); Brussat, Frederic and Mary Ann. "Review of If Grace Is So Amazing, Why Don't We Like It?," (genade); Hughes, F. A. "Grace and Truth," STEM publishing 1972 (genade)
- The Jefferson Bible. Verkry op 20 April 2007.
- "Christian Antisemitism: A History of Hate" deur William Nicholls, 1993. Jason Aronson Inc., 1995
- "Mature Christianity: The Recognition and Repudiation of the Anti-Jewish Polemic in the New Testament" Norman A. Beck, Susquehanna Univ. Press, 1985
- "The Satanizing of the Jews: Origin and development of mystical anti-Semitism" Joel Carmichael, Fromm, 1993
- "The Origins of Anti-Semitism: Attitudes Toward Judaism in Pagan and Christian Antiquity" John G. Gager, Oxford Univ. Press, 1983
- "What Did They Think of the Jews?" Red.: Allan Gould, Jason Aronson Inc., 1991
- "The New Testament's Anti-Jewish Slander and Conventions of Ancient Polemic," Luke Johnson, Journal of Biblical Literature, Volume 3, 1989
- "Three Popes and the Jews" Pinchas E. Lapide, Hawthorne Books, 1967
- "National Socialism and the Roman Catholic Church" Nathaniel Micklem, Oxford Univ. Press, 1939
- "Theological Anti-Semitism in the New Testament", Rosemary Radford Ruether, Christian Century, Feb. 1968, Vol. 85
- "John Chrysostom and the Jews" Robert L. Wilken, University of California Press, Berkeley, 1983
- Of Revelation and Revolution, Volume 1: Christianity, Colonialism, and Consciousness in South Africa deur Jean Comaroff, John L. Comaroff, 1991, University of Chicago Press
- A Violent Evangelism: The Political and Religious Conquest of the Americas deur Luis Rivera Pagan, 1992, Westminster Press
- The Americas in the Spanish World Order: The Justification for Conquest in the 17th Century deur James Muldoon, 1994, University of Pennsylvania Press
- An Empire Divided: Religion, Republicanism, and the Making of French Colonialism, 1880–1914 deur J.P. Daughton, 2006, Oxford University Press
- Contracting Colonialism: Translations and Christian Conversion in Tagalog Society Under Early Spanish Rule deur Vicente L. Rafael, 1988, Cornell University Press
- Christians and Missionaries in India: Cross-Cultural Communication Since 1500; With Special Reference to Caste, Conversion, and Colonialism (Studies in the History of Christian Missions) redigering deur Robert Eric Frykenberg en Alaine Low, 2003, Wm. B. Eerdmans
BronnelysWysig
- Allison, Dale. Jesus of Nazareth: Millenarian Prophet. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1999. ISBN 0-8006-3144-7
- Brown, Raymond E. An Introduction to the New Testament. New York: Doubleday, 1997. ISBN 0-385-24767-2
- Cohen, Shaye J.D. From the Maccabees to the Mishnah. Louisville, KY: Westminster John Knox Press, 1988. ISBN 0-664-25017-3
- Cohen, Shaye J.D. The Beginnings of Jewishness: Boundaries, Varieties, Uncertainties. Berkeley: University of California Press, 2001. ISBN 0-520-22693-3
- Crossan, John Dominic.
- Guy Davenport and Benjamin Urrutia. The Logia of Yeshua; The Sayings of Jesus. Washington, DC: 1996. ISBN 1-887178-70-8
- De La Potterie, Ignace. "The Hour of Jesus." New York: Alba House, 1989.
- Doherty, Earl: The Jesus Puzzle. Did Christianity Begin With A Mythical Christ? - Challenging the Existence of an Historical Jesus. Ottawa: Canadian Humanist Publications 1999
- Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. ISBN 0-671-11500-6
- Ehrman, Bart. The Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. New York: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-514183-0
- Ehrman, Bart. The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings. New York: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-515462-2
- Flemming, Brian (regisseur): The God Who Wasn't There. DVD: Beyond Belief Media, vrystelling: 23 Augustus 2005
- Fredriksen, Paula. Jesus of Nazareth, King of the Jews: A Jewish Life and the Emergence of Christianity. New York: Vintage, 2000. ISBN 0-679-76746-0
- Fredriksen, Paula. From Jesus to Christ. New Haven: Yale University Press, 2000. ISBN 0-300-04864-5
- Finegan, Jack. Handbook of Biblical Chronology, revised ed. Peabody, MA: Hendrickson Publishers, 1998. ISBN 1-56563-143-9.
- Fuller, Reginald H., The Foundations of New Testament Christology']. New York: Scribners, 1965. ISBN 0-227-17075-X
- Lepelley, Claude: Rome et l'intégration de l'Empire. Tome 2: Approches régionales du Haut-Empire romain 44 av.J.-C.-260 ap.J.-C. Parys 1998: Presses Universitaires de France
- Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, New York: Anchor Doubleday,
- v. 1, The Roots of the Problem and the Person, 1991. ISBN 0-385-26425-9
- v. 2, Mentor, Message, and Miracles, 1994. ISBN 0-385-46992-6
- v. 3, Companions and Competitors, 2001. ISBN 0-385-46993-4
- Ochmann, Frank: Jesus. Was Forscher heute wissen. In: Stern. Nommer 52, 18 Desember 2002. Aanlyn beskikbaar: www.stern.de
- O'Collins, Gerald. Interpreting Jesus. Mahwah, NJ: Paulist Press, 1983.
- Pelikan, Jaroslav. Jesus Through the Centuries: His Place in the History of Culture. New Haven: Yale University Press, 1999. ISBN 0-300-07987-7
- Pleticha, Heinrich en Schönberger, Otto: Die Römer. Ein enzyklopädisches Sachbuch zur frühen Geschichte Europas. Bindlach: Gondrom 1992
- Robinson, John A. T. Redating the New Testament. Eugene, OR: Wipf & Stock, 2001 (original 1977). ISBN 1-57910-527-0.
- Sanders, E.P. The Historical Figure of Jesus. New York: Penguin, 1996. ISBN 0-14-014499-4
- Sanders, E.P. Jesus and Judaism. Minneapolis: Fortress Press, 1987. ISBN 0-8006-2061-5
- Vermes, Geza. Jesus the Jew: A Historian's Reading of the Gospels. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1981. ISBN 0-8006-1443-7
- Vermes, Geza. The Religion of Jesus the Jew. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1993. ISBN 0-8006-2797-0
- Vermes, Geza. Jesus in his Jewish Context. Minneapolis: Augsburg Fortress, 2003. ISBN 0-8006-3623-6
- Walker, Jim: Did Jesus exist? 12 Junie 1997. Aanlyn beskikbaar: nobeliefs.com
- Wilson, A.N. Jesus. London: Pimlico, 2003. ISBN 0-7126-0697-1
- Wright, N.T. Jesus and the Victory of God. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1997. ISBN 0-8006-2682-6
- Wright, N.T. The Resurrection of the Son of God: Christian Origins and the Question of God. Minneapolis: Augsburg Fortress, 2003. ISBN 0-8006-2679-6
- Zindler, Frank R.: Did Jesus Exist? In: The American Atheist, Somer 1998. Aanlyn beskikbaar: atheists.org
- Webwerf oor Flavius Joseph
Eksterne skakelsWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Jesus van Nasaret. |
- Gelowige sienings
- Volledige spreuke van Jesus Christus In Parallel Latyn & Engels
- Jesus Christ – artikels in die Catholic Encyclopedia
- Christian Foundations: Jesus articles from a Protestant perspective
- Verklaring oor die goddelikheid van Jesus Christus deur die Heiliges van die Laaste Dae.
- 'n Hindoe-perspektief oor Jesus
- 'n Islamiese perspektief oor Jesus
- BiblicalStudies.org.uk Bied 'n uitgebreide bibliografie en talle vol-teks artikels.
- Gnostic Christianity
- Geskiedkundige en skeptiese sienings
- Overview of the Life of Jesus 'n Opsomming van die verhalings in die Nuwe Testament.
- From Jesus to Christ — 'n PBS dokumentêre program oor Jesus en vroeë Christendom.
- Die Joods-Romeinse wêreld van Jesus
- The Jesus Puzzle — Earl Doherty s webwerf
- Jesus: Die Wahrheit hinter der Legende
- Wie Jesus wirklich starb
- The Greatest Story Never Told – 'n Onderhoud met die Rooms-Katolieke navorser Margaret Starbird oor die Heilige Huwelik en Maria Magdalena.
|
<urn:uuid:54d7946d-a1e3-4883-8609-5baeec835180>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Jesus_van_Nasaret
|
2019-07-21T08:47:14Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00520.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.99996
| false
|
Mayotte
Mayotte (Comories: Mahoré) is 'n eiland en oorsese département (département d'outre-mer, of DOM) van Frankryk aan die noordelike punt van die Mosambiekkanaal in die Indiese Oseaan, tussen noordelike Madagaskar en noordelike Mosambiek, met 'n oppervlak van 374 vierkante kilometer en 'n bevolking van 212 645. Die gebied is geografies deel van die Comore-eilande, maar nie polities nie. Dit staan ook as Mahoré bekend, veral onder voorstaanders vir die insluiting daarvan in die Unie van Comore.
Nasionale leuse: Liberté, égalité, fraternité (Frans vir: "Vryheid, Gelykheid, Broederskap") | |||||
Volkslied: Marseillaise | |||||
Hoofstad | Mamoudzou
Grootste stad | Mamoudzou | ||||
Amptelike tale | Frans | ||||
Regering • • President van dieterritoriale Vergadering• Prefek
Oorsese département Emmanuel Macron Daniel Zaïdani Jacques Witkowski | ||||
Onafhanklikheid • Gekoop deur Frankryk• Referendums oorbande met Frankryk• Departementele kollektiwiteit• Oorsese kollektiwiteit• Oorsese department en regio• Buitenste streek
1843 1974, 1976, 2009 2001 2003 31 Maart 2011 1 Januarie 2014 | ||||
Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
374 km2 (185ste) 144 myl2 0,4 | ||||
Bevolking - 2012-sensus - Digtheid |
212 645[1] 569 / km2 (21ste) 1 473 / myl2 | ||||
BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2009-skatting | ||||
Geldeenheid | Euro (€) (EUR )
Tydsone - Somertyd |
(UTC+3) nie toegepas nie (UTC+3) | ||||
Internet-TLD | .yt | ||||
Skakelkode | +262 |
Soos ander oorsese Franse gebiede is Mayotte ook een van die 27 régions van Frankryk met 'n status soortgelyk aan dié van die metropolitaanse Frankryk op die Europese vasteland. Mayotte maak sedert 31 Maart 2011 deel uit van die Euro-gebied en sedert 1 Januarie 2014 van die Europese Unie.
Inhoud
GeskiedenisWysig
Mayotte is in 1843 saam met die ander Comore-eilande aan Frankryk toegeken. Dit is die enigste eiland in die argipel wat in referendums in 1974 en 1976 gestem het om sy bande met Frankryk te behou en onafhanklikheid te laat vaar (met onderskeidelik 63,8% en 99,4% stemme). Die Comore maak steeds aanspraak op die eiland, en volgens 'n 1976 Verenigde Nasies se Sekuriteitsraadresolusie deur 14 van die 15 lede van die raad ondersteun, sou die raad die Comore se soewereiniteit oor Mayotte ondersteun, maar Frankryk het die resolusie geveto.
Die toestand van Mayotte blyk vir Frankryk lomp te wees: terwyl die bevolking grotendeels nie van Frankryk onafhanklik wou wees en by die Comore aansluit nie, is daar internasionale kritiek teen volgehoue bande van Mayotte aan Frankryk. Verder sou dit moeilik wees om die eiesoortige plaaslike administrasie van Mayotte, grootliks regeer volgens tradisionele Moslemreg, in die regsstrukture van Frankryk in te pas, om nie te praat van die koste om die lewensstandaard naby die vlak van die van metropolitaanse Frankryk te bring nie. As gevolg van hierdie redes, moet wette van die nasionale parlement spesifiek aandui of dit op Mayotte van toepassing is, vir die wette om daar te geld.
Die status van Mayotte het in 2001 verander om baie naby aan die van 'n département van die vastelandgedeelte van Frankryk te wees, met die spesifieke benaming collectivité départementale. Die verandering is in 'n referendum in Mayotte met 73% aanvaar. Na die grondwetlike hervorming van 2007 word dit 'n collectivité d'outre-mer met die titel collectivité départementale de Mayotte. Op 1 Januarie 2014 het Mayotte 'n oorsese administratiewe gebied (région d'outre-mer) en een van die agt sogenaamde régions ultrapériphériques of "uiterste randgebiede" van die Europese Gemeenskap geword.
Politiek en administratiewe verdelingWysig
Mayotte is in administratiewe opsig verdeel in 17 munisipaliteite (Frans: communes) en 19 kantons. Die eiland is tegelykertyd 'n oorsese administratiewe gebied (région) en département van Frankryk.
GeografieWysig
Die hoofeiland, Mahoré (of Grand Terre), is geologies die oudste van die Comore. Dit is 39 km lank en 22 km wyd, en die hoogste punte is tussen 500 en 600 meter bo seevlak. Weens die vulkaanrotse is die grond in sommige gebiede relatief vrugbaar. 'n Koraalrif wat groot dele van die eiland omring verseker beskerming vir skepe en 'n habitat vir vis.
Dzaoudzi was die hoofstad van die Comore tot 1962. Dit is geleë op Île Pamanzi (of Petit Terre), wat teen 10 km² die grootste van verskeie eilandjies langs Mahoré is, waarmee dit met 'n spoelbrug verbind is. Mamoudzou is nou Mayotte se administratiewe sentrum. Mayotte is 'n lid van die Indiese Oseaan Kommissie, met aparte lidmaatskap van die Comore-eilande.
DemografieWysig
Sowat 65 persent van Mayotte se 160 301 inwoners was volgens die sensus van 2002 in Mayotte gebore, 28 persent is van die Comore-eilande en drie persent is van Madagaskar.[4] Daar is klein minderhede van ander etniese groepe. Meer as 50 persent van die bevolking is jonger as twintig jaar.
Frans is die amptelike taal, alhoewel die meerderheid van die bevolking Mahories, 'n dialek van die Swahili-taal Komories, as omgangstaal praat.
Naastenby negentig persent van die bevolking is Soennitiese Moslems.
VerwysingsWysig
- ( INSEE, Regering van Frankryk. ) "212 600 habitants à Mayotte en 2012 - La population augmente toujours fortement" (PDF). Besoek op 2 September 2014.
- ( ) "Produit intérieur brut à Mayotte en 2009 : Une croissance dynamique mais un retard à rattraper". INSEE. Besoek op 2 September 2014.
- ( ) linfo.re: Mayotte obtient son statut de RUP
- ( ) MIG 1 DET – POPULATION SELON LE LIEU DE NAISSANCE
Eksterne skakelsWysig
- Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mayotte.
- ( Toerisme-inligting oor ) Mayotte op Wikivoyage
Die administratiewe geweste van Frankryk (Régions de France) | |
---|---|
Metropolitaanse geweste (Régions métropolitaines): | |
Akwitanië | Auvergne | Boergondië | Bretagne | Centre-Val de Loire | Champagne-Ardenne | Elsas | Franche-Comté | Île-de-France | Korsika | Languedoc-Roussillon | Limousin | Lotaringe | Midi-Pyrénées | Nord-Pas-de-Calais | Basse-Normandie | Haute-Normandie | Pays de la Loire | Pikardië | Poitou-Charentes | Provence-Alpes-Côte d'Azur | Rhône-Alpes | |
Metropolitaanse geweste 2016 (Régions métropolitaines): | |
Auvergne-Rhône-Alpes | Boergondië-Franche-Comté | Bretagne | Centre-Val de Loire | Grand Est | Hauts-de-France | Île-de-France | Korsika | Nieu-Akwitanië | Normandië | Oksitanië | Pays de la Loire | Provence-Alpes-Côte d'Azur | |
Oorsese geweste (Régions d’outre-mer): | |
Frans-Guyana | Guadeloupe | Martinique | Mayotte | Réunion |
|
<urn:uuid:d619ba0e-7b20-4ba6-83b0-ee45908c1435>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Mayotte
|
2019-07-21T08:31:07Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00520.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.998653
| false
|
Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1920
Die Suid-Afrikaanse parlementsverkiesing van 1920 het op 10 Maart 1920 plaasgevind,[1] en was die eerste verkiesing na die Eerste Wêreldoorlog in die Unie van Suid-Afrika. Die verkiesing was deur die Nasionale Party van generaal J.B.M. Hertzog gewen, maar Hertzog het nie geslaag om 'n kabinet te vorm, en Jan Smuts, leier van die Suid-Afrikaanse Party, met ondersteuning van die Engelstalige Unionisteparty, het 'n regering gevorm. Later in die jaar het die Unionisteparty uit die regering bedank, en 'n nuwe verkiesing moes gehou word.
UitslagWysig
Party | % | Setels |
---|---|---|
Nasionale Party | 36,48% | 44 |
Suid-Afrikaanse Party | 32,62% | 41 |
Unionisteparty | 14,03% | 25 |
Arbeidersparty | 14,64% | 21 |
Onafhanklikes | 2,16% | 3 |
Totaal | 100% | 134 |
VerwysingsWysig
- "The South African General Election was held on March 10th". The Spectator. London. 20 March 1920. Besoek op 21 February 2016.
|
<urn:uuid:82879a07-3b12-4b88-8f9a-802fa597d501>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Suid-Afrikaanse_algemene_verkiesing_van_1920
|
2019-07-21T09:06:19Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00520.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.9999
| false
|
Kategorie:Okkultiste
Jump to navigation
Jump to search
Wikimedia Commons bevat media in verband met Okkultiste. |
Subkategorieë
Hierdie kategorie bevat die volgende 5 subkategorië, uit 'n totaal van 5.
|
<urn:uuid:505a993d-db6a-4af8-bdca-bacf60a48d19>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Okkultiste
|
2019-07-21T09:38:07Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00520.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.951118
| false
|
Verwante veranderings
← Kaappunt
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
|
<urn:uuid:72aee4e2-6f88-4b78-b3d0-e1e379fd0025>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Kaappunt
|
2019-07-22T16:21:24Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195528141.87/warc/CC-MAIN-20190722154408-20190722180408-00120.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999999
| false
|
Ekonomie van Benin
Ekonomie van Benin | ||
---|---|---|
Geldeenheid | CFA Franc (XOF) | |
Fiskale jaar | Kalenderjaar | |
Handelsorganisasies | AU, ECOWAS, WTO | |
Statistieke [1] | ||
BBP rangorde | 144ste (2004) [2] | |
BBP | $8,338 miljard (2004) | |
Groeikoers van die BBP | 5% (2004) | |
BBP per capita | $1 200 (2004) | |
BBP volgens sektore | Landbou (36,3%), nywerheid (14,3%), dienste (49.4%) (2004) | |
Inflasiekoers | 2,8% (2004) | |
Bevolking onder die broodlyn | 33% (2001) | |
Mannekrag | nie beskikbaar | |
Mannekrag volgens beroep | nie beskikbaar | |
Werkloosheid | nie beskikbaar | |
Hoofnywerhede | Tekstielnywerheid, voedselverwerking, bougrondstowwe, sement | |
Handelsvennote | ||
Uitvoer | $720,9 miljoen (2004) | |
Uitvoergoedere | Katoen, ru-olie, palmprodukte, kakao | |
Belangrikste handelsvennote | Volksrepubliek China 30.2%, Indië 15.6%, Thailand 6%, Ghana 5.9%, Niger 4.5% (2004) | |
Invoer | $934,5 miljoen (2004) | |
Invoergoedere | Voedsel, kapitaalgoedere, petroleumprodukte | |
Belangrikste handelsvennote | Volksrepubliek China 29.7%, Frankryk 13.8%, Thailand 7.2%, Ivoorkus 4.6% (2004) | |
Publieke finansies | ||
Publieke skuldlas | nie beskikbaar | |
Staatsinkomste | $869,4 miljoen (2004) | |
Staatsuitgawes | $720,4 miljoen (1994) | |
Ekonomiese hulp | $342,6 miljoen (ontvang)(2000) |
Die ekonomie van Benin is nog onderontwikkel en word veral deur die landbousektor en klein bedrywe oorheers, wat ook die grootste bydrae tot die ekonomiese groei lewer. Naas die bestaansboerdery is daar die kommersiële landbou met katoen as die belangrikste produk, wat 40 persent van Benin se BBP en sowat 80 persent van sy uitvoerinkomste verteenwoordig. Ander belangrike produkte is tekstiele, palmprodukte en kakao. Mielies, bone, rys, grondboontjies, cashewneute, pynappels, kassawa, yamswortels en ander knolgewasse word net binne die bestaansboerdery verbou. Benin se beskeie visseryvloot lewer vis en kreef aan die plaaslike mark en vir uitvoer na Europa.
Die ekonomie, wat vroeër deur die staat beheer is, is nou geprivatiseer. Beninse burgers bestuur veral klein bedrywe, terwyl 'n aantal ondernemings in Franse of Libanese besit is. Benin se voormalige staatsbeheerde brouery is deur 'n Franse brouerymaatskappy oorgeneem.
Ligte nywerhede, wat hulle op die verwerking van landbouprodukte en die vervaardiging van verbruikersware toespits, oorheers die sekondêre sektor van Benin se ekonomie. Die dienstesektor groei vinnig danksy die ekonomiese en fiskale hervorming.
Beleggings en internasionale samewerking[wysig | wysig bron]
Met die oorgang na 'n demokratiese regering in 1990 hervat Benin sy ekonomiese ontwikkeling. Alhoewel die ekonomie nog steeds deur die lae pryse vir sy hoofuitvoergoedere geknel word, is daar grootskaalse beleggings deur private en publieke kapitaalbronne.
Benin dek die grootste deel van sy elektrisiteitsbehoeftes deur krag vanaf Ghana in te voer. 'n Gemeenskaplike hidroëlektriese projek met Togo aan die benedeloop van die Monorivier word as 'n belangrike stap in die rigting van groter elektriese selfvoorsiening beskou.
Die lidmaatskap in die monetêre sone van die CFA-Franc verseker ekonomiese stabiliteit en verleen toegang tot Franse ekonomiese bystand. Benin is ook 'n lidstaat van die Wes-Afrikaanse Ekonomiese Gemeenskap ECOWAS.
|
<urn:uuid:e8e1c75b-10a9-4973-9da7-e3befb59499e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Ekonomie_van_Benin
|
2019-07-17T16:59:53Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183545-00072.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999876
| false
|
Maak hoofkeuseskerm oop
Soek
Wouter Van Bellingen - Tale
Wouter Van Bellingen is beskikbaar in 3 tale.
Keer terug na Wouter Van Bellingen.
Tale
English
français
Nederlands
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:MobileLanguages/Wouter_Van_Bellingen
"
|
<urn:uuid:2ddb3d6b-5619-4cba-b9b3-2b81308df05e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:MobileLanguages/Wouter_Van_Bellingen
|
2019-07-21T08:44:18Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00544.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.785446
| false
|
Baktriese kameel
Baktriese Kameel | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bewaringstatus | ||||||||||||||
Wetenskaplike klassifikasie | ||||||||||||||
Binomiale naam | ||||||||||||||
Camelus bactrianus Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
Die leefgebied van die Baktriese kameel
Die Baktriese kameel (Camelus bactrianus) is 'n groot gelyktonige hoefdier, inheems aan die steppe van Oos-Asië. Byna al die geskatte 1,4 miljoen Baktriese kamele wat vandag leef is makgemaakte diere, maar daar is steeds 'n beraamde 950 wilde Baktriese kamele in Noordwes-China en Mongolië. Hierdie diere is in Oktober 2002 op die lys van kritiek bedreigde spesies geplaas.[1]
Voorkoms en habitat[wysig | wysig bron]
Baktriese kamele is meer as 2 meter hoog by die boggels en weeg meer as 725 kg. Hulle is herbivore wat gras, blare en graan vreet en in staat is om tot 120 liter water op 'n slag te kan drink. Hulle het 'n uiters taai bek wat hulle in staat stel om doring-agtige woestynplante te vreet.
Hulle is uitstekend toegerus om hulleself te beskerm teen die woestynhitte en sand, met wye, gekussingde voetsole en leeragtige gekussingde kneë en bors, neusgate wat oop en toe kan maak, ore wat uitgevoer is met beskermende hare en ruie oogwimpers met twee rye ooghare. 'n Dik pels en wol hou die dier warm gedurende die koue woestynnagte en dien as insulasie gedurende die daaglikse hitte.
Die dromedariskameel (Camelus dromedarius) is die enigste ander kameelspesie inheems aan die Saharawoestyn, maar wat vandag uitgestorwe is in die natuur. In vergelyking is die Baktriese kameel 'n bonkiger en 'n meer geharde dier, wat in staat is om van die skroeiende hitte van Noord-Iran tot die vriesende winters van Tibet te kan oorleef.[2] Die dromedaris is groter en vinniger, en met 'n ruiter kan dit vir baie ure 'n spoed van 12 tot 15 km/uur handhaaf, in vergelyking met die 2,5 km/uur van die Baktriese kameel.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Daar word vermoed dat die Baktriese kameel, onafhanklik van die Dromedaris, ongeveer 2500 v.C. moontlik in Noord-Iran of Suid-Wes Turkestan makgemaak is, en dat die Dromedaris ongeveer 4000 v.C. in Arabië makgemaak is.
Galery[wysig | wysig bron]
'n Baktriese kameel in die St. Louis dieretuin in Missouri.
'n Baktriese kameel trotseer die koue in die dieretuin van Keulen.
'n Trop kamele les hulle dors by 'n krip in Mongolië.
Verwysings[wysig | wysig bron]
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Kameelagtiges | |
---|---|
Afro-Asiatiese Kameelagtiges: Baktriese Kameel - Dromedaris | |
Suid-Amerikaanse Kameelagtiges: Alpakka - Guanaco - Llama - Vicuña |
|
<urn:uuid:7e12c4a9-484d-47fb-8e62-344ecbebbe8c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Baktriese_Kameel
|
2019-07-21T09:04:00Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00544.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999894
| false
|
Meyer Dolinsky
Jump to navigation
Jump to search
Meyer Dolinsky | |
Geboorte | 13 Oktober 1923 |
---|---|
Nasionaliteit | Amerikaans |
Sterfte | 29 Februarie 1984 (op 60) |
Beroep(e) | Akteur en skrywer |
Internet-rolprentdatabasis-profiel |
Meyer Dolinsky (13 Oktober 1923 – 29 Februarie 1984) was 'n Amerikaanse akteur en skrywer. Hy was bekend vir sy rolle in die televisiereekse The Outer Limits (1963), Star Trek (1966), Mission: Impossible (1966), en The Invaders (1967).
Filmografie[wysig | wysig bron]
Rolprente[wysig | wysig bron]
- 1957: Hot Rod Rumble
- 1958: As Young as We Are
- 1978: The Fifth Floor
Televisiereekse[wysig | wysig bron]
- 1963: The Outer Limits
- 1966: Star Trek
- 1966: Mission: Impossible
- 1967: The Invaders
Televisierolprente[wysig | wysig bron]
- 1955: The First Mintmaster
- 1955: The Touch of Steel
- 1972: The Manhunter
- 1977: SST: Death Flight
|
<urn:uuid:babcb821-6a47-4ba9-9335-d45c3bc8781e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Meyer_Dolinsky
|
2019-07-21T08:55:29Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00544.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.989294
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "Kategorie:Slawiese mitologie" skakel
←
Kategorie:Slawiese mitologie
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
Kategorie:Slawiese mitologie
:
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Kategorie:Slawiese mitologie
(insluiting)
(
← skakels
wysig
)
Gebruiker:Legobot/Wikidata/General
(
← skakels
wysig
)
Gebruiker:Legobot/Wikidata/szlwiki
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Kategorie:Slawiese_mitologie
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Kategorie
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:bd3b4408-4007-44d3-9eec-eace1bd2d9d3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Kategorie:Slawiese_mitologie
|
2019-07-21T08:51:46Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526940.0/warc/CC-MAIN-20190721082354-20190721104354-00544.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.990783
| false
|
Sintetiese klavier
'n Sintetiese klavier of sintetiseerder is 'n elektroniese toestel wat 'n verskeidenheid klanke kan produseer deur seine van verskillende frekwensies te genereer en te kombineer. Sintetiseerders skep elektriese seine eerder as direkte akoestiese klanke, wat dan deur 'n luidspreker of stel kopfone gespeel word.
Sintetiseerders word gewoonlik (maar nie eksklusief nie) deur 'n musikale toetsbord in die styl van die klavier beheer. Sintetiese klaviere kan 'n wye reeks klanke produseer wat ander instrumente kan naboots (soos dwarsfluite, kitare en selfs tromme), of dit kan heeltemal nuwe klankkleure (( "timbres") genereer. )
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die eerste elektriese sintetiseerder is in 1876 deur Elisha Gray uitgevind (hy is bekend vir sy rol in die ontwikkeling van 'n telefoonprototipe).[1][2] Robert Moog het 'n rewolusionêre sintetiseerder geskep wat op Wendy Carlos se Switched-On Bach (1968), 'n gewilde opname wat vele musici aan die klank van sintetiseerders voorgestel het, gebruik is. In die 1970's het die ontwikkeling van verkleinde vastetoestand komponente toegelaat dat sintetiseerders vrystaande, beweeglike instrumente kon word, wat dit makliker gemaak het om hulle in musiekkonserte te gebruik. Teen die vroeë 1980's het maatskappye soos Yamaha kompakte, redelik geprysde sintetiseerders soos die DX7 begin verkoop, en MIDI (musikale-instrument-digitale-koppelvlak) is ontwikkel, wat dit vereenvoudig het om sintetiseerders met ander elektroniese instrumente te integreer en te sinchroniseer. In die 1990's het ingewikkelde sintetiseerders nie meer spesialishardeware geverg nie en het hulle as sagteware vir die persoonlike rekenaar (PR) begin verskyn, gewoonlik as hardeware-emuleerders met aan-skerm knoppies en panele.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Electronic Musical Instrument 1870–1990, 2005, http://www.obsolete.com/120_years/machines/telegraph/, besoek op 2007-04-09
- Chadabe, Joel (Februarie 2000), The Electronic Century Part I: Beginnings, Electronic Musician, pp. 74–89
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Vintagesynth — outydse synth-ontdekker ( )
- Progsounds — aanlyn-synthbron ( )
- Synth Museum — outydse synth-bron ( )
- SoundProgramming.Net — synth-handleidingbergplek ( )
- Nuwe klankontwikkelaars — moontlike nuwe klank van 'n ingewikkelde toekomstige musiek ( )
- 120 jare van electroniese musiek — masjiene wat tussen 1870 en 1990 gebruik is ( )
- Prinsiepe van klanksintese by Universiteit Salford ( )
- Innoverende Sintese — artikels oor sintetiseerders
- Sintetiseerdermusiek ( )
|
<urn:uuid:9cae24a3-b290-4f20-8c4a-69bcf3a6bb36>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Sintetiseerder
|
2019-07-17T17:24:25Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183703-00088.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999684
| false
|
Häufig verlinkte Seiten
Aus SuperBesteFilme
Hier sind 34 Ergebnisse, beginnend mit Nummer 1.
- Filme (26 Links)
- Serien (25 Links)
- 24 - Twenty Four (16 Links)
- LOST (15 Links)
- Alias (15 Links)
- Fringe (14 Links)
- Heroes (14 Links)
- Supernatural (14 Links)
- Stargate: Universe (13 Links)
- Castle (13 Links)
- True Blood (13 Links)
- Angel (13 Links)
- Dexter (13 Links)
- Game of Thrones (13 Links)
- Buffy the Vampire Slayer (13 Links)
- Hauptseite (7 Links)
- Dennis (5 Links)
- Eureka (5 Links)
- Doctor Who (5 Links)
- Musik (5 Links)
- Community (4 Links)
- Die Schränke von... (4 Links)
- Better Off Ted (4 Links)
- Warehouse 13 (4 Links)
- How I Met Your Mother (4 Links)
- Paradox (3 Links)
- Africa Hitech (3 Links)
- Akte X (3 Links)
- Motor City Drum Ensemble (3 Links)
- Tobi (3 Links)
- Sbtrkt (3 Links)
- Transformers 3 (3 Links)
- Template (2 Links)
- Paradoxer Musikschrank (2 Links)
|
<urn:uuid:1a4f9dce-adf2-426a-b269-d688cc06894a>
|
CC-MAIN-2019-30
|
http://www.superbeste.de/wiki/index.php?title=Spezial:Meistverlinkte_Seiten
|
2019-07-21T10:37:06Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00008.warc.gz
|
by-nc-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-nc-sa",
"by-nc-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.740505
| false
|
Kategorie:Wikipedia-artikels met SELIBR-identifiseerders
Jump to navigation
Jump to search
(vorige bladsy) (volgende bladsy)
Vir meer inligting, sien Wikipedia:Gesagbeheer.
Hierdie is 'n versteekte kategorie Dit kategoriseer bladsye vir administratiewe doeleindes. Dit vorm nie deel van die ensiklopedie nie. |
Bladsye in kategorie "Wikipedia-artikels met SELIBR-identifiseerders"
Die volgende 200 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 2 525.
(vorige bladsy) (volgende bladsy)I
- Ian Fleming (chemikus)
- IBM
- Abdullah Ibrahim
- Ice Cube
- Idaho
- IEEE
- Indië
- Arnaldur Indriðason
- Jean Auguste Dominique Ingres
- Helge Ingstad
- Internasionale Burgerlugvaartorganisasie
- Internasionale Geregshof
- Internasionale Monetêre Fonds
- Internasionale Strafhof
- Internasionale Vereniging van Atletiekfederasies
- Irenaeus van Lyon
- Luce Irigaray
- Iris Murdoch
- Isaac Albeniz
- Kazuo Ishiguro
- Islamitiese Staat
- Israel
- Istanboel
- Jurga Ivanauskaitė
- Iwan I van Moskou
- Iwan III van Rusland
- Iwan IV van Rusland
- Iwan VI van Rusland
J
- Jabir ibn Hayyan
- Andrew Jackson
- Mahalia Jackson
- Jacob Hübner
- Jagielloniese Universiteit
- Jakobus I van Engeland
- Jakobus II van Engeland
- Jakobus V van Skotland
- Jalal Uddin Rumi
- Jamaika
- Henry James
- P. D. James
- Jenna Jameson
- Jan van Engeland
- Jane Seymour
- Japan
- Jaroslaf I van Kiëf
- Karl Jaspers
- Jauchzet Gott in allen Landen, BWV 51
- Stefan Jaworski
- Jean-Philippe Rameau
- Thomas Jefferson
- Jehan Alain
- Elfriede Jelinek
- Boris Jeltsin
- Edward Jenner
- Jeremia
- Jermak
- Sergei Jesenin
- Otto Jespersen
- Jesus van Nasaret
- Ruth Prawer Jhabvala
- Juan Ramón Jiménez
- Muhammad Ali Jinnah
- Joaquín Rodrigo
- Peter Jöback
- Steve Jobs
- Matthías Jochumsson
- Joeri Dolgoroeki
- Pous Johannes Paulus II
- Pous Johannes XXIII
- Thomas Johansson
- John Campbell
- John Catford
- John Dewey
- John Galsworthy
- Elton John
- Andrew Johnson
- Lyndon B. Johnson
- Paul Johnson
- Samuel Johnson
- Hanns Johst
- Angelina Jolie
- Irène Joliot-Curie
- Al Jolson
- Antoine-Henri Jomini
- Jona
- Ernest Jones
- Tommy Lee Jones
- Jordanië
- James Joyce
- Joël
- Juan Carlos I
- Judit
- Julia Kristeva
- Julian Barnes
- Juliana van Nederland
- Julius Caesar
- Justinianus I van Bisantium
- Juvenalis
K
- Kaapstad
- Franz Kafka
- Frida Kahlo
- Michail Kalasjnikof
- Kaliningrad
- Ingvar Kamprad
- Wassily Kandinsky
- Kangchenjunga
- Kangzi
- Immanuel Kant
- Herbert von Karajan
- Karel die Grote
- Karel die Stoute
- Karel I van Engeland
- Karel I van Oostenryk
- Karel II die Kale
- Karel II van Engeland
- Karel V
- Karel VI van Frankryk
- Karel VII van Frankryk
- Karel XIII van Swede
- Anatoli Karpof
- Garri Kasparof
- Katalonië
- Katharina I van Rusland
- Katharina II van Rusland
- Ahmed Kathrada
- Walter Kaufmann
- Kenneth Kaunda
- Yasunari Kawabata
- Danny Kaye
- Elia Kazan
- Buster Keaton
- John Keats
- Helen Keller
- Grace Kelly
- William Thomson, 1ste Baron Kelvin
- Rachel Kempson
- Kenia
- George Kennedy
- John F. Kennedy
- William Kentridge
- Jomo Kenyatta
- Johannes Kepler
- Kergueleneilande
- Jack Kerouac
- Philip Kerr
- Ian Kershaw
- Evelyn Keyes
- John Maynard Keynes
- Khadijah bint Khuwaylid
- Ibn Khaldun
- Syed Ahmed Khan
- Khartoem
- Omar Khayyám
- Mikhail Khodorkovsky
- Ruhollah Khomeini
- Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī
- Alexander Kielland
- Søren Kierkegaard
- Kurt Georg Kiesinger
- Kigali
- Val Kilmer
- Kim Il-sung
- Kim Jong-il
- B.B. King
- Carole King
- Martin Luther King jr.
- Stephen King
- Kingston, Jamaika
- Alfred Kinsey
- Rudyard Kipling
- Groothertog Kirill Wladimirowitsj van Rusland
- Sergei Kirof
- Henry Kissinger
- Herbert Kitchener
- Eartha Kitt
- Klavierconcerto nr. 7 (Mozart)
- Paul Klee
- Stephen Cole Kleene
- Heinrich von Kleist
- Klemens von Metternich
- Otto Klemperer
- Pierre Klossowski
- Knoet die Grote
- Beyoncé Knowles
- John Knox
- Johann Koch
- Robert Koch
- Koeblai Khan
- Koeweit
- Koezma Minin
- Helmut Kohl
- Lawrence Kohlberg
- Alexandre Kojève
- Leszek Kołakowski
- Peter Kolbe
- Käthe Kollwitz
- Kolossense
- Kommunistiese Manifes
- Kommunistiese Party van die Sowjetunie
|
<urn:uuid:881dda06-45ca-4d2d-a9df-c1d21ac4814a>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Wikipedia-artikels_met_SELIBR-identifiseerders?from=Hw
|
2019-07-21T11:21:47Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00008.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.88598
| false
|
Sjabloon:Skoonmaak
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie artikel moet skoongemaak of andersins verbeter word. Hierdie artikel voldoen nie tans aan die hoë gehaltestandaarde waarna Wikipedia streef nie. Voel vry om self in te spring en verbeterings te maak, en verwyder hierdie kennisgewing ná die tyd. Vir meer hulp, sien die redigeringshulp. Daar is moontlik kommentaar in die artikel of op die besprekingsblad oor wat verbeter moet word. Hierdie kennisgewing is op DD M J hier geplaas. |
Die onderstaande dokumentasie word nie vertoon wanneer die sjabloon geplaas word nie.
|
<urn:uuid:ee5407ff-6784-4226-a580-b4a4f2e3be7b>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Sjabloon:Skoonmaak
|
2019-07-21T11:24:04Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00008.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 1.000003
| false
|
Bespreking:Albrecht Dürer
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Albrecht Dürer-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:9a228be1-2262-4f1a-b062-9f564e2e75e2>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Albrecht_D%C3%BCrer
|
2019-07-22T16:21:39Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195528141.87/warc/CC-MAIN-20190722154408-20190722180408-00168.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999909
| false
|
Neutron
In fisika is die neutron 'n subatomiese deeltjie met geen netto elektriese lading nie en 'n massa van 939,573 eV/c2, wat dit effens swaarder as 'n proton maak. Sy spin is ½. Sy antideeltjie word die antineutron genoem. Die neutron en proton is albei voorbeelde van 'n nukleon.
Neutron | ||
Die kwarksamestelling van ’n neutron: een opkwark (u) en twee afkwarke (d). Die kleure van die individuele kwarke is arbitrêr, maar al drie kleure moet teenwoordig wees. | ||
Klassifikasie | Barion | |
Samestelling | 1 opkwark, 2 afkwarke | |
Statistiek | Fermionies | |
Groep | Hadron | |
Wisselwerking | Swaartekrag, swak, sterk, elektromagneties | |
Simbool | n, n0, N0 | |
Antideeltjie | Antineutron | |
Geteoretiseer | Ernest Rutherford[1] (1920) | |
Ontdek | James Chadwick[2] (1932) | |
Massa | =1,674927471(21)×10−27 kg[3] 939,5654133(58) MeV/c2[3] 1,00866491588(49) u[3] | |
Gem. leeftyd | 881,5(15) s (vry) | |
Elektriese lading | 0 e (−2±8)×10−22 e (eksperimentele limiete)[4] | |
Dipoolmoment | < 2,9×10−26 e⋅cm (eksperimentele boonste limiet) | |
Elektriese polariseerbaarheid | 1,16(15)×10−3 fm3 | |
Magnetiese moment | −0,96623650(23)×10−26]] J·T−1[3] −1,04187563(25)×10−3 μB[3] −1,91304273(45) μN[3] | |
Magnetiese polariseerbaarheid | 3,7(20)×10−4 fm3 | |
Spin | 1 | |
Swak isospin | −1 | |
Pariteit | +1 |
Inhoud
EienskappeWysig
Buite die kern is neutrone onstabiel en het dit 'n gemiddelde leeftyd van 886 sekondes (ongeveer 15 minute), waarna dit ontbind deur 'n elektron en 'n antineutrino af te gee om 'n proton te vorm. Neutrone in hierdie onstabiele toestand staan bekend as vrye neutrone. Dieselfde vervalmetode (beta-verval) vind in sommige kerne plaas. Deeltjies binne die kern is tipies resonante tussen neutrone en protone, wat in mekaar verander deur hetsy die emissie of absorpsie van pione. Die neutron se antimaterie-eweknie is die antineutron.
Die aantal neutrone bepaal die isotoop van 'n element (die isotoop koolstof-12 het byvoorbeeld ses protone en ses neutrone, terwyl koolstof-14 ses protone en agt neutrone het). Isotope is atome van dieselfde element wat dieselfde atoomgetal het, maar verskillende massas as gevolg van die verskillende aantal neutrone in die kern.
NeutroninteraksiesWysig
Al is dit waar dat die neutron 'n netto lading van nul het, bestaan dit nogtans uit elektries gelaaide kwarke op dieselfde manier as wat 'n neutrale atoom uit protone en elektrone bestaan. Die neutron ervaar as sulks die elektromagnetiese interaksies. Die beweging van die ladings binne 'n neutron word egter nie uitgekanselleer nie en om hierdie rede het 'n neutron 'n magnetiese moment groter as nul.
Swaartekrag word dikwels nie bespreek wanneer oor neutrone gepraat word nie. Dit is omdat die interaksies van neutrone dikwels slegs op die subatomiese vlak bestudeer word. Op dié vlak is die invloed van swaartekrag so klein relatief tot die ander kragte betrokke dat dit glad nie bespeur kan word nie. Ten spyte hiervan sal 'n neutron dieselfde swaartekragversnelling as gevolg van die aarde se swaartekragveld ondergaan as 'n baksteen wat van lood gemaak is.
Gelaaide deeltjies (soos protone, elektrone of alfadeeltjies) en elektromagnetiese straling (soos gammastrale) verloor energie as hulle deur materie beweeg. Hulle oefen elektriese kragte uit wat die atome van die materiaal waardeur hulle beweeg, ioniseer. Die energie wat sodoende opgeneem word om die ionisasie te bewerkstellig is gelyk aan die energie wat deur die gelaaide deeltjie verloor word. Die deeltjie word dan vertraag of in die gammastraal geabsorbeer of verstrooi. Die neutron daarenteen het geen elektriese lading nie en veroorsaak gevolglik dus geen ionisasie nie.
Met kernkraginteraksies is dit egter 'n heel ander saak. Kernkragte speel die leidende rol wanneer neutrone deur gewone materie beweeg. Gevolglik beweeg 'n neutron onverstoord deur materie totdat dit "kop-aan-kop" met 'n atoomkern bots.
Wanneer dit gebeur, word die neutrone en teikenkern verstrooi (gedeflekteer of vertraag), geabsorbeer of in iets heel anders verander. In die geval van die reaksie n + 3He → 1H + 3H (n:neutron; 3He: kern wat bestaan uit twee protone en twee neutrone; 3H: kern wat bestaan uit een proton en twee neutrone) kom dit voor asof die proton en neutron byvoorbeeld plekke geruil het met die vrystelling van kinetiese energie. In baie gevalle word sekondêre deeltjies geskep en word energie verbruik of vrygestel.
Neutrone, soos ander deeltjies, kan elastiese botsings ondergaan. 'n Botsing is elasties in die spesiale geval waar kinetiese energie behou word. Snoekerballe ondergaan byvoorbeeld ook elasties botsings. Die wet van die behoud van momentum geld hier ook soos met enige ander botsing. As die kern wat tydens 'n elastiese botsing getref word swaar is, word dit relatief min versnel, maar as dit 'n proton is wat getref word met ongeveer dieselfde massa as 'n neutron, word dit versnel om 'n groot deel van die oorspronklike snelheid van die neutron te bereik, wat dan natuurlik 'n ooreenstemmende vertraging ondergaan.
NeutronsporingWysig
Die mees algemene metode om 'n gelaaide deeltjie op te spoor, deur te kyk na die ionisasiebaan wat dit agterlaat, werk nie regstreeks vir neutrone nie. Neutrone wat elasties vanaf 'n ander atoom verstrooi word, kan egter 'n naspeurbare ionisasiebaan agterlaat, maar sulke eksperimente is nie maklik om uit te voer nie en ander tegnieke waar hul interaksies met atoomkerne bestudeer word, word meer algemeen gebruik.
'n Algemene tegniek vir die opspoor van neutrone behels die omskakeling van die energie wat vrygestel word deur sodanige interaksies in elektriese seine. Die kerne 3He, 6Li, 10B, 233U, 235U en 239Pu is nuttig vir sulke eksperimente. 'n Goeie bespreking oor neutronsporing kan gevind word in hoofstuk 14 in die boek Radiation Detection and Measurement deur Glenn F. Knoll.[5]
Gebruike van neutroneWysig
Die neutron speel 'n belangrike rol in baie kernreaksies. Neutronvangs lei byvoorbeeld dikwels tot neutronaktivering, wat radioaktiwiteit tot gevolg het. Kennis oor neutrone en hulle gedrag het 'n belangrike rol gespeel in die ontwikkeling van kernreaktors en kernwapens. Die ontwikkeling van "neutronlense", wat gebaseer is op die totale interne weerkaatsing binne 'n hol kapillêre glasbuis of deur weerkaatsing vanaf gerimpelde aluminiumplate, het die dryfkrag verskaf vir verdere navorsing in neutronmikroskopie en neutron/gamma-straal tomografie.
Een gebruik van neutronuitstralers is die naspeur van ligte kerne, veral die waterstof wat in watermolekules gevind word. Wanneer 'n vinnige neutron met 'n ligte kern bots, verloor dit 'n groot deel van sy energie. Deur die vertragingstempo van die neutrone wat teen die kerne bots en dan na die analiseerder terugkeer te bepaal, kan 'n neutronanaliseerder die waterinhoud in grond bepaal.
NeutronbronneWysig
Vanweë die feit dat vrye neutrone onstabiel is, kan hulle slegs verkry word deur die verval van kerne, kernreaksies en hoë energiereaksies (soos in die geval van kosmiese straling of deeltjieversnellers). Vrye neutronbundels word verkry vanaf neutronbronne deur middel van neutronvervoer.
Neutrone se gebrek aan elektriese lading verhoed ingenieurs of eksperimentele wetenskaplikes om hulle te beheer of te versnel. Gelaaide deeltjies kan versnel, vertraag of gedeflekteer word deur elektriese- of magneetvelde. Hierdie metodes het egter geen invloed op neutrone nie. (Daar is wel 'n klein invloed deur magnetiese velde op 'n vrye neutron vanweë sy magnetiese moment.)
OntdekkingWysig
In 1930 het Walther Bothe en H. Becker in Duitsland ontdek dat wanneer die baie energieryke alfadeeltjies wat vanaf polonium uitgestraal word op 'n sekere aantal ligte elemente, spesifiek berillium, boor of litium, sou val 'n ongewone straling met 'n hoë deurdringingsvermoë ontstaan het. Eers is gereken dit is gammastraling, al het dit toe 'n hoër deurdringingsvermoë getoon as enige ander bekende gammastraling, en hulle het bevind die resultate op grond van die aanname is baie moeilik om te interpreteer.
Die volgende groot deurbraak is in 1932 in Parys deur Irène Joliot-Curie en Frédéric Joliot gemaak. Hulle het gewys dat as die onbekende straling op paraffien of enige ander waterstofbevattende stof sou val, dit energieryke protone vrygestel het. Dit op sigself het nie die aanname dat dit 'n soort gammastraling is weerlê nie, maar het dit toenemend moeilik gemaak om die gedetailleerde kwantitatiewe analises van die data met die hipotese te vereenselwig. James Chadwick het later daardie selfde jaar in Engeland met 'n reeks eksperimente bewys die gammastraalhipotese is onversoenbaar met die eksperimentele waarnemings. Hy het voorgestel dat die nuwe straling eerder bestaan uit ongelaaide deeltjies met ongeveer dieselfde massa as 'n proton en het toe verdere eksperimente uitgevoer om sy voorstel te ondersteun. Hierdie ongelaaide deeltjies is toe eindelik neutrone gedoop, skynbaar van die Latynse woord vir "neutraal" en die Griekse agtervoegsel -on (soortgelyk aan "elektron" en "proton").
Huidige ontwikkelingsWysig
Die bestaan van stabiele trosse van vier neutrone, of tetraneutrone, is voorgestel deur 'n span onder leiding van Francisco-Miguel Marqués van die CNRS-laboratorium vir Kernfisika op grond van waarnemings van die verval van berillium-14-kerne. Wat die hipotese interessant maak, is dat die aanvaarde teorie voorspel dat sulke trosse nie stabiel behoort te wees nie en daarom nie kan bestaan nie.
AntineutroneWysig
VerwysingsWysig
- Ernest Rutherford. Chemed.chem.purdue.edu. Besoek op 2012-08-16.
- Nobelprys vir fisika, 1935. Nobelprize.org. Besoek op 2012-08-16.
- Mohr, P.J.; Taylor, B.N., Newell, D.B. (2014), "The 2014 CODATA Recommended Values of the Fundamental Physical Constants" (Webweergawe 7.0). National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, Maryland 20899.
- (2014) “Review of Particle Physics”. Chin. Phys. C 38 (9). doi:10.1088/1674-1137/38/9/090001.
- Glenn F. Knoll. Radiation Detection and Measurement, John Wiley & Sons, 1979. ISBN 978-0470131480
|
<urn:uuid:2485fe5b-47f9-48fd-a950-197065246dcd>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Neutron
|
2019-07-23T22:08:48Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00328.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999942
| false
|
Pous Leo II
Pous Leo II | |
---|---|
Geboortenaam | Leo Maneius |
Pontifikaat begin | 17 Augustus 682 |
Pontifikaat eindig | 3 Julie 683 |
Voorganger | Agato |
Opvolger | Benedictus II |
Gebore | 611 Sisilië, Italië |
Sterf | 3 Julie 683 Rome, Italië |
Ander pouse genaamd Leo |
Inhoud
BiografieWysig
Pous Leo II is in Sisilië gebore van Griekse afkoms, die seun van Paulus. Hoewel hy reeds 'n paar dae na die dood van sy voorganger Pous Agato op 10 Januarie 681 tot pous verkies is, is hy nie in die amp bevestig tot 17 Augustus 682, en regeer tot sy dood op 3 Julie 683. Hy word opgevolg deur Pous Benedictus II. Die naam ‘Leo’ beteken 'Leeu'.
PontifikaatWysig
Pous Leo staan bekend as 'n welsprekende prediker, 'n musiekliefhebber en vir sy welsynswerk vir die armes. Die rede vir sy vertraagde bevestiging was waarskynlik die onderhandelings oor die keiser se betrokkenheid by die verkiesing van pouse. Die pous was beide Latyn en Grieks magtig en het briewe in beide tale geskrywe.
Sy kort bewind het hom nie toegelaat om veel te verrig nie. Hy het egter die besluite van die sesde Ekumeniese Konsilie (680 – 681) bekragtig. Die konsilie het Monotelitisme verwerp as kettery. Pous Leo het briewe aan konings, biskoppe en adellikes in die Weste geskryf waarin hy in beroep op hulle doen om die besluite te onderskryf.
Die Konsilie het 'n banvloek teen Pous Honorius I uitgespreek omdat hy (Pous Honorius) nie sterk genoeg teen die Monotelitisme opgetree het nie. In opdrag van Pous Leo is in 684 'n sinode in Toledo gehou wat die besluite van die konsilie bevestig het.
Die banvloek teen Pous Honorius I het later probleme geskep toe die leer van die 'pouslike onfeilbaarheid' ter sprake gekom het. Leo skryf oor Pous Honorius I dat hy hom sien as iemand wat "profana proditione immaculatem fidem subvertare conatus est" (deur verraad probeer het om die onbevlekte geloof te ondermyn). In die Griekse teks van die brief aan die keiser is die gedeelte "subvertare conatus est" egter vervang met die sagtere "subversi permisit" (toegelaat het om ondermyn te word).[1]
Pous Leo II het ook 'n einde gemaak aan die pogings van die aartsbiskoppe van Ravenna om onafhanklik van Rome te wees. Keiser Konstantein het die edik van sy vader Konstans teruggetrek. Die pous het egter die belasting wat die aartsbiskoppe tradisioneel betaal het as hulle die pallium ontvang, afgeskaf.
Die pous het verskeie kerke laat bou, onder andere San Giorgio in Velabro vir die Griekse gemeenskap en St. Paulus en Ste. Sebastianus en George.
VereringWysig
VerwysingsWysig
BibliografieWysig
- Davis, R. (2001) Book of the Pontiffs (English Translation of the Liber Pontificalis) Liverpool University Press. ISBN 0-85323-545-7
- Duff, Eamon. Saints and Sinners: A History of the Popes, Yale University Press, 2001. bl. 62–63. ISBN 0300091656
- Maxwell-Stuart, P. G. Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present, Thames & Hudson, 2002, bl. 47. ISBN 0500017980.
Eksterne skakelsWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Leo II. |
- BBKL Inskrywing (met Literatuurverwysings) in die Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (Duits)
- CE Inskrywing in die Catholic Encyclopedia (Engels)
- PTA Inskrywing in "Popes through the Ages" deur J. Brusher S.J. (Engels)
|
<urn:uuid:c4ecfd96-243a-4976-b36a-201355744621>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Pous_Leo_II
|
2019-07-23T22:04:45Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00328.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999927
| false
|
Rugby
- Die term "rugby" verwys hier na rugbyunie of "Rugby Union" soos wat die gebruik in Suid-Afrika is. Vir Rugby League, sien gerus daar.
Rugby is 'n spansport wat volgens oorlewering ontwikkel het uit die reëls wat gebruik is om sokker te speel op die dorp Rugby in Engeland. Twee spanne, elkeen met 15 spelers, het die taak om meer punte as hul teenstanders aan te teken. Spelers speel met 'n eiervormige bal wat hulle in hulle hande of arms dra en mag die bal slegs agtertoe of sylangs oor die veld na mekaar aangee of dit dan vorentoe skop. Die opponerende span poog om die baldraer se vordering te stuit deur hom te duik of fisiek met die liggaam te keer. Wanneer die baldraer geduik is, moet hy die bal los en vind daar 'n stryd (losgemaal of 'n losskrum) plaas om balbesit. Die Internasionale rugbyraad (IRB) is in 1886 gestig en publiseer ook die reëls van die spel.
Inhoud
SpeltegniekWysig
In rugby, anders as in sokker, word die hande gebruik om die bal te hanteer. 'n Speler kan egter slegs die bal agtertoe aangee na 'n ander speler of dit vorentoe skop. Dit beteken dat die spelers van 'n aanvallende span veld wen deur om die beurt die bal aan 'n medespeler aan te gee, vorentoe te hardloop om veld te wen ensovoorts totdat 'n speler uiteindelik geduik word en die proses weer van voor af begin. Elkeen van hierdie siklusse in die spel word 'n fase genoem.
Die doel van rugby is vir 'n span om meer punte as die teenstanders aan te teken. Spanne kan op verskeie maniere punte aanteken:
Aanteken van punteWysig
- Deur die bal te plaas met afwaartse druk van enige punt op die liggaam van die middel tot by die nek op, oor die teenstanders se doellyn. ('n Drie, tans 5 punte werd).
- Na die druk van 'n drie, probeer die span wat die drie gedruk het om die drie te verdoel: 'n speler skop na die pale vanaf 'n lyn loodreg vanwaar die drie gedruk is. Sy span verdien nog eens 2 punte indien hy die bal oorskop.
- Deur die bal oor die dwarslat tussen die pale te skop. Dit kan plaasvind vanaf 'n strafskop wat die skeidsregter toeken na 'n oortreding deur die opposisie; of tydens die spel waar 'n speler die bal skepskop (die bal moet die grond tref voor hy hom skop) na die opponente se pale. Beide hierdie doele is 3 punte werd.
VastespelWysig
Verskeie vorme van vastespel vind plaas, hoofsaaklik:
AfskoppeWysig
Aan die begin van die twee helftes van die wedstryd skop een kant die bal af. Daar word met die gooi van 'n muntstuk bepaal wie eerste gaan afskop. Die afskop vind plaas wanneer 'n speler van die een span 'n skepskop vanaf die middellyn neem. Die reëls bepaal dat die bal ten minste 10 meter ver moet trek voor dit die grond raak. 'n Algemene taktiek van die span wat afskop, is om die bal so hoog as moontlik te skop en dit nét oor die tien-meter stippellyn te laat val. Dit gee dan vir die skoppende span 'n kans om vir die bal te kompeteer of om dit te vang voordat die verdedigers dit kan vang. 'n Alternatiewe strategie is dikwels om die bal diep in die opponente se gebied in te skop, om sodoende soveel moontlik gebiedsvoordeel te verkry.
'n Kwartlyn afskop kan ook plaasvind. Dit word toegeken wanneer die aanvallende span die bal in die doel-area inskop en die verdedigende span die bal dooddruk. Indien die bal deur die aanvallers oor die doellyn geskop word en dit hou aan rol tot oor die doodlyn, het die verdedigende span die keuse van 'n kwartlyn afskop of 'n skrum op die plek vanwaar die aanvallende span die bal geskop het. Die kwartlyn afskop mag vanaf enige punt op (of agter) die kwartlyn waargeneem word.
Nota: In rugby, anders as sokker, word die wit kantlyne op die speelveld geag as buite spel te wees. As 'n speler dus op die lyn staan of daaraan raak sonder om daarbuite te trap word daar steeds bepaal dat hy uitgetrap het.
DuikWysig
'n Speler mag 'n opponent duik wat die bal dra deur hom vas te hou terwyl hy hom grond toe dwing. As 'n baldraer deur 'n opponent vasgehou word maar steeds voorwaartse momentum het, mag hy vorentoe oor die doellyn gly om 'n drie aan te teken. As 'n speler se knie of die bal die grond raak is dit genoeg om die speler as geduik te ag. 'n Geduikte speler moet die bal los en die speler wat die duikslag uitgevoer het moet hom ook uitlos en weg beweeg om sodoende die bal beskikbaar te stel sodat 'n losskrum kan plaasvind. Indien 'n baldraer vasgehou word maar nie op die grond vasgehou word nie, word dit nie as 'n duikslag beskou nie en word daar normaalweg 'n losgemaal gevorm.
Spelers sal dikwels doelbewus grond toe gaan eerder as om toe te laat dat daar 'n losgemaal vorm om voordeel te trek uit die reëls wat losskrums en losgemale beheer. Wanneer 'n speler grond toe gegaan het en daar is ten minste twee ander spelers wat oor die bal stoot (gewoonlik deur aanmekaar by die skouers te bind in 'n poging om die bal te wen) word dit as 'n losskrum geag. Geen speler mag verby die agterste voet van hul spanlede beweeg tensy hulle aan die losskrum gebind is nie. As 'n speler dit doen en aan die spel deelneem, deur byvoorbeeld aan die bal te raak, word hy as onkant geag. Die losskrum word gewoonlik beëindig wanneer 'n speler in die losskrum 'n houvas op die bal kan kry om selfs daarmee te hardloop of dit uit te gee (of as die skrumskakel dit onder die voete van die agterste spelers in die losskrum kan optel). Die span wat nie besit het nie word toegelaat om aktief mee te ding in 'n losgemaal om besit van die bal deur dit uit die baldraer se hande uit te ruk. Dit is daarom gewoonlik makliker om besit van die bal in 'n losskrum te behou (waar die opponente nie aan die bal mag raak nie) as in 'n losgemaal. 'n Losskrum laat 'n span ook gewoonlik toe om die bal vinniger te wen en dan weer daarmee te beweeg en sodoende weer 'n volgende aanval te loods voordat hulle tyd het om te herorganiseer.
Daar is 'n aantal reëls wat bepaal hoe 'n duikslag uitgevoer mag word, die mees noemenswaardige daarvan is dat 'n speler nie toegelaat word om iemand bo die skouers vas te vat nie (die nek en kop is buite die reëls) en verder moet die duiker 'n poging aanwend om sy arms om die speler te vou om sy duikslag te voltooi. Dit is onwettig om 'n speler met die voet of 'n been te pootjie, maar hande mag ingespan word (in die algemene taal na verwys as 'n skapie). 'n Nuwer reël bepaal ook dat 'n speler wat die bal dra, nie deur 'n verdediger met 'n boorvat (Engels: en: spear tackle) grond toe gebring mag word nie, met ander woorde, jy mag nie jou teenstander gevaarlik omdop grond toe nie.
LosskrumWysig
'n Losskrum is 'n stryd om besit van die bal. Wanneer 'n speler geduik word, moet hy asook die duiker die bal laat gaan en poog om uit die pad te beweeg. Die eerste speler(s) wat by die los bal aankom van watter span ook al mag dan die bal optel; sodra daar egter meer as een speler aanmekaar gebind het met die bal by hul voete word dit beskou as 'n losskrum en mag ander spelers slegs aan die spel deelneem as hulle dit vanuit hul eie gebied doen. In 'n losskrum mag geen speler sy hande gebruik om die bal te wen nie, maar moet elke span probeer om die ander span terug te stoot en die bal met hulle voete na hulle kant toe terug te hak na hulle eie kant toe waar dit dan deur die skrumskakel of agterste speler in die losskrum (mag nie meer gebind wees nie) opgetel kan word. Spelers in 'n losskrum mag nie doelbewus gaan lê nie. Indien die bal vassteek in die losskrum, ken die skeidsregter die vaste skrum toe aan die span wat vorentoe beweeg het.
Die meeste oortredings kom normaalweg in die losskrums voor. Spelers probeer dikwels die terugwen van die bal deur die opponente te vertraag of om dit vinniger vir hulself te wen deur onwettiglik van hulle hande gebruik te maak, op die bal te lê, of deur doelbewus te gaan lê. Sulke oortredings word dan gestraf deur die toekenning van 'n strafskop aan die ander span.
As die aanvallende span op wettig wyse besit sou verloor hetsy deurdat die aanvallende speler die bal laat val het of deur die toedoen van 'n verdedigende speler wat die bal by hom afneem dan word daar gesê dat die besit "omgekeer" is. Na die omgekeerde besit hou die spel weer aan behalwe dat die aanvaller/verdediger rolle van die spanne nou verander het.
LosgemaalWysig
'n Losgemaal vorm as die baldraer vasgehou word en 'n speler van beide kante aan hom bind. Die opponent probeer om die bal by hom weg te raap en sy medespeler sal probeer om hom vorentoe te stoot. Wanneer 'n losskrum eers gevorm het mag ander spelers ook aansluit by die losgemaal maar moet hulle, net soos in die geval van 'n losskrum, dit vanaf hulle eie kant doen. As die losgemaal ophou om vorentoe te beweeg, ken die skeidsregter 'n skrum toe aan die span wat nie in besit was toe die losgemaal begin het. 'n Taktiek wat dikwels hier gebruik word om gebiedsvoordeel te verkry sonder om besit te verloor deurdat die losgemaal tot stilstand gedwing word, is om die bal in die losgemaal agtertoe aan te gee tot in die hande van 'n speler agter in die losgemaal, hy sal dan om die kant van die losgemaal rol om 'n nuwe losgemaal aan die gang te sit. Dit is teen die reëls (om veiligheidsredes) om die losgemaal af te trek grond toe. Skeidsregters is bewus daarvan dat baie spanne sal probeer om 'n losgemaal te stop deur dit doelbewus te laat val en hou daarom die beweging met valkoë dop.
SkrumWysig
Skeidsregters ken gewoonlik skrums toe vir aanslane, waar 'n speler die bal vorentoe laat val het, of vir oortredings wat nie doelbewus aangegaan word nie. As 'n strafskop toegeken word vir 'n ernstiger oortreding, kan die span waaraan dit toegeken is, kies om eerder die skrum as die strafskop te neem. Dit word dan gewoonlik gedoen wanneer die aanvallende span naby die opponente se doellyn is en wil probeer om die teenstanders se voorspelers almal op een punt bymekaar te trek om hulle agterlyn meer spasie te gee of as hulle glo dat hulle, hul teenstanders oor die doellyn kan stoot om sodoende 'n "oorstootdrie" aan te teken.
LynstaanWysig
Wanneer die bal uit is ken die skeidsregter 'n lynstaan toe. Die voorspelers van elke span staan dan in twee lyne 'n meter uitmekaar, 5 tot 15 meter vanaf die kantlyn af, uit. As die bal vanaf 'n strafskop af uit is, word die ingooi aan die span wat geskop het toegeken, indien nie sal die ingooi aan die ander span toegeken word. Beide spanne kompeteer om besit van die bal en spelers mag ook hulle spanmaats oplig.
SpelerposisiesWysig
'n Rugbyspan bestaan uit 15 spelers, agt voorspelers met nommers van 1 tot 8 en sewe agterspelers wie se truie van 9 tot 15 genommer is. Afhangende van die spesifieke kompetisie se reëls kan daar tot soveel as 7 plaasvervangers ook wees.
Die hoofrol van die voorspelers is om besit van die bal te wen en vir die span te behou. Hulle neem aan die vastespel deel (soos skrums en lynstane) en die los spel (soos losskrums en dryfmaalbewegings). Oor die algemeen is die voorspelers groter en sterker as agterspelers, maar ook stadiger. Voorspelers speel ook 'n rol in die vorentoe dra van die bal, maar oor die algemeen doen hulle dit deur in die opponente se voorspelers in te dryf, eerder as óm hulle te probeer hardloop.
Die rol van die agterspelers is om die spel vorentoe te beweeg deur met die bal te hardloop of die bal te skop. Die losskakel is gewoonlik die besluitnemer, oor of daar geskop of gehardloop gaan word. Gewoonlik teken die agterspelers meer drieë aan, hulle is ook gewoonlik kleiner en daarom ratser en vinniger as die voorspelers.
Die diagram hieronder dui die posisies in die 15-manspan aan:
Spelerposisies in rugby |
---|
'n Skeidsregter beheer die wedstryd en word deur twee assistent-skeidsregters (voorheen lynregters) aan weerskante van die veld bygestaan. In groter professionele wedstryde is daar ook 'n TV-skeidsregter (gewoonlik op die pawiljoen) wat die veldskeidsregter bystaan in die neem van besluite met behulp van TV-opnames.
RugbylandeWysig
Die groot rugbyspelende lande bestaan uit die nasies van die "noordelike halfrond" wat deelneem aan die Sesnasies-toernooi: Engeland, Frankryk, Ierland, Italië, Skotland en Wallis en die lande van die "suidelike halfrond" wat deelneem aan die Rugbykampioenskap (voorheen die "Drienasiesreeks"): Argentinië, Australië, Nieu-Seeland en Suid-Afrika. Die Britse en Ierse Leeus toer eenkeer elke vier jaar en kies dan die beste spelers vanuit Engeland, Ierland, Skotland en Wallis. Die jongste toer van die Britse en Ierse Leeus na Suid-Afrika was in 2009 en, volgens die webwerf Globalrugbyresults.com, word die volgende Suid-Afrikaanse toer vir 2021 beplan.[1]
Dan is daar ook die "kleiner nasies" wat gekwalifiseer het vir die Rugbywêreldbeker: Kanada, Fidji, Georgië, Japan, Namibië, Roemenië, Samoa, Spanje, Tonga, Verenigde State en Uruguay. Vir verdere besonderhede sien die Lys van internasionale rugbyspanne. Rugby is die nasionale sport van Wallis, Nieu-Seeland, en die Stille Oseaanlande soos Tonga, Fidji en Samoa.
SpanneWysig
Internasionale spanneWysig
Die groot internasionale spanne wat in Wêreldrugby verteenwoordig is, is:
- Argentinië (Pumas)
- Australië (Wallabies)
- Engeland (Die Rose)
- Frankryk (Les bleus of deur Suid-Afrikaners die Hane genoem)
- Ierland (Die Manne in Groen)
- Italië (Azzurri of Hemelbloues)
- Nieu-Seeland (All Blacks of voorheen Kiwi's genoem)
- Skotland (Die Dissels)
- Suid-Afrika (Springbokke)
- Wallis (Die Rooi Drake)
- Lys van internasionale rugbyspanne
ToernooieWysig
RugbywêreldbekerWysig
Die Rugbywêreldbeker vind elke vier jaar plaas. Die All Blacks van Nieu-Seeland is die huidige wêreldkampioen nadat hulle op 31 Oktober 2015 vir Australië 34-17 geklop het op die Twickenham-stadion in Londen, Engeland. Dit was die derde keer dat Nieu-Seeland die Wêreldbeker omhoog kon hou. Die eerste keer was hul oorwinning oor Frankryk op 20 Junie 1987 in Auckland.
Sesnasie-toernooiWysig
Die eerste treë na die moderne Sesnasies-toernooi is alreeds in 1871 gegee toe Engeland met een doel teen Skotland te Raeburn Place, Edinburg verloor het. In die 1880's het beide Wallis en Ierland hul aangesluit en is die Home International Championship begin. Frankryk het in die 1900's by die span aangesluit en in 1910 is die term Vyf Nasies vir die eerste keer gebruik. In 2000 het Italië ook by die toernooi aangesluit, wat gelei het tot die moderne Sesnasie-kompetisie.
RugbykampioenskapWysig
Die Rugbykampioenskap is 'n jaarlikse rugbykompetisie in die suidelike halfrond tussen die nasionale spanne van Argentinië, Suid-Afrika, Australië en Nieu-Seeland. In 2012 is die reeks vanaf 18 Augustus tot 6 Oktober gespeel. Die lande se spanne word onderskeidelik die Pumas, Springbokke, Wallabies en All Blacks genoem. Voordat Argentinië bygevoeg is tot die kampioenskap in 2012, was die reeks bekend as die Drienasiesreeks. Sedert die aanvang van die Drienasiesreeks in 1996 is die wedstryde tussen Australië en Nieu-Seeland ook gebruik om elke jaar die wenner van die Bledisloebeker te bepaal.
Ander toernooieWysig
- Super Powers-beker — Kanada, Japan, Rusland en die Verenigde State.
- Churchillbeker — Kanada, Verenigde state, Engeland met een genooide span.
- In hierdie kompetisie stuur Engeland nie hulle volle nasionale mansspan nie, maar eerder hul A span. Hulle stuur egter wel hulle nasionale vrouespan na die toernooi.
- Pacific Drienasietoernooi — Fidji, Tonga, en Samoa.
- Europese Nasiesbeker — nasionale spanne vanuit tweedeligalande.
- Wêreldsewesreeks.
- Superrugby — 15 spanne vanuit Australië, Nieu-Seeland en Suid-Afrika.
- Heinekenbeker — Europese klub-, provinsiale en streekspanne.
- Europese Uitdaagbeker en Europese Skild — Europese klub-, provinsiale en streekspanne uitkloptoernooi.
- Guinness Premierkap — Engelse klubs.
- Powergen Cup — Engelse klubs in 'n uitkloptoernooi.
- Curriebeker — Suid-Afrikaanse provinsiale toernooi.
- National Provincial Championship (NPC) – Nieu-Seelandse provinsiale toernooi.
- Ranfurlyskild — Nieu-Seelandse provinsiale uitdaagtrofee.
- Celtic League — provinsiale/streekspanne uit Ierland, Skotland en Wallis.
- Ligue Nationale de Rugby — Franse klubs.
- Super 10 — Italiaanse klubs.
Internasionale trofeëWysig
- Antimbeker — Georgië en Roemenië
- Bledisloebeker — Australië en Nieu-Seeland
- Calcuttabeker — Engeland en Skotland
- Cookbeker — Australië en Engeland
- Vryheidsbeker — Nieu-Seeland en Suid-Afrika
- Gallaherbeker — Frankryk en Nieu-Seeland
- Hopetounbeker — Australië en Skotland
- Lansdownebeker — Australië en Ierland
- Mandela Uitdaagplaat — Australië en Suid-Afrika
- Millenniumtrofee — Engeland en Ierland
- Pumatrofee — Argentinië en Australië
- Trophée des Bicentenaires — Australië en Frankryk
GeskiedenisWysig
Die legendariese storie oor die oorsprong van rugby, wat vertel dat 'n jong man genaamd William Webb Ellis die bal opgetel en begin hardloop het daarmee tydens 'n sokkerwedstryd by 'n skool te Rugby is waarskynlik 'n verdigsel. Die trofee van die Rugbywêreldbeker dra egter die naam van Webb Ellis ter ere van hom en 'n plaat ter 'herdenking' van die 'prestasie'.
Rugby as 'n spel het 'n lang tradisie in Engeland en rugbywedstryde het waarskynlik al vir tweehonderd jaar by die Rugbyskool plaasgevind toe drie seuns in 1845 vir die eerste keer 'n stel reëls vir die spel gepubliseer het. Voor die vorming van die Football Association in Oktober van 1863 het elke span onderling ooreengekom op 'n stel reëls voordat hulle begin speel het.
Rugby kan op die wêreld se eerste "Voetbalklub" aanspraak maak, deurdat die "Guy's Hospital Football Club" al in 1843 in London gestig is deur oudleerlinge van die Rugbyskool. 'n Aantal klubs is gevorm om rugby te speel volgens die reëls van die Rugbyskool. "Blackheath Rugby Club" wat in 1858 gestig is, is een van die wêreld se oudste oorlewende rugbyklubs.
"Blackheath Rugby Club" was 'n stigterslid van die "Football Association". Toe dit egter duidelik word dat die FA nie sou instem tot reëls wat toelaat dat spelers die bal optel en daarmee hardloop nie ('n fundamentele deel van 'n rugbywedstryd), het Blackheath hom vanuit die FA onttrek, minder as 'n maand na die aanvangsvergadering. Ander rugbyklubs het hul voorbeeld gevolg en nie by die FA aangesluit nie.
Vir die volgende paar jaar het rugbyklubs voor die aanvang van elke wedstryd op 'n stel reëls ooreengekom, tot en met die vorming van die Rugby Football Union op 26 Januarie 1871 wat gelei het tot die standaardisering van die reëls vir alle klubs in Engeland wat die spel, gebaseer op die oorspronklike Rugbyskoolreëls, gespeel het. Binnekort het die meeste lande met 'n noemenswaardige rugbyspelende gemeenskap hulle eie nasionale unies gestig. In 1886 het die Internasionale Rugbyraad (IRR) tot stand gekom en die oorkoepelende reëlgewende gesagsorganisasie vir rugby geword. Die RFU het dit in 1890 as sulks erken.
Vir meer oor die geskiedenis van rugby in Suid-Afrika, lees die artikel oor die Springbokke.
Sien ookWysig
VerwysingsWysig
Verdere leesstofWysig
- ( Tony Collins: The Oval World – A Global History of Rugby. 2. Aufl., Bloomsbury, London 2016, ) ISBN 978-1-4088-3157-1.
- ( Tony Williams u. John McKittrick: Rugby Skills, Tactics and Rules. 4. Aufl., Bloomsbury, London 2015, ) ISBN 978-1-4729-1372-2.
- ( Cick Cain u. Greg Growden: Rugby Union for Dummies. 3. Aufl., Wiley & Sons, Hoboken 2011, ) ISBN 978-1-119-99092-5.
- ( Huw Richards: A Game for Hooligans – The History of Rugby Union. Mainstream, Edinburgh 2007, ) ISBN 978-1-84596-255-5.
Eksterne skakelsWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Rugby. |
Sien rugby in Wiktionary, die vrye woordeboek. |
- ( ) ( ) Itsrugby.com from for results, statistics etc.
- ( ) BBC werf oor Rugby
- Lys van spelerposisies in tale anders as Engels
- ( ) Kyk hier vir volledige lys van al SA se internasionale toetse en spelers
Nasionale Rugbyunies van Wêreldrugby |
Argentinië | Australië | Kanada | Engeland | Fidji | Frankryk | Georgia | Ierland | Italië | Japan | Namibië | Nieu-Seeland | Roemenië | Samoa | Skotland | Suid-Afrika | Spanje | Tonga | Uruguay | VSA | Wallis | Zimbabwe |
Olimpiese somersporte | |||
---|---|---|---|
Somerspele: Atletiek · Basketbal · Boks · Boogskiet · Driekamp · Fietsry (Bergfietsry · BMX · Bergfietsry · Pad) · Gewigoptel · Gholf · Gimnastiek (Artistiek · Ritmies · Trampolien) · Handbal · Judo · Kanovaart (Slalom · Snel) · Moderne vyfkamp · Ruitersport (Dressuur · Driefasekompetisie · Spring) · Pluimbal · Roei · Seiljagwedvaart · Sewesrugby · Skermsport · Skyfskiet · Sokker · Stoei (Grieks-Romeins · Vrystyl) · Taekwondo · Tafeltennis · Tennis · Veldhokkie · Vlugbal (Strandvlugbal) · Watersport (Gesinchroniseerde swem · Sierduik · Swem · Waterpolo) |
|
<urn:uuid:639392a6-370f-42f8-aef0-4c0b5053fd5f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Rugby
|
2019-07-23T22:08:42Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00328.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999998
| false
|
Avro 504
Avro 504 | |
---|---|
Tipe | Vegvliegtuig, opleiding & bomwerper |
Vervaardiger | Avro |
Ontwerp deur | Sir Alliot Verdon-Roe |
Nooiensvlug | 1913 |
Onttrek | 1934 |
Status | Onttrek |
Hoofgebruiker | Britse Lugmag |
Vervaardig | 1913-1932 |
Aantal gebou | 8970 tydens die oorlog |
Die Avro 504 was 'n Britse dubbeldekker, tweesitplek vliegtuig wat tydens die Eerste Wêreldoorlog diens gedoen het. Die ontwerper van die vliegtuig, Sir Alliot Verdon-Roe, het aanvanklik in 1913 gedink dat hy net 'n bestelling vir ses vliegtuie gaan kry. Die vliegtuig was vir meer as 'n dekade geproduseer en meer as 10,000 eenhede was gebou. Sommige was nog in diens toe die Tweede Wêreldoorlog uitgebreek het.
Tegniese besonderhede[wysig | wysig bron]
Item | Statistiek |
---|---|
Aantal motors | 1 |
Tipe motor | Skroef |
Vervaardiger | Gnome Monosoupape |
Kraglewering per motor | 100 perdekrag |
Vlerkspan | 10,97 m |
Lengte | 8,97 m |
Hoogte | 3,18 m |
Vlerkoppervlakte | 30,66 m2 |
Maksimum opstygmassa | 816 kg |
Maksimum snelheid | 131.9 km/h op 1,981 m |
Operasionele hoogte | 3 962 m |
Uithouvermoë | 3 ure |
Klimvermoë | |
Bewapening |
Sien ook[wysig | wysig bron]
Bron[wysig | wysig bron]
- Fighters 1914-1919: Attack and Training Aircraft, Kenneth Munson, 2004, ISBN 978-0-753721-73-5
|
<urn:uuid:91b13de9-138d-483d-a371-aaaf9e6e0a8f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Avro_504
|
2019-07-21T11:24:32Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00032.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999793
| false
|
Bladsygeskiedenis
24 April 2019
12 Januarie 2019
10 Januarie 2019
5 Desember 2018
18 Februarie 2017
10 Januarie 2017
11 Januarie 2016
26 Oktober 2015
23 Januarie 2015
4 Januarie 2015
29 September 2014
25 Februarie 2014
10 Januarie 2014
→Gebeure: Langer strepe!
+2
→Gebeure: Tafelberg se kabelkar neem 23-miljoenste op
+101
→Gebeure: Verbeter
+143
→Gebeure: Verbeter
-6
→Gebeure: Verbeter
+140
→Gebeure: Verbeter
+226
→Gebeure: Verbeter
+142
9 Januarie 2014
5 Januarie 2014
→Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae: Duplikate
-8
→Sterftes: Verbeter
+13
→Sterftes: Verbeter
+14
→Sterftes: Verbeter
+13
8 Desember 2013
28 Augustus 2013
5 Julie 2013
28 Junie 2013
17 Junie 2013
19 Maart 2013
7 Maart 2013
Bot: Migrating 157 interwiki links, now provided by [[d:|Wikidata]] on d:q2243 (translate me)
k-3 561
2 Maart 2013
→Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae: replaced: Kategorie:Datum → Kategorie:Januarie, {{commonscat| → {{commonskat| using AWB
k+3
|
<urn:uuid:5508cc57-d44f-4ded-9372-a39be74b33ee>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Geskiedenis/10_Januarie
|
2019-07-17T16:27:07Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183703-00136.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.976282
| false
|
Pythagoras se stelling
Pythagoras se Stelling is 'n wiskundige stelling wat vernoem is na die Griekse wiskundige, Pythagoras. Volgens tradisie het Pythagoras die stelling ontdek en bewys,[1] maar die stelling se resultaat was voor Pythagoras se ontdekking aan verskeie antieke bevolkings bekend, waaronder die Egiptenare en die Indiërs.
Die stelling is as volg:
In enige reghoekige driehoek is die kwadraat van die lengte van die skuinssy gelyk aan die som van die kwadrate van die lengtes van die reghoekige sye.
Dit wil sê, gestel daar is 'n reghoekige driehoek met 'n skuinssy met 'n lengte van c en twee reghoekige sye met die lengtes a en b, dan kan die stelling in as die volgende vergelyking uitgedruk word:
Of, om c op te los:
Hierdie vergelyking bied 'n maklike manier om die onbekende lengte van 'n sy van 'n reghoekige driehoek uit te werk, mits die ander twee reeds bekend is.
Bewys met gelykvormige driehoeke[wysig | wysig bron]
Van die beeld . En deur die vervanging van vergelykings (1) en (2):
Vermenigvuldig vir c:
Multidimensionele meetkunde[wysig | wysig bron]
Pythagoras se stelling kan uitgebrei word na multidimensionele meetkunde. As 'n driedimensionele voorbeeld, kyk na die diagram aan die regterkant. Volgens Pythagoras se stelling is die lengte van diagonale 'BD' deur:
gegee hierdie drie kante 'n regte driehoek vorm. Die horisontale diagonale BD en die vertikale rand AB vorm 'n tweede reghoekige driehoek met AD as sy diagonaal. Volgens Pythagoras se stelling is die lengte van diagonale AD deur:
gegee.
As dit as 'n enkele stap gedoen word, dan
Hierdie resultaat is die driedimensionele uitdrukking vir die grootte van 'n vektor v (die diagonale AD) in terme van sy ortogonale komponente {vk} ( die drie wedersydse loodregte kante):
Hierdie proses kan uitgebrei word na arbitrêre aantal dimensies.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Heath, Sir Thomas. A History of Greek Mathematics (2 Vols.), Clarendon Press, Oxford (1921), Dover Publications, Inc. (1981), ISBN 0-486-24073-8. Vol 1, bl, 144.
|
<urn:uuid:1776cfd1-1f35-4d8b-8bc5-76e377013f1e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Pythagoras_se_stelling
|
2019-07-18T21:58:45Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00296.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999927
| true
|
Bespreking:Great North Road
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Great North Road-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:8e60e830-c170-4aa1-bcca-edbddda74ca2>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Great_North_Road
|
2019-07-21T11:43:14Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00056.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999946
| true
|
Irving Berlin
Irving Berlin | ||
---|---|---|
Geboortenaam | Israel Isidore Beilin | |
Geboorte | 11 Mei 1888 Siberië, Russiese Ryk | |
Afsterwe | 22 September 1989 New York, Verenigde State | |
Beroep(e) | Komponis, liedjieskrywer, liriekskrywer | |
Aktiewe jare | 1907–1971 | |
Musiekportaal |
Beknopte biografie[wysig | wysig bron]
Israel Isidore Beilin (Russies: Израиль Исидор Бейлин) is op 11 Mei 1888 in Siberië gebore. Hy emigreer in 1893 met die res van sy familie na die Verenigde State van Amerika. Ná die afsterwe van sy pa in 1896 moes hy noodgedwonge begin werk om te kon oorleef. Hy het onder andere koerante verkoop en musiek op straat gespeel. Die harde werklikheid van oorlewing op straat sou 'n blywende effek op die manier waarop hy met geld werk hê. In 1911 lei sy lied "Alexander's Ragtime Band" tot 'n musikale loopbaan wat meer as 1000 liedjies en verskeie treffers op Broadway sou lewer.
In 1907 verkoop Berlins sy eerste liedjie, "Marie from Sunny Italy", vir 37 sent. Hy verander sy naam in dieselfde jaar. Berlins het musiek vir talle Hollywood-films geskryf, waaronder Top Hat (1935), asook liedjies soos "White Christmas" uit die film Holiday Inn (1942). Sy bekendste Broadwaystuk is waarskynlik Annie Get Your Gun (1946). Hy hou egter op skryf nadat Mr President (1962) onsuksesvol was.
Hoewel Beilin 'n suksesvolle musikale loopbaan gehad het, het hy nooit geleer om die klavier te speel, soos gebruiklik is nie; hy het hoofsaaklik in een toonsoort met behulp van die swart sleutels gespeel. Hy het ook nooit geleer om musiek goed te lees of te skryf nie, en 'n assistent moes sy stukke neerpen.
In sy latere jare sonder hy homself af, en hy verskyn selfs nie op die partytjie wat vir sy honderdste verjaardag gereël is nie. Beilin is op 22 September 1989 in New York oorlede. Hy was 101 jaar oud.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- Barol, Bill. "Irving Berlin: 188-1889," Newsweek. 2 Oktober 1989, p. 75; besoek op 2011-12-29.
|
<urn:uuid:efac5a49-6698-4c4b-bf99-6022b46fb2c1>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Irving_Berlin
|
2019-07-21T11:02:28Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00056.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999978
| false
|
Kategorie:Wiskundige vergelykings
Jump to navigation
Jump to search
Wikimedia Commons bevat media in verband met Mathematical equations. |
Bladsye in kategorie "Wiskundige vergelykings"
Die volgende 9 bladsye is in hierdie kategorie, uit 'n totaal van 9.
|
<urn:uuid:17c63aea-c2cb-4e9f-b477-001764873491>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Wiskundige_vergelykings
|
2019-07-21T11:18:23Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00056.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.995398
| false
|
Windhoek
Kaart | Wapen |
Vlag | |
Land | Namibië |
Streek | Khomas |
Koördinate | |
Gestig op | 18 Oktober 1890 |
Oppervlakte: | |
- Totaal | 645 km² |
Hoogte bo seevlak | 1 650 m |
Bevolking: | |
- Totaal (2011) | 322 500 |
- Bevolkingsdigtheid | 356,6/km² |
Tydsone | SAST (UTC+2) |
Klimaat | |
- Tipe | Woestynklimaat |
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur | 19,2 °C |
- Gem. temp. Januarie/Julie | 23,3 / 13,1 °C |
- Gemiddelde jaarlikse neerslae | 367,4 mm |
Burgemeester | Muesee Kazapua (SWAPO) |
Amptelike Webwerf | Windhoek |
Windhoek (ook Duits: Windhuk) is die sentraal-geleë hoofstad van Namibië en lê in die Khomashoogland. Die stad is ongeveer 1 700 m bo seespieël en volgens die 2001-sensus het dit 'n bevolking van 233 529 gehad. 'n Invloei van mense van oral in Namibië laat navorsers raam dat daar teen 2011 sowat 322 500 mense in Windhoek gewoon het.[1]
Weens die stad se relatiewe grootte[2] is Windhoek in alle opsigte die sosiale, ekonomiese en kulturele sentrum van die land. Feitlik elke nasionale onderneming se hoofkantoor is hier. Die Universiteit van Namibië is hier asook die land se enigste teater en alle groot media en finansiële liggame.[3] Die Stad Windhoek se begroting is naastenby gelyk aan al die ander Namibiese plaaslike owerhede saam.[4]
Inhoud
GeskiedenisWysig
Windhoek is oorspronklik in 1870 as 'n Rynse sendingstasie gestig; die naam Windhoek is afgelei van die Nama-woord vir "Plek van rook". Die huidige stad is op 18 Oktober 1890 deur kaptein Curt von François gestig. Die Duitse koloniale owerheid het baie geld aan die ontwikkeling van die stad bestee en vandag nog huisves dit pragtige geboue uit die Duitse koloniale tydperk soos die Christuskerk en die Tintenpalast (letterlik "Inkpaleis").
Die stad groei in die tydperk ná 1907 baie vinnig en lok talle mense uit die binne- en buiteland, waaronder 'n groot aantal immigrante uit Duitsland en Suid-Afrika.
In die Eerste Wêreldoorlog is Windhoek op 13 Mei 1915 deur Unie-magte beset, toe Duitse troepe die stad ontruim het. Die Duitse atmosfeer, vermeng met talle ander kulturele elemente, het egter voortgeleef en dit is vandag die tuiste van die enigste Duitse dagblad in Afrika, die Allgemeine Zeitung en 'n groot, Duitse privaatskool, die Deutsche Höhere Privatschule (DHPS).
Vandag is Windhoek die opvoedkundige, administratiewe, handels-, nywerheids- en kommunikasiesentrum van die land. In 1965 verkry Windhoek stadstatus. Die hoofstraat, Kaiserstrasse, is na onafhanklikheid herdoop na Independence Avenue, so ook talle ander strate na vryheidsvegters en Afrika-leiers. Die huidige geskatte bevolking beloop 316 000 (volgens World Gazetteer).
GeografieWysig
Die stad is die hoof kommersiële en finansiële sentrum van Namibië. Dit is geleë op 'n hellende vlakte op die noordelike kant van die Khomashoogland op 'n hoogte van 1 728 meter.
Om die stadsgebied uit te brei is 'n uitdaging op finansiële vlak en weens die geografiese ligging van die stad. In die suidelike, oostelike en westelike rigting word Windhoek omring deur rotsagtige bergagtige areas wat grondontwikkeling baie duur maak. Die suidelike kant is nie geskik vir industriële ontwikkeling nie omdat daar ondergrondse waterdraers teenwoordig is. Dit laat die uitgestrekte Brakwaterarea noord van die stad as die enigste haalbare plek vir die uitbreiding van Windhoek.[6]
VoorstedeWysig
Windhoek is in verskeie voorstede verdeel:
C- Windhoek-sentraal (Windhoek Sentrale Sakekern)
KlimaatWysig
Windhoek is geleë in 'n halfwoestynagtige klimaatsgebied. Dae is meestal warm met baie warm dae gedurende die somermaande met aande wat oor die algemeen koel is. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 19.47 °C, wat hoog is vir 'n plek wat op so 'n hoë hoogte lê op die rand van die trope.[7] Dit is hoofsaaklik weens die voorkoms van 'n warm noordelike lugvloei en die berge ten suide wat die stad teen koue suiderwinde beskut.
Die wintermaande van Junie, Julie en Augustus kry gewoonlik min na geen reën nie. Minimum temperature wissel tussen 5 °C en 18 °C. Aande is gewoonlik koel maar die temperatuur val selde tot onder 0°C en dit sneeu amper nooit. Dae is gewoonlik warm en wissel tussen maksimum temperature van 20 °C en 31 °C in Januarie.
Die gemiddelde jaarlikse reënval is ongeveer 360 mm, wat te laag is om gewasse aan te ou of om tuine in stand te hou sonder om baie water te gebruik. Die natuurlike plantegroei is struike en steppe. Droogtes kom gereeld voor.
Weergegewens vir Windhoek (2007–2015) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Maand | Jan | Feb | Mar | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Des | Jaar |
Hoogste maksimum (°C) | 36,9 | 37,5 | 34,9 | 30,8 | 30,0 | 27,4 | 26,2 | 30,6 | 34,1 | 36,3 | 35,6 | 37,1 | 37,5 |
Gemiddelde maksimum (°C) | 31,0 | 29,6 | 28,1 | 26,6 | 25,0 | 22,2 | 21,6 | 25,5 | 29,4 | 31,5 | 31,2 | 31,9 | 27,7 |
Gemiddelde minimum (°C) | 17,8 | 17,2 | 15,8 | 12,9 | 10,0 | 5,9 | 5,9 | 8,9 | 12,7 | 15,6 | 16,3 | 17,3 | 13,1 |
Laagste minimum (°C) | 7,3 | 9,2 | 9,0 | 5,7 | 2,0 | −1,5 | −1,4 | 1,0 | 2,2 | 7,9 | 7,5 | 8,2 | -1,5 |
Neerslag (mm) | 138,0 | 133,0 | 113,5 | 48,5 | 13,4 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 8,0 | 5,9 | 25,3 | 43,2 | 529,0 |
Humiditeit (%) | 45 | 53 | 58 | 54 | 45 | 43 | 38 | 30 | 26 | 28 | 31 | 36 | 40,5 |
Bron: Namibia Weather[8] |
DemografieWysig
In 1971 was daar ongeveer 26 000 blankes in Windhoek teenoor 24 000 swartes. Ongeveer een derde van daardie blankes (9 000) was van Duitse oorsprong.[9]
Tans staan Windhoek se bevolking op meer as 300 000 (67% swart, 16% blank, 17% kleurlinge, Basters en Asiate) en groei met ongeveer 4% jaarliks met die informele nedersettings wat teen ongeveer 10% per jaar groei.[6]
EkonomieWysig
Windhoek is verreweg die belangrikste ekonomiese sentrum van Namibië, en die meeste ondernemings het hulle Namibiese hoofkwartier in die stad. Ondanks die klein aandeel van die Duitstalige bevolking is 'n groot aantal maatskappye in besit van die nasate van Duitse immigrante. Weens die noue ekonomiese bande met Suid-Afrika speel ondernemings uit die RSA 'n baie groot rol in die land. Die hoofkantoor van Air Namibia is in die TransNamib-gebou in Windhoek.[10] Verskeie winkelsentrums is in die post-onafhanklikheidsera gebou waaronder Maerua en Wernhillpark.
BesienswaardighedeWysig
- Christuskerk – 'n Lutherse kerk. Die konstruksie van die kerk het onder pastoor Wilhelm Anz in April 1896 begin. Aan die einde van die Herero-oorloë tussen die Duitsers en die Herero's, Khoikhoi's en Ovambo's, is dit ingewy as die Kerk van Vrede in 1910. Die kerk, wat in die Gotiese herlewingstyl met Art Nouveau-elemente gebou is, staan in die historiese middelpunt van Windhoek. Die 24 m hoë toring is soos die res van die kerk van sandsteen gemaak. Die uitsondering is die ingangsportaal en die altaar, wat van marmer gemaak is. Die kleurvolle loodglasvensters in die kerk was 'n geskenk van Kaiser Wilhelm II. Die kerk is langs die Parlementêre Tuin en die Tintenpalast.
- St. Mariakatedraal
- Dieretuinpark – 'n openbare park aan Onafhanklikheidslaan die sentrum van Windhoek. Die huidige park is versorg en het 'n dam, speelarea vir kinders en 'n opelugteater.[11]
- Tintenpalast – Duits vir Inkpaleis, is die setel van albei kamers van die Namibiese wetgewer, die Nasionale Raad en die Nasionale Vergadering. Dit is net noord van Robert Mugabe-laan en is ontwerp deur die argitek Gottlieb Redecker en gebou deur die maatskappy Sander & Kock tussen 1912 en 1913 uit materiale wat in ei streek ontgin is as 'n administratiewe gebou vir die Duitse regering wat in daardie stadium in beheer van Duits-Suidwes-Afrika was. Die gebou is omring deur die Parlementêre Tuin.
- Alte Feste – Duits vir Ou Fort. Dit is in 1890 gebou en huisves tans die Nasionale Museum.
- Hooggeregshof van Namibië
- Die drie kastele van Windhoek wat deur die argitek Wilhelm Sander gebou is: Heinitzburg, Sanderburg en Schwerinsburg
- Nasionale Biblioteek van Namibië
- Windhoek Treinstasie
- Holy Cross Kloosterskool
- Daan Viljoen Wildtuin naby Windhoek
- Windhoek Openbare Biblioteek – gebou in 1925 langs die Alte Feste
VervoerWysig
SpoorWysig
Windhoek is per spoor verbind met:
SnelweëWysig
In 1928 was Kaiserstraße, nou Onafhanklkikheidslaan die eerste geplaveide straat in Windhoek. Tien jaar later is die volgende een, Gobabisweg (nou Sam Nujoma-rylaan), ook geplavei. Vandag is ongeveer 5 000 km van ongeveer 40 000 km se paaie in Namibië geseël.
Windhoek se drie hoof toegangsroetes van Rehoboth, Gobabis en Okahandja geteer en is ontwerp om die grootste moontlike vloede wat in 50 jaar verwag word, te kan weerstaan. Geseëlde paaie kan verkeer dra wat teen snelhede van 120 km/h beweeg en behoort vir 20 jaar te hou.
Huurmotors is geredelik beskikbaar en word maklik uitgeken in die stad met tekens wat bestaan uit een letter en soveel as drie syfers (byvoorbeeld T681, T68, T1).
LugvervoerWysig
Windhoek word bedien deur twee lughawens. Die naaste is Eros 7 km ten suide van die middestad vir kleiner vliegtuie, en Hosea Kutako Internasionale Lughawe 42 km ten ooste van die stad. 'n Aantal buitelandse lugrederye vlieg na en van Windhoek. Huurvlugte en helikopters is ook beskikbaar.
Windhoek Internasionale Lughawe (WDH)Wysig
Hosea Kutako Internasionale Lughawe, 42 km oos van Windhoek kan tot 400 000 passasiers per jaar hanteer. Dit het een aanloopbaan sonder kapasiteitsbeperkings. Ander internasionale lughawens is in Walvisbaai en Lüderitz. Daarvandaan is daarliks vlugte na Frankfurt. Johannesburg, die spil waarom Suider-Afrika se lugverkeer draai, is twee uur per vliegtuig daarvandaan, vanwaar daar na meer as 50 stede gevlieg kan word. Die Suid-Afrikaanse Lugdiens, LTU en Air Namibia het almal daaglikse vlugte na WDH met TAAG Angola Airlines wat twee-weekliks na Luanda vlieg.
Eros LughaweWysig
Eros lughawe is die besigste lughawe in Namibië in terme van vliegtuie wat opstyg en land. Hierdie lughawe het ongeveer 12 000 individuele vlugte per jaar waarvan die meeste ligte vliegtuie is. Beperkings soos die lengte van die aanloopbaan, geraas en lugruimopeenhoping het Eros daarvan weerhou om in 'n groter lughawe te ontwikkel. Die meeste van Namibië se huuroperateurs is by Eros gebaseer.
KultuurWysig
Goethe-ZentrumWysig
Die Goethe-Zentrum is die enigste Duitse kultuursentrum in Namibië. Dit maak deel uit van 'n internasionale netwerk van altesaam 158 Goethe-sentra, Goethe-institute, kulturele verenigings en ander instellings wat deur die Federale Republiek van Duitsland in 93 lande dwarsoor die werêld onderhou word. In samewerking met die Namibies-Duitse Stigting bevorder die Windhoekse sentrum die kennis van die Duitse taal (taalkursusse word vir privaat persone en onderwysers aangebied) en interkulturele samewerking tussen Namibië en Duitsland. 'n Belangrike fokus is kulturele projekte wat huidige Namibianers met die pynlike Duitse koloniale beleid van die verlede probeer versoen.
Naas kulturele programme bied die sentrum inligting oor die kulturele, maatskaplike en politieke lewe in Duitsland aan en onderhou 'n biblioteek. Sedert 2013 bied die Goethe-sentrum naas Duitse en Engelse ook Afrikaanse en Oshiwambo-taalkursusse aan.[12]
SusterstedeWysig
BinnelandWysig
- Aranos, sedert 13 Maart 2003
- Eenhana, sedert 17 April 2002
- Gibeon, sedert 11 Maart 2003
- Helao Nafidi, sedert Augustus 2009
- Lüderitz, sedert 14 Maart 2003
- Maltahöhe, sedert 12 April 2003
- Mariental, sedert 11 Maart 2003
- Okakarara, sedert Augustus 2009
- Ongwediva, sedert 17 April 2002
- Ondangwa, sedert 17 April 2002
- Outapi, sedert 17 April 2002
- Oshakati, sedert 18 April 2002
- Rehoboth, sedert 14 Maart 2003
- Stampriet, sedert 13 Maart 2003
- Walvisbaai, sedert 8 Oktober 2002
BuitelandWysig
- Berlyn, Duitsland, sedert 18 April 2002
- Brazzaville, Republiek van die Kongo, sedert 27 Julie 2011
- Bremen, Duitsland, sedert 18 April 2000
- Douala, Senegal, sedert 31 Augustus 2000
- Drakenstein, sedert 9 Mei 2012
- Gaborone, Botswana, sedert 23 Augustus 2001
- Harare, Zimbabwe, sedert 8 November 2000
- Havana, Kuba, sedert 23 Oktober 2001
- Lephalale, Suid-Afrika, sedert 22 Mei 2002
- Richmond, Verenigde State, sedert 20 Maart 1998
- Sjanghai, Volksrepubliek China, sedert 1 Junie 1996
- Trossingen, Duitsland, sedert 3 Oktober 2000
- Vantaa, Finland, sedert 13 Augustus 2002
Sien ookWysig
VerwysingsWysig
- ( ) World Gazetteer: Namibia
- Die tweede grootste stad in Namibië, Walvisbaai, het 43 700 inwoners: ( ) "ELECTIONS 2010: Erongo regional profile". New Era. 16 November 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 September 2012.
- Kapitako, Alvine (12 November 2010). "ELECTIONS 2010: Khomas Region profile". New Era. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 December 2012.
- ( Heita, Desie (11 February 2010). ) "Owning a house … a dream deferred". New Era. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 February 2013.
- ( ) Ruiter val op heiligste dag, Republikein, 27 Desember 2013. URL besoek op 4 Oktober 2015.
- ( ) New Era, 10 Feb 2010: Windhoek’s battle for land, by Desie Heita
- Die gemiddeld vir 1957–1987 volgens die Goddard Instituut van Ruimtestudies se Wêreldklimaatdatabasis
- ( ) "Namibia Weather". Namibia Weather. 29 Junie 2015. Besoek op 29 Junie 2015.
- ( ) [1]
- ( ) Contact UsAir Namibia. URL besoek op 13 Oktober 2009.
- ( ) "Windhoek Attractions, Namibia". Sa-venues.com. Besoek op 1 Oktober 2009.
- ( ) Goethe-Zentrum Windhoek. Besoek op 2 Julie 2015
Eksterne skakelsWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Windhoek. |
- ( Toerisme-inligting oor ) Windhoek op Wikivoyage
- ( ) Amptelike webwerf van Windhoek
- ( ) Tuisblad van die Deutsch-Namibischen Gesellschaft e.V.
- ( ) Allgemeine Zeitung Namibia (oudste dagblad in Namibië wat in Windhoek uitgegee word)
- ( ) 2 WebCams in Windhoek
- ( ) Avisdamm-Website – Vriende van die Avisdam
|
<urn:uuid:0fdbd1e1-379d-46e8-9275-fcd3065e8e89>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Windhoek
|
2019-07-23T22:15:51Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00376.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999735
| false
|
Spaanse nasionale rugbyspan
Spanje | ||||
Unie | Federaçión española de rugby | |||
Bynaam(e) | Los Leones (Die leeus) | |||
Embleem | Leeu | |||
Stadion | Estadio Nacional Complutense | |||
Afrigter(s) | Jesús Recuerda Núñez | |||
Kaptein(s) | Santiago Santos | |||
Statistiek
---|---|---|---|---|
Meeste toetse | Francisco Puertas (93) | |||
Meeste punte | Esteban Roqué Segovia (270) | |||
Meeste drieë | César Sempere (31) | |||
Eerste internasionale wedstryd | ||||
Spanje 9–0 Italië (20 Mei 1929) | ||||
Grootste oorwinning | ||||
Spanje 90–8 Tsjeggië (2 April 1995) | ||||
Grootste nederlaag | ||||
Spanje 10–92 Australië (1 November 2001) | ||||
Wêreldbeker | ||||
Verskynings | 1 (Eerste in 1999) | |||
Beste uitslag | Laaste in poel 1999 | |||
Unie webwerf | ||||
www.ferugby.es |
Die Spaanse nasionale rugbyspan verteenwoordig Spanje in rugby en staan ook bekend as Los Leones (Spaans vir: "die leeus"). Rugby in Spanje word bestuur deur die Federaçión española de rugby en hulle speel sedert die 1920's rugby, met die eerste internasionale wedstryd teen Italië in 1929. Hulle ding gereeld mee om die Europese Nasiesbeker. Spanje het vir die Rugbywêreldbeker 1999 gekwalifiseer, waar hulle in 'n poel saam met Suid-Afrika, Skotland en Uruguay was, maar hulle het op die laaste plek geëindig.
Aan die einde van 2013 het Spanje na Suid-Amerika gereis om teen Chili en Uruguay te speel waarna hulle na Spanje teruggekeer het om teen Japan te speel. Spanje het teen Chili gewen maar teen Uruguay en Japan verloor.
Wêreldbekerrekord[wysig | wysig bron]
Jaar | Uitslag |
---|---|
1987 | Nie genooi nie |
1991 | Nie gekwalifiseer nie |
1995 | Nie gekwalifiseer nie |
1999 | Poelfase |
2003 | Nie gekwalifiseer nie |
2007 | Nie gekwalifiseer nie |
2011 | Nie gekwalifiseer nie |
2015 | Nie gekwalifiseer nie |
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Spaanse nasionale rugbyspan.
- ( ) Amptelike webwerf van die Federación Española de Rugby
|
<urn:uuid:3d8c1993-0ac4-4d79-ba2d-c66c5bdd954e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spaanse_nasionale_rugbyspan
|
2019-07-23T23:30:07Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00376.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999726
| false
|
Johannes van der Walt
Johannes van der Walt (die Gemaskerde Wonder of “Masked Marvel”, plaas Witkoppen, distrik Johannesburg, Transvaal, 9 November 1908 – Johannesburg, Suid-Afrika, 25 Maart 1943) was ’n kampioenstoeier en hoof-generaal van die Ossewabrandwag aan die Witwatersrand. Hy word beskryf as die “groot Afrikanersportheld van die jare dertig”.
Inhoud
Herkoms en skoolopleiding[wysig | wysig bron]
Van der Walt se ouers was Jan Hendrik van der Walt (21 Julie 1883 – 30 Desember 1951) – ’n seun van Andries Johannes van der Walt (Middelburg, Kaap, 27 Augustus 1833 – September 1905) en sy tweede vrou, Hester Jacoba Kruger (gebore Krugersdorp, 17 April 1852 – onbekend) – en Levina Johanna van Riet (Zeeland, Nederland, 1 November 1888 – onbekend). Johannes van der Walt was Jan Hendrik en Levina se derde oudste kind. Hul nege kinders was:
- Francina Jacoba, getroud met Tom J. Scheepers.
- Andries Johannes, getroud met CatherinaJoachemina Davina Venter.
- Johannes, getroud op 17 Julie 1929 met Hester Hendrina Kruger (gebore 11 Oktober 1908).
- Hester Jacoba, getroud met Stephanus Gerhardus van Vreeden.
- ʼn Dogter.
- Jan Hendrik, getroud met Sarah Elizabeth Roodt.
- Levina Johanna, getroud met David Schalk Kruger.
- Anna Sophia, getroud met Carel Nicolaas Coetzee.
- Anna Dorothea, getroud met Andries Johannes van Heerden.
Van der Walt het ’n konserwatiewe en Christelike opvoeding by sy ouers, lidmate van die Gereformeerde Kerk, ontvang. Nadat hy sy laerskoolopleiding voltooi en toe die handelskool in Melville bygewoon het, het hy die skool op 15-jarige ouderdom verlaat en by die Johannesburgse munisipale tremweë gaan werk.
Stoeiloopbaan[wysig | wysig bron]
Op aanbeveling van 'n medetrembestuurder het Van der Walt, wat tot in daardie stadium nie baie gesond was nie weens ’n ernstige hartkwaal (volgens 'n ander bron 'n maagkwaal), in sy vroeë 20's begin liggaamsoefeninge doen en mettertyd deur due vasberadenheid en veggees wat sy hele lewe sou kenmerk, sy liggaam so goed ontwikkel dat hy aan stoei kon deelneem. As lid van die YMCA-stoeiklub het hy in 1932 aan die Olimpiese proefwedstryde deelgeneem, maar nie die Springbokspan gehaal nie. Ses maande later het hy egter die Suid-Afrikaanse amateurswaargewigtitel gewen en in skermoefeninge teen drie Amerikaanse beroepstoeiers so goed gevaar dat hy in 1934 onder die promotorskap van Henri Irslinger beroepstoeier geword het. Omdat Afrikaans en Afrikaanssprekendes destyds dikwels in die samelewing 'n minderwaardige plek beklee het, het Irslinger besluit om Van der Walt met 'n masker te laat stoei en so sy Afrikaanse identiteit geheim te hou. Dit was ook 'n geslaagde reklameset en die Gemaskerde Wonder (“Masked Marvel”) het spoedig groot gehore begin trek. Sy bekendste aanvalswapen was die volstruisskop wat hy by die Amerikaner “Jumping Joe” Savoldi oorgeneem en vervolmaak het.
In 1935, 15 maande ná sy toetrede tot die beroepskryt, het hy hom vrywillig ontmasker nadat geeneen van sy teenstanders, onder wie stoeiers soos Tom Alley en Martin Merkur, hom met twee valle kon klop nie, 'n voorwaarde vir sy ontmaskering. Daarna het hy voortgegaan om talle stoeiers van formaat onder sy eie naam te klop. In 1937 het hy en Irslinger 'n toer deur Europa en die VSA onderneem en van die 37 gevegte waaraan Van der Walt deelgeneem het, het hy 34 gewen, twee het gelykop geëindig, terwyl hy teen die destydse swaargewigkampioen van die wêreld, Jim Londos van Griekeland, voor 'n skare van 95 000 in Athene verloor het.
Terug in Suid-Afrika het hy weer teen talle stoeiers uit die buiteland opgetree en sy oorwinning oor die Australiër George Pencheff op 11 April 1938 het hom laat deurdring tot 'n geveg om die swaargewigtitel van die Britse Ryk wat hy op 26 November van daardie jaar teen die Kanadees Earl McCready verloor het. In Julie 1940 het sy stoeiloopbaan geëindig ná 184 gevegte waarvan hy 111 gewen en 21 verloor het, terwyl 52 gelykop geëindig het.
Dit was danksy Van der Walt se gewildheid dat beroepstoei in 1938 die tweede sportsoort geword het wat Gideon Roos namens die SAUK regstreeks in Afrikaans uitgesaai het nadat hy in dieselfde jaar die eerste uitsending van 'n rugbywedstryd behartig het.[1]
Politieke betrokkenheid[wysig | wysig bron]
Van der Walt het hom deurgaans met Afrikaner-ideale vereenselwig. Gedurende die Simboliese Ossewatrek van 1938 is hy gevra om een van die leiers van ’n perdekommando te wees. Hierdie gebeurtenis het ’n onuitwisbare indruk op hom gemaak, want skielik was hy nie meer net ’n stoeiheld nie, maar leier van ’n perdekommando wat besig was om hulde te bring aan ’n stoere voorgeslag. Ná die stigting van die Ossewabrandwag-beweging (OB) begin 1939 het hy hom daarby aangesluit en gevorder tot hoof-generaal vir die Witwatersrand. Die OB se eerste leier was kol. J.C. Laas. Dit was op militêre grondslag georganiseer, maar het kulturele oogmerke gehad. Dié beweging het Afrikaners se verbeelding aangegryp en 'n menigte het aangesluit. Ook aan die Rand het 'n organisasie tot stand gekom onder leiding van M.W. Botha, adv. Pat Jerling en ds. A.H. Stander. Die Voortrekkerpersgebou, tuiste van Die Transvaler, was die OB in Johannesburg se sentrum van samekoms. In die loop van 1939, en veral ná die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog in September, het die Stormjaers, die militante vleuel van die Ossewabrandwag, die oorlogspoging en regering aktief begin teenstaan met voorvalle van sabotasie met vernuftige brandbomme en handgranate wat lede tuis vervaardig het.
Van der Walt het weldra ’n generaal in die Stormjaers geword. Waarskynlik as gevolg van die toenemende steun wat hy van die jeug ontvang het, het hy ’n gevaar vir die Suid-Afrikaanse regering onder genl. Jan Smuts ingehou. Middel 1941 het die OB en Nasionale Party se weë geskei en in Februarie 1942 het die NP al sy ampsdraers verbied om lid van die OB te wees. Op 15 Desember 1941 is Van der Walt in hegtenis geneem en daarvan aangekla dat hy in besit was van 'n ongelisensieerde pistool (of rewolwer) en patrone. Hy is aanvanklik op borgtog vrygelaat, maar twee dae later weer in hegtenis geneem en aangehou in die polisieselle op Marshallplein (die latere John Vorsterplein), Johannesburg, waaruit hy vyf dae later ontsnap het, volgens oorlewering met behulp van 'n bewaarder óf die Stormjaers. Op 23 Maart 1942 het die polisie die opstal op die plaas Rietvlei omsingel waarin hy naby Krugersdorp (of Roodepoort) geskuil het, en toe hy wou vlug, het ’n polisiekoeël sy rugmurg deurboor en hom so permanent verlam. Hy is onsuksesvol geopereer.
Ná baie lyding tuis in Melville waartydens hy weggekwyn het tot 'n gewig van net 40 kg, is hy byna 'n jaar later oorlede en begrawe uit die Gereformeerde kerk Johannesburg-Noord, waarvan sy vader ouderling was. Die diens is gelei deur prof. Joon van Rooy, destyds voorsitter van die Afrikaner-Broederbond. Die begrafnisstoet na die Wespark-begraafplaas het uit tussen 30 000 en 50 000 mense bestaan en word beskryf as ’n “volksaamstrek”. Sy stoflike oorskot is op die ossewa van Louis Trichardt uit die Simboliese Trek van 1938 vervoer. Enkele maande ná sy dood is ’n grafsteen aangebring op sy graf in die Wesparkse begraafplaas, Johannesburg. Die firma South African Monumental Works was vir die oprigting van die nagenoeg 3 m hoë suil verantwoordelik. Op sy grafsteen staan: “Ek het geval op die pad van Suid-Afrika.”
Die Johannes van der Walt-instituut[wysig | wysig bron]
Die Nasionale dagblad Die Transvaler het leiding geneem met die stigting van die Johannes van der Walt-gedenkfonds. Die doel was eerstens die versorging van sy gesin, asook die daarstelling van ’n lewende monument ter ere van hom. Hierdie “lewende monument” sou tweërlei van aard wees, naamlik die daarstelling van ’n gimnasium waar sportmanne kon oefen, asook die oprigting van ’n gepaste grafsteen.
In November 1943 het dr. H.F. Verwoerd, namens die trustees van die Johannes van der Walt-gedenkfonds, die PUK genader met ’n aanbod en ’n versoek: die beskikbaarstelling van £4 000 vir die oprigting van ’n instituut vir liggaamsopvoeding, “as lewendige gedenkteken … sy nagedagtenis ter ere” sodat ’n gesonde gees in ’n gesonde liggaam sy nalatenskap aan die jeug kon wees. Ter verdere motivering vir die skenking is gemeld dat Van der Walt by geleentheid ’n bedrag geld aan die PUK beloof het “en ook omdat hy as troue en belydende lid van die Gereformeerde Kerk spesiale belang moes gehad het by die Universitêre inrigting van daardie Kerk te Potchefstroom”. Die skenking was onderhewig aan sekere voorwaardes. Eerstens moes dit 'n Christelike karakter dra “en in ooreenstemming met die Christelike lewensbeskouing van die Afrikaanse volk” funksioneer. Ook sou die beoogde instituut volledig, in samestelling, inrigting, uitkyk en strewe Afrikaans moes wees. Die voertaal moes Afrikaans wees; so ook die dosente. En as doelstelling is gestel “om manne en vroue te help vorm in wie die edelste en verhewenste karaktertrekke van ons Boerevolk tot openbaring sal kom, getrou aan die Afrikaans tradisie en besiel met die hoogste Afrikaneraspirasies”. Ná aanvanklike probleme om staatsondersteuning te verkry, is van die kant van die kuratore van die Teologiese Skool ’n skenking van £4 000 verkry en het die Johannes van der Walt-instituut gevolglik sy staan in November 1949 gekry op die Oude Molen-landgoed.
Waardering[wysig | wysig bron]
M. Jooste skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel IV: “As mens was Van der Walt beginselvas, voorbeeldig en van onkreukbare karakter.” Uit 'n beëdigde verklaring wat hy op 6 Januarie 1942 afgelê het en wat dr. D.F. Malan op 2 Februarie 1942 in die Volksraad voorgelees het, het dit geblyk dat hy sterk bedenkinge teen sekere leiers (veral dr. Hans van Rensburg, hoofleier, en adv. Pat Jerling) van die Ossewabrandwag gehad het, wat hy beskuldig het van verraad teenoor die Afrikaners, maar aan die breë beginsels van die organisasie as volksbeweging het hy enduit getrou gebly. Volgens die Afrikaanse Kultuuralmanak het sy “prestasies in die stoeikryt . . . die Afrikaner aangegryp omdat Johannes volksmens was wat hom in alle opsigte met sy volk se strewe en beginsels geïdentifiseer het”.
Sam Sterling skryf in Die Gemaskerde Wonder (1948) Van der Walt was “een van die beste sportmanne wat Suid-Afrika nog ooit opgelewer het, en hy word erken as die stoeier wat die meeste mense na ’n geveg kon lok wat tot dusver in hierdie land verskyn het”. En: "Sukses het hom nooit van sy eenvoudige lewenswyse laat afsien . . . nie."
Gesinslewe[wysig | wysig bron]
Van der Walt is op 17 Julie 1929 met Hester Hendrina Kruger (gebore 11 Oktober 1908; sterfdatum onbekend) getroud en twee kinders is uit dié huwelik gebore, onder wie Hester Hendriena (geb. Johannesburg, 8 Oktober 1930), 'n tikster van beroep, wat op 4 Junie 1949 getroud is met Marthinus Swart (geb. Pretoria, 1 Desember 1929), 'n beroepstoeier en superintendent van die hoofposkantoor.
Lewensberig in Die Transvaler[wysig | wysig bron]
In die oggendblad Die Transvaler het die volgende berig ná Van der Walt se dood in 1943 verskyn, waaruit heelwat van die gegewens in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek sowel as die Afrikaanse Kultuuralmanak kom: “Teen ligdag, op 23 Februarie 1942, is die Hoëveldse oggendstilte op ’n afgeleë boereplaas naby Krugersdorp skielik versteur deur ’n geskarrel in en om die huis, ’n vensterraam wat opskuif en, oomblikke later, ’n dowwe pistoolskoot. ’n Forse figuur stort buite die venster ineen, swaar gewond.
“Op 25 Maart 1943, dertien maande later, het hierdie gewonde, nou uitgeteer en slegs ’n skadu van die fris en gesonde man van weleer, sy laaste asem uitgeblaas. Sy einde was tragies, die slagoffer van ongekende broedertwis in Afrikanergeledere. So onuitwisbaar as wat sy naam in die politieke geskiedenis van ons land, van die veertigerjare opgeteken staan, so diep is Johannes van der Walt se naam in die sportgeskiedenis van Suid-Afrika uitgebeitel.
“Hy was die beroemde stoeier wat onder die skuilnaam van Die gemaskerde Wonder later ’n nasionale held geword het, wat die verbeelding aangegryp het soos nooit tevore nie. Hy het vanweë sy krag maar veral met sy volstruisskop, baie roem verwerf. Toeskouers het in hulle duisende na die stoeikryt gestroom en die sportsoort het ’n hoogtepunt in Suid-Afrika bereik.
“Ná 51 gevegte, waarvan hy net 3 verloor het, is die gemaskerde wonder in November 1935 vrywillig ontmasker nadat daar nie aan die uitdruklike voorwaarde – dat hy met twee valle teen nul geklop moes word – voldoen kon word nie.
“Sedert sy toetrede tot die stoeikryt, het Van der Walt veel roem verwerf, en steeds getrou gebly aan die beste tradisies van sy volk. Hy was ’n nederige en kinderlik-gelowige Christen, baie familievas en intens tradisiebewus. Sy bewussyn van Afrikanerskap het hom ’n welige bos baard laat kweek in die jaar van die Ossewa-trek, en, geïnspireer deur die tydsgees, het hy hom by die destydse Ossewa-Brandwag aangesluit.
“Hy neem ook aktief deel aan sabotasie-pogings teen die regering. Op 17 Desember 1941 verskyn hy in die Johannesburgse magistraatshof op aanklag dat hy onwettig in besit van ’n vuurwapen en ammunisie was. Na borgtog was hy weer gearresteer en in die destydse internasionaal-beroemde Marshall-plein onder streng bewaking toegesluit. Hy ontsnap egter uit die tronk met behulp van een van die bewaarders.
“In Februarie 1942 het dr. D.F. Malan ’n dramatiese beëdigde verklaring van Johannes van der Walt in die Volksraad ter tafel gelê, waarin hy die regering gewaarsku het oor die rigting wat die beweging en sy leiers in geslaan het. In die tragiese einde van die groot held het ’n Duitser, wat aan Johannes bekend was en sy vertroue geniet het, Johannes se skuilplek op ’n plaas naby Krugersdorp aan die polisie verraai.”
Sien ook[wysig | wysig bron]
Verwysings[wysig | wysig bron]
Bronne[wysig | wysig bron]
- ( Beyers, C.J. 1981. ) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel IV. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie (SA) (Edms.) Bpk. namens die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
- ( Stals, prof. dr. E.L.P. (red.). 1986. Afrikaners in die Goudstad Deel 2 1924–1961. Pretoria: HAUM Opvoedkundige Uitgewery. )
- ( Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: ) Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.
- ( ) Genealogiese besonderhede op die webtuiste geni.com. URL besoek op 11 Oktober 2016.
- ( ) Genealogiese besonderhede van Johannes se tak van die Van der Walts. URL besoek op 11 Oktober 2016.
|
<urn:uuid:1f7d676b-6829-4008-b9a3-c7a7f170e1f3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Johannes_van_der_Walt
|
2019-07-16T12:30:43Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195524548.22/warc/CC-MAIN-20190716115717-20190716141649-00011.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999994
| false
|
Kategorie:Ekonomie van Asië
Jump to navigation
Jump to search
Wikimedia Commons bevat media in verband met Economy of Asia. |
Subkategorieë
Hierdie kategorie bevat die volgende 5 subkategorië, uit 'n totaal van 5.
|
<urn:uuid:5d1674a3-3452-455c-97e0-1971b1107289>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Ekonomie_van_Asi%C3%AB
|
2019-07-16T12:40:11Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195524548.22/warc/CC-MAIN-20190716115717-20190716141649-00011.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.969826
| false
|
Bespreking:Nord-Pas-de-Calais
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Nord-Pas-de-Calais-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Daaglikse bladtrekke | |
|
<urn:uuid:dce68fdd-cab5-4084-9692-80adbf2439f7>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Nord-Pas-de-Calais
|
2019-07-18T21:42:57Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00320.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999872
| false
|
Jeff Stryker
Jeff Stryker | |
Geboortenaam | Charles Casper Peyton |
---|---|
Geboorte | 21 Augustus 1962 Carmi, IL (VSA) |
Nasionaliteit | Amerikaans |
Beroep(e) | Akteur |
Internet-rolprentdatabasis-profiel |
Jeff Stryker (gebore Charles Casper Peyton op 21 Augustus, 1962 in Carmi, Illinois, VSA) is 'n Amerkiaanse pornografiese filmster wat speel in gay, heteroseksuele en biseksuele volwasse rolprente. Hy woon in Kalifornië.
Rolprentloopbaan en persoonlike lewe[wysig | wysig bron]
Stryker het roem in die pronografiebedryf verwerf vir sy tipies Amerikaanse aantreklikheid, sy geneigdheid tot die gebruik van vuil taal en sy reusagtige, dik penis, wat na bewering 10 duim (sowat 25 cm) lank is.
Hy is primêr bekend om sy vertonings in gay rolprente, hoewel hy 'n paar jaar lank hard teen die gay etiket baklei het en self beweer het hy is nie eers biseksueel nie, nie eers in sy privaat lewe nie. Later het hy erken hy is biseksueel en sy seksualiteit as "universeel" beskryf.
Stryker se halfbroer, "Rick Stryker", het in 'n stadium ook gay volwasse rolprente gemaak, maar ondanks sy gewildheid na 'n ruk weer die bedryf verlaat.
Stryker het 'n seun, Joseph Peyton, wat hy alleen grootgemaak het (ná 'n uitgerekte hofstryd om toesig) vandat die seun een jaar oud was.
Videografie[wysig | wysig bron]
Gay[wysig | wysig bron]
Ander[wysig | wysig bron]
- Can I Be Your Bratwurst, please (nie porno) deur Rosa von Praunheim 1999
- How to Enlarge Your Penis 1993
- Jeff Stryker’s Favorite Sexual Positions 1992
- Stryker’s Best Powerful Sex (heteroseksueel) 1992
- After Death AKA Zombie 4: After Death (nie porn) 1988
- The Heiress (heteroseksueel)
- Jamie Loves Jeff 1987 (heteroseksueel) met Jamie Summers, Megan Lee, Nikki Nights, Tom Byron, Erica Boyer
- Jeff Stryker: A Romance Video for Women (heteroseksueel) 1987
- The Switch Is On (biseksueel) 1987
|
<urn:uuid:0e87cc85-5ef4-4d4f-96b8-97ddbf412ac1>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Jeff_Stryker
|
2019-07-18T22:20:08Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00320.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999785
| false
|
Egiptiese mitologie
Egiptiese mitologie is die versameling mites van Antieke Egipte wat die optrede van die Egiptiese gode beskryf as ’n manier om die wêreld te verstaan. Mites verskyn dikwels in antieke geskrifte en kuns, veral in godsdienstige materiaal soos gesange, rituele tekste, begrafnistekste en tempelversierings. Dié bronne bevat selde ’n volledige weergawe van ’n mite en beskryf dikwels net ’n kort deel daarvan.
Die Egiptenare het, geïnspireer deur die siklusse in die natuur, die huidige tyd beskou as ’n reeks herhalende patrone, terwyl die vroegste periodes in tyd lineêr was. Mites speel af in die vroegste tye en bepaal die patroon vir die siklusse van die hede. Huidige gebeure herhaal die gebeure in die mites en hernu so maät, die basiese orde van die heelal. Van die belangrikste episodes van die mitiese verlede is die skeppingsmites waarin die gode die heelal uit ’n oerchaos vorm; die verhale van die bewind van die songod, Ra, op aarde; en die Osiris-mite oor die gevegte van die gode Osiris, Isis en Horus teen die ontwrigtende god Set. Gebeure in die teenswoordige tyd wat as mites beskou kan word, is Ra se daaglikse reis deur die wêreld en die ander kant van die wêreld, die Doeat of onderwêreld. Herhalende temas in die mites sluit in die konflik tussen die handhawers van maät en die magte van wanorde, die belangrikheid van die farao om maät te handhaaf en die voortdurende dood en opwekking van die gode.
Die besonderhede van hierdie mites verskil grootliks van verhaal tot verhaal en lyk dikwels of dit mekaar weerspreek. Egiptiese mites is hoofsaaklik metafories, en vertel van die gees en gedrag van die gode in terme wat die mens kan verstaan. Elke weergawe van ’n mite verteenwoordig ’n ander simboliese perspektief, en so word Egiptenare se begrip van die gode en die wêreld verryk.
Mitologie het die Egiptiese kultuur in ’n groot mate beïnvloed. Dit het baie godsdienstige rituele geïnspireer of beïnvloed en die ideologiese basis geskep vir koningskap. Tonele en simbole uit mites het in graftombes, tempels en op juweliersware verskyn. In die letterkunde is mites of elemente daarvan gebruik in ’n groot verskeidenheid verhale.
Inhoud
OorsprongWysig
Die oorsprong van die Egiptiese mitologie is moeilik om na te speur. Egiptoloë moet opgevoede raaiskote waag oor die vroegste fases, gebaseer op geskrewe tekste wat heelwat later geskep is.[1] Een duidelike invloed is die Egiptenare se omgewing. Die son kom elke dag op, bring lig na die land, bepaal menslike bedrywighede en gaan weer onder; elke jaar oorstroom die Nylrivier se oewers en so word die grond se vrugbaarheid, waarvan die Egiptiese beskawing afhanklik is, herstel. Die Egiptenare het dus die son en water beskou as simbole van die lewe en het aan tyd gedink as ’n reeks natuurlike siklusse.
Hierdie ordelike patroon was voortdurend onderhewig aan die moontlikheid van ontwrigting: lae vloede het dikwels tot hongersnood gelei en hoë vloede tot die oorstroming van gewasse en geboue.[2] Die gasvrye Nylvallei was omring deur droë woestyne en volke wat die Egiptenare as onbeskaafde vyande van orde beskou het.[3] Om dié redes het die Egiptenare hul land beskou as ’n geïsoleerde plek van stabiliteit, of maät, omring en bedreig deur chaos. Hierdie temas – orde, chaos en vernuwing – kom herhaaldelik voor in godsdienstige idees.[4]
Nog ’n bron van die mites kan rituele wees. Baie rituele verwys na mites en is soms regstreeks op hulle geskoei.[5] Dit is egter moeilik om te bepaal of ’n kultuur se mites voor die rituele ontstaan het, of omgekeerd.[6] Vrae oor hierdie verband tussen mites en rituele het gelei tot talle besprekings onder Egiptoloë en geleerdes van vergelykende godsdiens in die algemeen. In Antieke Egipte gaan die vroegste bewyse van godsdienstige praktyke geskrewe mites vooraf.[5] Rituele vroeg in die Egiptiese geskiedenis sluit min motiewe uit mites in. Daarom reken sommige geleerdes rituele het voor mites ontstaan.[6] Maar omdat bewyse so skaars is, sal die vraag seker nooit vir seker beantwoord word nie.[5]
’n Groot deel van die Egiptiese mitologie bestaan uit oorspronklike mites, wat die begin van verskeie elemente in die wêreld verduidelik, insluitende menslike instellings en natuurverskynsels. Koningskap het aan die begin van die skepping onder die gode ontstaan en is later oorgedra aan die menslike farao's; oorlogvoering het ontstaan toe mense teen mekaar begin veg het nadat die songod hom na die lug onttrek het.[7] Mites beskryf ook die veronderstelde oorsprong van minder basiese tradisies. In ’n minder belangrike episode word Horus kwaad vir sy ma, Isis, en sny haar kop af. Isis vervang dit met die kop van ’n koei. Dit verduidelik hoekom Isis soms uitgebeeld is met horings as deel van haar hoofbedekking.[8]
Sommige mites kon geïnspireer gewees het deur historiese gebeure. Die vereniging van Egipte onder die farao's aan die einde van die predinastiese tydperk (omstreeks 3100 v.C.) het die koning die fokus van die Egiptiese godsdiens gemaak, en die ideologie van koningskap het dus ’n belangrike deel van die mitologie geword.[9] Net ná die vereniging het gode wat eers plaaslike beskermingsgode was, landwyd belangrik geword en nuwe verbintenisse is geskep om die plaaslike gode te verenig in ’n nasionale tradisie. Egiptiese bronne verbind die mitiese stryd tussen die gode Horus en Set met die konflik tussen Bo- en Benede-Egipte in die laat predinastiese of vroeë Vroegdinastiese Tydperk.[10][Nota 1]
Ná hierdie vroeë tydperke het die meeste veranderings in die mites ontstaan uit die aanpassing en ontwikkeling van vroeëre mites eerder as nuwe konsepte, hoewel daar uitsonderings was.[11] Baie geleerdes glo die mite van die songod wat hom na die lug onttrek en die mense los om teen mekaar te veg, is geïnspireer deur die verbrokkeling van gesag en nasionale eenheid aan die einde van die Ou Ryk (omstreeks 2686-2181 v.C.).[12] In die Nuwe Ryk (omstreeks 1550-1070 v.C.) het minder belangrike mites ontwikkel om gode soos Jam en Anat wat aan die godsdiens van Kanaän ontleen is. In teenstelling daarmee het die kulture van Antieke Griekeland en Rome tydens die Ptolemeïese Tydperk (332 v.C.-641 n.C.) min invloed gehad op die Egiptiese mitologie.[13]
Inhoud en betekenisWysig
Min volledige stories verskyn in Egiptiese mitologiese bronne. Die bronne bevat dikwels niks meer as illusies van die gebeure waaroor hulle handel nie, en tekste wat wel vertellings bevat, vertel net ’n deel van ’n groter storie. Vir elke mite het die Egiptenare dus net algemene riglyne van die storie gehad, en hulle het daaruit geput vir die vertelling van spesifieke gebeure.[4] Die gode is ook nie goed gedefinieerde karakters nie, en die motivering vir hul soms strydige optrede word selde gegee.[15] Egiptiese mites is dus nie volledig ontwikkelde verhale nie. Hul belangrikheid lê in hul onderliggende betekenis, nie hul eienskappe as stories nie. As sulks bly hulle buigsaam en nie-dogmaties.[16]
Die mites is so buigsaam dat hulle mekaar dikwels weerspreek. Baie beskrywings verskyn in die Egiptiese mitologie oor die skepping van die heelal en die bewegings van die son, en van hulle verskil grootliks van mekaar.[17] Die verhoudings tussen gode is nie spesifiek nie, sodat die godin Hathor byvoorbeeld die ma, vrou of dogter van die songod Ra kan wees.[18] Verskillende gode kan selfs gekombineer of verbind word as ’n enkele wese. Die skeppergod Atoem en Ra is byvoorbeeld dikwels gekombineer om Ra-Atoem te vorm.[19]
’n Algemene rede wat dikwels voorgestel word vir die feit dat die mites nie eenvormig is nie, is dat mites van tyd tot tyd en van plek tot plek verskil het.[20] Die plaaslike kultus van verskeie gode het teologieë ontwikkel wat om hul eie gode sentreer het.[21] Namate die invloed van verskillende kultusse geskuif het, het sekere mitologiese stelsels nasionale dominansie verkry. In die Ou Ryk (omstreeks 2686–2181 v.C.) was die belangrikste van dié stelsels die kultusse van Ra en Atoem, wat in Heliopolis gesentreer was. Hulle het ’n mitiese familie, die Ennead, gevorm wat die wêreld sou geskep het. Dit het die belangrikste gode van dié tyd ingesluit, maar Atoem en Ra was die belangrikstes.[22] Nuwe godsdienstige idees het ook vervleg geraak met ou idees. So is in Memphis geglo Ptah, wie se kultus in dié stad gesentreer was, was die skepper van die wêreld. Ptah se skeppingsmite inkorporeer ouer mites deur aan te voer dit is die Ennead wat Ptah se skeppingsbevele uitgevoer het.[23] Volgens dié mites is Ptah dus ouer en magtiger as die Ennead. Baie geleerdes beskou dit as ’n politieke poging om die meerderwaardigheid van Memphis se gode bo dié van Heliopolis te bewys.[24] Deur begrippe so te vermeng, het die Egiptenare ’n uiters ingewikkelde stel gode en mites geskep.[25]
BronneWysig
Die beskikbare bronne oor Egiptiese mitologie wissel van stemmige gesange tot vermaaklike stories. Sonder ’n enkele kanonieke weergawe van enige mite het die Egiptenare die breë tradisies van mitologie aangepas om in te pas by die uiteenlopende doeleindes van hul geskrifte.[26] Die meeste Egiptenare was ongeletterd en het dalk daarom ’n uitgebreide mondelinge tradisie gehad, en so is mites deur verbale storievertellings oorgedra. Susanne Bickel stel voor dié tradisie is die rede dat baie bronne oor mites sulke min inligting verskaf: al die Egiptenare het reeds die mites geken.[27] Baie min van hierdie orale tradisie het behoue gebly en moderne kennis oor Egiptiese mites kom uit geskrewe tekste en beelde. Net ’n klein deel van hierdie bronne het bewaar gebly en baie van die mitologiese inligting wat neergeskryf is, het dus verlore gegaan.[28]
GodsdiensbronneWysig
Baie gode verskyn in kunswerke uit die Vroegdinastiese Tydperk van Antieke Egipte (omstreeks 3100–2686 v.C.), maar baie min van die gode se optrede kan hieruit afgelei word omdat die kunswerke baie min skryfwerk bevat. In die Ou Ryk het Egiptenare meer geskryf en uit die periode kom die eerste groot bron: die Piramidetekste. Dit is ’n versameling van verskeie honderd towerspreuke wat vanaf die 24ste eeu v.C. aan die binnekant van piramides uitgekerf is. Dit was die eerste Antieke Egiptiese begrafnistekste wat moes verseker die farao wat daar begrawe is, se lewe in die hiernamaals is veilig. Baie van die towerspreuke verwys na die mites wat met die hiernamaals verband hou, insluitende die skeppings- en Osiris-mite. Baie van die verhale is waarskynlik ouer as hul eerste geskrewe weergawes, en dit gee ’n kykie op die vroeë stadiums van die Egiptiese godsdiens.[29]
Tydens die Eerste Oorgangstydperk (omstreeks 2181–2055 v.C.) het die Piramidetekste ontwikkel in die Kistekste, wat soortgelyke materiaal bevat en ook vir nie-koninklikes beskikbaar was. Daaropvolgende begrafnistekste, soos die Boek van die Dooies in die Nuwe Ryk en die Boeke van Asemhaling in die Laat Tydperk, (664–323 v.C.) en later, het uit hierdie vroeë versamelings ontwikkel. In die Nuwe Ryk het ook ’n ander ontwikkeling van begrafnistekste plaasgevind: gedetailleerde en omvattende beskrywings van die nagreis van die songod. Dié soort tekste sluit in die Amdoeat, die Boek van Poorte en die Boek van Grotte.[26]
Tempels, waarvan die oorblywende ruïnes hoofsaaklik uit die Nuwe Ryk en later dateer, is nog ’n belangrike bron van mites. Baie tempels het ’n per-anch, of tempelbiblioteek, gehad waarin papirusse vir rites en ander gebruike geberg is. Van dié papirusse bevat gesange, waarin die lofsange van gode dikwels verwys na mites. Ander papirusse beskryf rites, waarvan baie gedeeltelik op mites geskoei was.[30] Stukke van dié papirusversamelings het behoue gebly. Dit is moontlik dat die versameling meer stelselmatige rekords van mites insluit, maar geen bewys is nog daarvan gevind nie.[28] Mitologiese tekste en illustrasies, nes dié op die papirusse, het ook in die versierings van die tempelgeboue verskyn. Die ryklik versierde en goed bewaarde tempels van die Ptolemeïese en Romeinse tydperke (305 v.C.–380 n.C.) is veral ’n ryk bron van mites.[31]
Die Egiptenare het ook rituele uitgevoer vir persoonlike doeleindes soos beskerming teen siektes of die genesing daarvan. Hierdie rituele word dikwels "magies" eerder as "godsdienstig" genoem, maar hulle het vermoedelik op dieselfde beginsels gewerk as die tempelseremonies: om mitiese gebeure op te roep as die basis vir die ritueel.[32]
Inligting uit godsdienstige bronne word ook geraak deur ’n stelsel van tradisionele beperkings op wat beskryf of uitgebeeld mag word. Die moord op die god Osiris word byvoorbeeld nêrens eksplisiet beskryf nie.[28] Die Egiptenare het geglo woorde en beelde kan die werklikheid beïnvloed, en daarom het hulle die risiko vermy deur nie sulke negatiewe gebeure ’n werklikheid te maak nie.[33] Die Egiptiese kuns was ook nie baie geskik om hele verhale uit te beeld nie; die meeste kunswerke wat oor mites gehandel het, het dus individuele tonele met min inligting uitgebeeld.[28]
Ander bronneWysig
Daar was vanaf die Middelryk ook verwysings na mites in nie-godsdienstige letterkunde. Baie van die verwysings is net vaag, maar sommige stories is geheel en al geskoei op mitiese vertellings. Dié meer direkte weergawes was veral algemeen in die Laat en Grieks-Romeinse tydperke toe Egiptiese mites hul mees ontwikkelde stadium bereik het, volgens geleerdes soos Heike Sternberg.[34]
’n Laaste brom van mites is die geskrifte van Antieke Griekse en Romeinse skrywers soos Herodotus en Diodorus, wat die Egiptiese godsdiens tydens die laaste eeue daarvan beskryf het. Een van die belangrikstes was Plutarchus, wie se werk De Iside et Osiride onder meer een van die langste antieke weergawes van die mite van Osiris bevat.[35] Hierdie skrywers se kennis van die Egiptiese godsdiens was egter beperk omdat hulle van baie godsdienspraktyke uitgesluit was, en hul stellings oor Egiptiese gelowe is beïnvloed deur hul vooroordele jeens die Egiptiese kultuur.[28]
KosmologieWysig
MaätWysig
Die Egiptiese woord maät verwys na die basiese orde van die heelal volgens die Egiptiese geloof. Dit het ontstaan met die skepping van die wêreld en onderskei die wêreld van die chaos wat dit voorafgegaan het en omring. Maät sluit in beide die welvoeglike gedrag van mense en die normale werking van die natuurkragte; albei maak die lewe en geluk moontlik. Omdat die aksies van die gode die natuurkragte beheer en mites dié aksies uitdruk, verteenwoordig Egiptiese mitologie die behoorlike werking van die wêreld en die onderhoud van die lewe self.[4]
Vir die Egiptenare is die belangrikste menslike handhawer van maät die farao. In mites is die farao die seun van ’n verskeidenheid gode. As sulks is hy hul aangewese verteenwoordiger en verplig om die orde in die menslike gemeenskap te handhaaf, nes hulle in die natuur doen, en om die rituele voort te sit wat hulle en hul bedrywighede onderhou.[36]
Vorm van die wêreldWysig
In die Egiptiese geloof bestaan die wanorde wat die geordende wêreld voorafgegaan het, uit ’n oneindige stuk vormlose water wat verpersoonlik word deur die god Noen. Die aarde, Geb, is ’n plat stuk grond met die hemelruim, die godin Noet, daarbo. Die twee word geskei deur die verpersoonliking van lug, Sjoe. Die songod, Ra, reis deur die hemelruim, oor die liggaam van Noet, en gee lewe aan die wêreld met sy lig. Snags reis Ra oor die westelike horison na die Doeat, ’n geheimsinnige gebied wat aan die vormloosheid van Noen grens. Soggens verskyn hy aan die oostelike horison wanneer hy die Doeat verlaat.[37]
Die aard van die lug en die ligging van Doeat is onseker. Volgens Egiptiese tekste reis die nagtelike son soms onder die aarde en soms in die liggaam van Noet. Die Egiptoloog James P. Allen glo hierdie verduidelikings van die son se bewegings is verskillende idees wat naas mekaar bestaan. Volgens hom verteenwoordig Noet die sigbare oppervlak van die waters van Noen, terwyl die sterre op hierdie oppervlak dryf. Die son seil dus oor die water in ’n sirkel, en elke nag vaar hy oor die horison na die halfsirkel van lug onder die omgekeerde land van die Doeat.[38] Leonard H. Lesko glo weer die Egiptenare het die lug as ’n soliede dak gesien en volgens hom het die son snags deur die Doeat oor die oppervlak van die lug gereis, van wes na oos.[39] Joanne Conman pas Lesko se model aan en beweer hierdie soliede lug is ’n bewegende koepel wat oor die aarde span. Die son en sterre beweeg saam met dié koepel, en hul reis onder die horison is bloot hul beweging oor gebiede van die aarde wat die Egiptenare nie kon sien nie. Hierdie gebiede sou dan die Doeat wees.[40]
Die vrugbare grond van die Nylvallei (Bo-Egipte) en Nyldelta (Benede-Egipte) lê in die Egiptiese kosmologie in die middel van die wêreld. Daarbuite lê die onvrugbare woestyne, wat verbind word met die chaos wat buite die wêreld lê.[41] Iewers verder weg lê die horison, die achet. Daar toon twee berge, een in die weste en een in die ooste, die plekke aan waar die son die Doeat betree en verlaat.[42]
Ander nasies word verbind met die vyandelike woestyne in Egiptiese ideologie. Net so is buitelanders deel van die "nege boë", mense wat die farao se bewind en die stabiliteit van maät bedreig, hoewel vriendskaplike lande in ’n positiewer lig beskou is.[43] Om dié rede speel min van die Egiptiese mites in die buiteland af. Terwyl sommige verhale na die lug en Doeat verwys, is Egipte gewoonlik die plek waar die gode se aksies plaasvind.[41]
TydWysig
Die Egiptiese idee van tyd is deur hul omgewing beïnvloed. Elke dag kom die son op en gaan dit onder, en bring so lig na die land en reël menslike bedrywighede; elke jaar oorstroom die Nyl en verhoog dit die vrugbaarheid van die grond tot voordeel van die beskawing. Hierdie periodieke gebeurtenisse het die Egiptenare geïnspireer om alle tyd te sien as ’n reeks herhalende patrone wat deur maät beheer word en die gode en die heelal hernu.[44] Hoewel hulle erken verskillende historiese tydperke verskil wat besonderhede betref, oorheers mitiese patrone die Egiptiese persepsie van geskiedenis.[45]
Baie Egiptiese verhale oor die gode speel af in die oertyd toe die gode die aarde bewandel en regeer het. Daarna is die mag oorgegee aan die menslike farao's.[46] Dit lyk of dié oertyd die son se reis en die herhalende patrone van die huidige wêreld voorafgegaan het. Omdat dié vroeë periodes beter pas by lineêre vertellings as die siklusse van die huidige tyd, beskou John Baines dit as die enigste periodes waarin ware mites kan plaasvind.[47] Tog was die sikliese aspek van tyd ook in ’n mate in die mitiese verlede teenwoordig. Die mites is verwerklik elke keer dat die gebeure waarna hulle verwys, plaasgevind het. Hierdie gebeure is gevier met rituele wat dikwels die mites opgeroep het.[48] Rituele het tyd laat terugkeer na die mitiese verlede en die lewe in die heelal hernu.[49]
Belangrikste mitesWysig
Van die belangrikste kategorieë van mites word hieronder beskryf. Omdat die Egiptiese mitologie net op fragmente aangetref word, is daar geen aanduiding in die bronne van ’n chronologiese volgorde van gebeure nie.[50] Tog volg die kategorieë losweg ’n chronologiese volgorde.
SkeppingWysig
Van die heel belangrikste mites is dié wat die skepping van die wêreld beskryf. Die Egiptenare het verskeie weergawes van die skepping gehad wat grootliks verskil in die gebeure wat beskryf word. Die gode wat vir die skepping verantwoordelik was, verskil veral in die verskillende weergawes. Dit was hoofsaaklik vanweë die neiging van Egiptiese stede en kultusse om hul eie beskermgode belangriker te maak deur die skepping aan hulle toe te skryf. Die verskillende weergawes word egter nie as weersprekings van mekaar beskou nie; die Egiptenare het geglo die skepping het baie aspekte gehad en baie goddelike kragte ingesluit.[51]
Een gemeenskaplike aspek van die mites is die skepping van die wêreld uit die waters van chaos. Dié gebeure verteenwoordig die ontstaan van maät en die oorsprong van die lewe. Een tradisie sentreer om die agt gode van die Ogdoad, wat die karaktertrekke van die oerwaters self verteenwoordig. Hulle aksies het die son tot gevolg gehad, wat in mites deur verskeie gode verteenwoordig word, veral Ra. Die geboorte van die son het ’n plek van lig en droogte in die donker water geskep.[52] Die son het verskyn bo die oerheuwel, die eerste heuwel van droë land (nog ’n herhalende tema), wat moontlik geïnspireer is deur die gesig van heuwels grond wat te voorskyn kom namate die Nyl se water ná ’n vloed terugtrek. Met die verskyning van die songod, die daarsteller van maät, het die wêreld sy eerste heerser gehad.[53] Weergawes van die eerste millennium v.C. fokus op die aksies van die skeppergod om die kragte van chaos te onderduk wat die nuwe, geordende wêreld bedreig.[54]
Atoem, ’n god wat nou verbind word met die son en die oerheuwel, is die fokus van mites wat uit minstens die Ou Ryk dateer. Atoem, wat al die elemente van die wêreld bevat, bestaan in die waters as ’n potensiële wese. Met die skepping kom hy te voorskyn om ander gode te skep, en dit lei tot ’n stel van nege gode, die Ennead, wat Geb, Noet en ander sleutelelemente van die wêreld insluit. Die Ennead kan ook verteenwoordigend wees van al die gode; dus verteenwoordig die skepping die vertakking van Atoem se potensiële wese in die verskeidenheid elemente wat in die wêreld teenwoordig is.[55]
Mettertyd het die Egiptenare meer abstrakte perspektiewe ontwikkel oor die skeppingsproses. Teen die tyd van die Kistekste is die skepping van die wêreld beskryf as die verwerkliking van ’n konsep wat eerste in die gedagtes van die skeppergod ontstaan het. Die krag van heka, of toorkrag, wat dinge in die goddelike ryk en die fisieke wêreld verbind, is die krag wat die fisieke verwerkliking van die skeppergod se oorspronklike konsep moontlik gemaak het. Heka self kan as ’n god verpersoonlik word, maar die intellektuele proses van die skepping word nie net met dié god verbind nie. ’n Inskripsie uit die Derde Oorgangstydperk (omstreeks 1070–664 v.C.), wat baie ouer kan wees, beskryf die proses in besonderhede en gee die eer aan die god Ptah, wie se noue verbintenis met ambagslui hom ’n geskikte kandidaat maak om fisieke vorm te gee aan die oorspronklike skeppingsidee. Gesange uit die Nuwe Ryk beskryf die god Amoen, ’n geheimsinnige mag, as die belangrikste bron van hierdie skeppingsvisie.[56]
Die oorsprong van die mens is nie ’n sterk tema in die Egiptiese mites nie. In sommige tekste ontstaan die mens uit die trane wat Ra-Atoem of sy vroulike eweknie, die Oog van Ra, stort in ’n oomblik van swakheid en hartseer, en dit is die rede vir die mens se gebrekkige aard en droewige lewens. Volgens ander is die mens deur die god Chnoem uit klei geskep. In die algemeen gaan die skeppingsmite egter oor die daarstelling van kosmiese orde eerder as die mens se plek daarin.[57]
Die bewind van die songodWysig
In die periode van die mitiese verlede ná die skepping, bewandel Ra die aarde as koning van die gode en mense. Hierdie periode is die naaste aan ’n goue era in die Egiptiese tradisie, die tydperk van stabiliteit waarna die Egiptenare voortdurend gestreef het. Die verhale oor Ra se bewind fokus egter op die konflik tussen hom en kragte wat sy bewind bedreig, en dit weerspieël die koning se rol as die persoon wat maät moet afdwing.[58]
In ’n episode wat uit verskillende tekste bekend is, daag sommige gode Ra se gesag uit en hy vernietig hulle met die hulp en raad van ander gode soos Thoth en Horus die Ouere.[59][Nota 2] In ’n stadium kry hy selfs teenstand van ’n uitbreiding van homself: die Oog van Ra, wat onafhanklik kan optree in die vorm van ’n godin. Die Oog van Ra raak kwaad vir hom en hardloop van hom af weg, waarna sy wild en gevaarlik in die gebiede buite Egipte ronddwaal. Ra, verswak deur haar afwesigheid, stuur een van die ander gode – in verskillende weergawes Sjoe, Thoth of Anhoer – om haar te gaan haal, deur dwang of oorreding. Omdat die Oog van Ra verbind word met die ster Sothis, waarvan die sonne-opkoms die begin van die jaarlikse Nylvloed aandui, val die terugkeer van die Oog-godin na Egipte saam met die lewegewende oorstroming. Sy word daarna die vrou van Ra of die god wat haar teruggebring het. Haar kalmering bring orde terug en hernu die lewe.[61]
Namate Ra ouer en swakker word, draai die mensdom ook teen hom. In ’n episode wat dikwels "Die Vernietiging van die Mensdom" genoem word, soos vertel in die Boek van die Hemelse Koei, ontdek Ra die mensdom beplan ’n rebellie teen hom en hy stuur die Oog-godin om hulle te straf. Sy maak baie mense dood, maar Ra besluit oënskynlik hy wil nie hê sy moet die hele mensdom uitwis nie. Hy laat bier rooi kleur om soos bloed te lyk en giet dit op die aarde uit. Die Oog-godin drink die bier, word dronk en staak haar verwoesting. Ra trek hom daarna terug na die lug omdat hy moeg is om oor die aarde te heers, en begin sy daaglikse reis deur die lug en die Doeat. Die oorlewende mense is woedend en val diegene aan wat teen Ra saamgesweer het. Dit is die oorsprong van oorlog, die dood en die mens se konstante stryd om maät te beskerm teen die vernietigende optrede van ander mense.[62]
In die Boek van die Hemelse Koei is die vernietiging van die mens oënskynlik die einde van die regstreekse heerskappy van die gode en die lineêre tyd van die mites. Die begin van Ra se reis is die begin van die sikliese tyd van die hede.[47] In ander bronne gaan die mitiese tyd egter voort hierna. Daar is ander gode wat die songod se plek inneem as die koning van die aarde, en elk regeer duisende jare lank.[63] Hoewel die weergawes verskil oor watter gode geheers het en in watter volgorde, is die opvolging van Ra-Atoem deur sy afstammelinge Sjoe en Geb algemeen – waarna die konings deur die man in elke generasie van die Ennead opgevolg word. Beide Sjoe en Geb het te doen met opstande wat ooreenstem met dié tydens Ra se bewind, maar die opstand waaraan Egiptiese bronne die meeste aandag gegee het, was die een tydens die bewind van Geb se erfgenaam, Osiris.[64]
Die Osiris-miteWysig
Die episodes oor Osiris se dood en opvolging is die grootste versameling van al die Egiptiese mites, en dit het die mees uitgebreide invloed op die Egiptiese kultuur gehad.[65] In die eerste deel van die mite word Osiris, wat verbind word met beide vrugbaarheid en koningskap, vermoor en sy posisie ingeneem deur sy broer, Set. In sommige weergawes word Osiris selfs opgesny en die dele van sy lyk oor Egipte gestrooi. Osiris se suster en vrou, Isis, maak haar man se liggaam weer heel.[66] Sy word gehelp deur begrafnisgode soos Nephthys en Anoebis, en die proses van Osiris se heelmaking weerspieël die Antieke Egiptiese tradisie van balseming en begrafnisse. Isis gee vir ’n kort rukkie weer lewe aan Osiris om ’n erfgenaam by hom te kry: die god Horus.[67]
Die volgende deel van die mites handel oor Horus se geboorte en kinderlewe. Isis skenk die lewe aan hom en maak hom groot op afgeleë plekke, weg van die wreedheid van Set. Die episodes in hierdie fases beskryf Isis se pogings om haar seun teen Set en ander vyandige wesens te beskerm, of om hom gesond te maak ná siektes en beserings. Sy is hier die toonbeeld van moederlike toewyding en ’n magtige beoefenaar van magiese heling.[68]
In die derde fase van die mite ding Horus met Set mee om die koningskap. Hul stryd beslaan ’n groot aantal aparte episodes en wissel van gewelddadige konflik tot ’n geregtelike oordeel deur ’n vergadering van gode.[69] In een belangrike episode ruk Set een van of albei Horus se oë uit en word dit later herstel deur die helingskrag van óf Thoth óf Hathor. Daarom is die Oog van Horus ’n belangrike simbool van lewe en welsyn in Egiptiese ikonografie. Omdat Horus ’n luggod is, van wie die een oog met die son verbind word en die ander een met die maan, verduidelik dié voorval hoekom die maan nie so helder soos die son is nie.[70]
Daar is twee verskillende eindes aan die konflik: een waarin Egipte verdeel word onder twee aanspraakmakers, en een waarin Horus die alleenheerser word. In laasgenoemde weergawe simboliseer die troonbestyging van Horus, Osiris se regmatige erfgenaam, die herstel van maät ná die onregmatige heerskappy van Set. Nadat die orde herstel is, kan Horus die begrafnisrites vir sy pa uitvoer en so gee hy nuwe lewe aan Osiris in die Doeat, waarvan Osiris die heerser word. Die verhouding tussen Osiris as koning van die dooies en Horus as koning van die lewendes, dui op die verhouding tussen elke koning en sy afgestorwe voorgangers. Osiris verteenwoordig intussen die heropwekking van lewe. Op aarde word hy verbind met die jaarlikse groei van gewasse, en in die Doeat is hy betrokke by die hergeboorte van die son en van menslike afgestorwenes se siele.[71]
Die geboorte van die koninklike kindWysig
Verskeie uiteenlopende tekste behandel dieselfde tema: die geboorte van ’n goddelike kind wat die erfgenaam van die koningskap is. Die vroegste weergawe lyk nie soos ’n mite nie, maar ’n vermaaklike verhaal, en word gevind in die Middelryk se Westcar-papirus. Dit handel oor die geboorte van die eerste drie konings van Egipte se 5de Dinastie. In dié verhaal is die drie konings die kinders van Ra en ’n menslike vrou. Dieselfde tema word aangetref in ’n beslis godsdienstige konteks in die Nuwe Ryk, waar die heersers Hatsjepsoet, Amenhotep III en Ramses II in tempels hul eie bevrugting en geboorte uitbeeld waarin die god Amoen die pa is en die historiese koningin die ma. Die stelling dat die koning sy oorsprong onder die gode het en met opset geskep is deur die belangrikste god van dié periode, gee ’n mitiese agtergrond aan die koning se kroning, wat langs die geboortestorie uitgebeeld word. Die goddelike verbintenis gee wettigheid aan die koning se heerskappy en bevestig sy rol as die tussenganger tussen die gode en die mense.[72]
Gelyksoortige tonele verskyn in tempels ná die Nuwe Ryk, maar daarin word net die gode uitgebeeld. Die meeste tempels is in dié tyd toegewy aan ’n familie van gode, gewoonlik ’n pa, ma en seun. In dié weergawes is die geboorte dié van die seun in elke triade.[73] Elkeen van dié goddelike kinders is die erfgenaam van die troon en sal stabiliteit in die land herstel. Hierdie fokusverskuiwing van die menslike koning na die gode wat met hom verbind word, weerspieël die afname van die farao's se status in die latere fases van die Egiptiese geskiedenis.[72]
Die reis van die sonWysig
Ra se beweging deur die lug en die Doeat word nie ten volle weergegee in Egiptiese bronne nie,[74] hoewel begrafnistekste soos die Amdoeat, Boek van Poorte en Boek van Grotte vertel van die nagtelike deel van die reis.[75] Dié reis is ’n sleutel tot Ra se aard en die volhouding van alle lewe.[4]
Met sy reis deur die lug bring Ra lig na die aarde wat alle lewe onderhou. Hy bereik in die middag die hoogtepunt van sy krag en daarna word hy ouer en swakker nanate hy na die horison beweeg. Saans neem Ra die vorm aan van Atoem, die skeppergod, die oudste van alle dinge in die wêreld. Volgens vroeë Egiptiese tekste spoeg hy aan die einde van die dag al die ander gode uit wat hy met sonsopkoms verslind het. Hulle stel die sterre voor, en dit verduidelik hoekom die sterre net snags sigbaar is.[76]
Met sonsondergang beweeg Ra deur die achet, die horison, in die weste. Soms word die horison beskryf as ’n poort of deur wat na die Doeat lei. In ander weergawes sluk die luggodin, Noet, die songod in sodat sy reis deur die Doeat vergelyk kan word met ’n reis deur haar liggaam.[77] In begrafnistekste word die Doeat en die gode daarin in gedetailleerde, oordadige en uiteenlopende beelde weergegee. Dié beelde is simbolies van die wonderlike en enigmatiese aard van die Doeat, waar beide gode en die dooies hernu word deur kontak met die oorspronklike kragte van die skepping. Hoewel Egiptiese tekste dit nie uitspel nie, sterf Ra eintlik as hy die Doeat betree.[78]
Sekere temas kom herhaaldelik op die reis voor. Ra oorkom verskeie struikelblokke op sy pad, en dit stel die moeite voor wat nodig is om maät te handhaaf. Die grootste uitdaging is die teenstand van Apep, ’n slanggod wat die vernietigende aspek van wanorde voorstel en wat dreig om die songod te vernietig en die skepping in ’n chaos te dompel.[79] In baie van die tekste slaag Ra met die hulp van ander gode wat saam met hom reis; hulle verteenwoordig verskeie kragte wat nodig is om Ra se gesag te handhaaf.[80] Tydens sy reis bring Ra ook lig na die Doeat en gee lewe aan die geseënde dooies daar. Sy vyande – mense wat maät ondermyn het – word gemartel en in donker putte of mere van vuur gegooi.[81]
Die sleutelgebeure op die reis is die ontmoeting van Ra en Osiris. In die Nuwe Ryk het dit ontwikkel in ’n ingewikkelde simbool van die Egiptiese idee van die lewe en tyd. Osiris, wat na die Doeat verban is, is soos ’n gemummifiseerde liggaam in sy grafkelder. Ra, wat sonder ophou beweeg, is soos die ba, of siel, van ’n afgestorwe mens wat deur die dag reis maar snags na sy liggaam moet terugkeer. Wanneer Ra en Osiris ontmoet, word hulle een wese. Dit weerspieël die Egiptiese siening van tyd as ’n voortdurend herhalende patroon, waar een lid (Osiris) altyd staties is en die ander (Ra) in ’n konstante siklus leef. Sodra Ra met Osiris se hernuwende krag verenig het, sit hy sy reis met nuwe kragdadigheid voort.[49] Hierdie vernuwing maak Ra se herverskyning soggens, wat as die hergeboorte van die son beskou word, moontlik. Op daardie oomblik verorber Ra weer die sterre en neem so hul krag in.[76] In hierdie toestand vol nuwe lewe word Ra uitgebeeld as ’n kind of die kewergod Chepri – albei verteenwoordig hergeboorte in die Egiptiese ikonografie.[82]
Die einde van die heelalWysig
Egiptiese tekste behandel gewoonlik die verbrokkeling van die wêreld as ’n moontlikheid wat tot elke prys vermy moet word, en daarom beskryf hulle dit selde in besonderhede. Baie tekste sinspeel egter op die idee dat die wêreld, ná eindelose siklusse van vernuwing, eindelik bestem is om te eindig. Die einde word beskryf in ’n deel van die Kistekste en meer eksplisiet in die Boek van die Dooies, waarin Atoem sê hy sal eendag die geordende wêreld ontbind en terugkeer na sy oertoestand in die waters van chaos. Alle dinge buiten die skeppergod sal ophou bestaan, behalwe Osiris, wat saam met hom sal oorleef.[83] Besonderhede hieroor word nie gegee nie en dit is nie bekend wat sal gebeur met die dooies wat met Osiris verbind word nie.[84] Met die skeppergod en die god van hernuwing saam in die waters waaruit die geordende wêreld ontstaan het, is daar egter die potensiaal vir ’n nuwe skepping wat op dieselfde manier as die oue sal plaasvind.[85]
Invloed op die Egiptiese kultuurWysig
In godsdiensWysig
Omdat die Egiptenare selde teologiese idees eksplisiet beskryf het, vorm die implisiete idees van mitologie ’n groot deel van die basis vir godsdiens. Die doel van die Egiptiese godsdiens was die handhawing van maät en die idees wat die mites weergegee het, is beskou as noodsaaklik vir maät. Die rituele van die Egiptiese godsdiens was bedoel om die mitiese gebeure en die idees wat hulle verteenwoordig, weer eens ’n werklikheid te maak en om maät so te hernu.[48] Daar is geglo die rituele bereik hierdie effek deur die krag van heka, dieselfde verbintenis tussen die fisieke en die goddelike ryk wat die oorspronklike skepping moontlik gemaak het.[87]
Om dié rede het rituele dikwels aksies ingesluit wat mitiese gebeure simboliseer.[48] Tempelrites het ingesluit die vernietiging van modelle wat skadelike gode soos Set of Apophis verteenwoordig, private towerspreuke wat tot Isis gerig is om die siekes gesond te maak soos sy met Horus gedoen het,[88] en begrafnisrituele soos die Mondopeningseremonie.[89] Rituele offerandes aan die dooies het die mite van Osiris se opwekking opgeroep.[90] Rituele het egter selde die dramatiese uitbeelding van die mites behels.
’n Groot deel van die rituele was gefokus op meer basiese bedrywighede soos om offerandes aan die gode te maak, met mites wat as ’n ideologiese agtergrond gedien het eerder as die fokus van die rite.[91]
Koningskap was ’n sleutelelement in godsdiens, deur middel van die koning se rol as skakel tussen die mense en die gode. Mites verduidelik die agtergrond vir hierdie verbintenis tussen die konings en die gode. Die mites van die Ennead vestig die koning as erfgenaam van die heersers tot by die skeppergod; die mite van die goddelike geboorte maak dit duidelik dat die koning die seun en erfgenaam van ’n god is; en die mites oor Osiris en Horus benadruk dat die regmatige troonopvolging noodsaaklik is vir die handhawing van maät. Mitologie het dus ook die aard van die Egiptiese regering verduidelik.[92]
In kunsWysig
Illustrasies van gode en mitiese gebeure het saam met godsdienstige geskrifte verskyn in tempels, grafkelders en begrafnistekste.[26] Mitologiese tonele in Egiptiese kuns kom selde in ’n verhalende volgorde voor; individuele tonele verskyn in godsdienstige kunswerke, dikwels uitbeeldings van die herlewing van Osiris.[93]
Verwysings na mites is algemeen in kuns en argitektuur. In tempelontwerp het die sentrale paadjie die songod se pad deur die lug voorgestel, en die heiligdom aan die einde van dié paadjie het die plek van skepping voorgestel waaruit hy ontstaan het. Tempelversiering het gewemel van son-embleme wat hierdie verhouding onderstreep.
Net so is die gange van die grafkelders verbind met die god se reis deur die Doeat, en die grafkamer met die grafkelder van Osiris.[94] Die Egiptiese piramides, die bekendste vorm van Egiptiese argitektuur, kon deur mitiese simbolisme geïnspireer gewees het, want dit verteenwoordig die heuwel van die skepping en die oorspronklike sonsopkoms, geskik vir ’n monument wat bedoel is om die eienaar daarvan se hergeboorte in die hiernamaals te verseker.[95]
Meer algemene kunswerke, soos die gelukbringers wat die Egiptenare gedra het, het ook mitiese temas weergegee. Die Oog van Horus was byvoorbeeld ’n algemene vorm vir beskermende gelukbringers omdat dit Horus se welsyn uitbeeld ná die herstel van sy verlore oog.[96] Kewervormige gelukbringers het die herskepping van die lewe verteenwoordig; dit verwys na die god Chepri, wat met sonsopkoms dié vorm aangeneem het.[97]
In letterkundeWysig
Temas en motiewe uit die mitologie het dikwels in Egiptiese letterkunde verskyn, ook in nie-godsdienstige geskrifte. ’n Vroeë instruksieteks, die "Leeringe vir Koning Merykara" uit die Middelryk, bevat ’n kort verwysings na die een of ander mite, moontlik die Verwoesting van die Mensdom; die vroegste bekende Egiptiese kortverhaal, "Die Verhaal van die Gestrande Matroos", sluit idees in oor die gode en die eindelike verbrokkeling van die wêreld. Sommige latere verhale het van die mites geleen: die "Verhaal van die Twee Broers" verweef dele van die Osiris-mite in ’n fantasieverhaal oor gewone mense, en "Die Verblinding van die Waarheid deur Valslikheid" omskep die konflik tussen Horus en Set in ’n allegorie.[98]
’n Teksfragment oor die aksies van Horus en Set dateer uit die Middelryk, en dit lyk dus of stories oor dié gode in hierdie tyd ontstaan het. Verskeie soortgelyke tekste uit die Nuwe Ryk is bekend en nog baie is in die Laat en die Grieks-Romeinse Tydperk geskryf. Hoewel hierdie tekste duideliker op mites geskoei was as die voriges wat hier genoem is, is hulle steeds aangepas vir nie-godsdienstige doeleindes. Die "Mite van die Oog van die Son" uit die Romeinse Tydperk sluit fabels in om ’n verhaal uit die mitologie te skep. Die doel van geskrewe fiksie kon ook die vertellings van magiese tekste beïnvloed, soos in die Nuwe Ryk-verhaal "Isis, die Ryk Vrou en die Vissermansvrou]]", wat ’n morele boodskap oorgedra het wat nie verband hou met sy magiese doel nie. Die verskeidenheid maniere waarop mitologie in hierdie verhale gebruik word, dui op die groot aantal doeleindes wat mites kon dien in die Egiptiese kultuur.[99]
Sien ookWysig
Notas en aanhalingsWysig
- Horus en Set, word dikwels saam uitgebeeld en stel die vereniging van Bo- en Benede-Egipte voor, hoewel een god nie ’n spesifieke streek verteenwoordig nie. Die konflik tussen hulle kan verwys na die veronderstelde konflik tussen die twee streke voor die vereniging van Egipte, of dalk na die konflik tussen aanbidders van Horus en van Set naby die einde van die 2de Dinastie.[10]
- Horus die Ouere word dikwels beskou as ’n ander god as Horus, die kind van Isis.[60]
VerwysingsWysig
- Anthes in Kramer 1961, bl. 29–30
- David 2002, bl. 1–2
- O'Connor, David, "Egypt's View of 'Others'", in Tait 2003, bl. 155, 178–179
- Tobin 1989, bl. 38–39
- Morenz 1973, bl. 81–84
- Baines 1991, bl. 83
- Assmann 2001, bl. 113, 115, 119–122
- Griffiths, J. Gwyn, "Isis", in Redford 2001, vol. II, bl. 188–190
- Anthes in Kramer 1961, bl. 33–36
- Meltzer, Edmund S., "Horus", in Redford 2001, vol. II, bl. 119–122
- Bickel in Johnston 2003, bl. 580
- Assmann 2001, bl. 116
- Meeks en Favard-Meeks 1996, bl. 49–51
- Anthes in Kramer 1961, bl. 18–20
- Assmann 2001, bl. 112
- Tobin 1989, bl. 18, 23–26
- Hornung 1992, bl. 41–45, 96
- Vischak, Deborah, "Hathor", in Redford 2001, vol. II, pp.82–85
- Anthes in Kramer 1961, bl. 24–25
- Allen 1989, bl. 62–63
- Traunecker 2001, bl. 101–103
- David 2002, bl. 28, 84–85
- Anthes in Kramer 1960, bl. 62–63
- Allen 1989, bl. 45–46
- Tobin 1989, bl. 16–17
- Traunecker 2001, bl. 1–5
- Bickel in Johnston 2003, bl. 379
- Baines 1991, bl. 100–104
- Pinch 2004, bl. 6–11
- Morenz 1971, bl. 218–219
- Pinch 2004, bl. 37–38
- Ritner 1993, bl. 243–249
- Pinch 2004, bl. 6
- Baines, in Loprieno 1996, bl. 365–376
- Pinch 2004, bl. 35, 39–42
- Pinch 2004, bl. 156
- Allen 1989, bl. 3–7
- Allen, James P., "The Egyptian Concept of the World", in O'Connor en Quirke 2003, bl. 25–29
- Lesko, in Shafer 1991, bl. 117–120
- Conman 2003, bl. 33–37
- Meeks and Favard-Meeks 1994, bl. 82–88, 91
- Lurker 1980, bl. 64–65, 82
- O'Connor, David, "Egypt's View of 'Others'", in Tait 2003, bl. 155–156, 169–171
- David 2002, bl. 1–2
- Hornung 1992, bl. 151–154
- Pinch 2004, bl. 85
- Baines, in Loprieno 1996, bl. 364–365
- Tobin 1989, bl. 27–31
- Assmann 2001, bl. 77–80
- Pinch 2004, bl. 57
- David 2002, bl. 81, 89
- Dunand en Zivie-Coche 2005, bl. 45–50
- Meeks en Favard-Meeks, bl. 19–21
- Bickel in Johnston 2003, bl. 580
- Allen 1989, bl. 8–11
- Allen 1989, bl. 36–42, 60
- Pinch 2004, bl. 66–68
- Pinch 2004, bl. 69
- Meeks en Favard-Meeks 1994, bl. 22–25
- Pinch 2004, bl. 143
- Pinch 2004, bl. 71–74
- Assmann 2001, bl. 113–116
- Uphill, E. P., "The Ancient Egyptian View of World History", in Tait 2003, bl. 17–26
- Pinch 2004, bl. 76–78
- Assmann 2001, bl. 124
- Hart 1990, bl. 30–33
- Pinch 2004, bl. 79–80
- Assmann 2001, bl. 131–134
- Hart 1990, bl. 36–38
- Kaper, Olaf E., "Myths: Lunar Cycle", in Redford 2001, vol. II, bl. 480–482
- Assmann 2001, bl. 129, 141–145
- Assmann 2001, bl. 116–119
- Feucht, Erika, "Birth", in Redford 2001, bl. 193
- Baines in Loprieno 1996, bl. 364
- Hornung 1992, bl. 96
- Pinch 2004, bl. 91–92
- Hornung 1992, bl. 96–97, 113
- Tobin 1989, bl. 49, 136–138
- Hart 1990, bl. 52–54
- Quirke 2001, bl. 45–46
- Hornung 1992, bl. 95, 99–101
- Hart 1990, bl. 57, 61
- Hornung 1982, bl. 162–165
- Dunand en Zivie-Coche 2005, bl. 67–68
- Meeks en Favard-Meeks 1996, bl. 18–19
- te Velde, Herman, "Seth", in Redford 2001, vol. III, bl. 269–270
- Ritner 1993, bl. 246–249
- Ritner 1993, bl. 150
- Roth, Ann Macy, "Opening of the Mouth" in Redford 2001, vol. II, bl. 605–608
- Assmann 2001, bl. 49–51
- Baines 1991, bl. 101
- Tobin 1989, bl. 90–95
- Baines 1991, bl. 103
- Wilkinson 1992, bl. 27–29, 69–70
- Quirke 2001, bl. 115
- Andrews, Carol A. R., "Amulets", in Redford 2001, vol. I, bl. 75–82
- Lurker 1980, bl. 74, 104–105
- Baines in Loprieno 1996, bl. 367–369, 373–374
- Baines in Loprieno 1996, bl. 366, 371–373, 377
BronneWysig
- Allen, James P. (1988). Genesis in Egypt: The Philosophy of Ancient Egyptian Creation Accounts. Yale Egyptological Seminar. ISBN 0-912532-14-9.
- Anthes, Rudolf (1961). "Mythology in Ancient Egypt". In Kramer, Samuel Noah. Mythologies of the Ancient World. Anchor Books.
- Assmann, Jan (2001) [1984]. The Search for God in Ancient Egypt. Vertaal deur David Lorton. Cornell University Press. ISBN 0-8014-3786-5.
- Baines, John (April 1991). “Egyptian Myth and Discourse: Myth, Gods, and the Early Written and Iconographic Record”. Journal Near Eastern Studies 50 (2).
- Baines, John (1996). "Myth and Literature". In Loprieno, Antonio. Ancient Egyptian Literature: History and Forms. Cornell University Press. ISBN 90-04-09925-5.
- Bickel, Susanne (2004). "Myth and Sacred Narratives: Egypt". In Johnston, Sarah Iles. Religions of the Ancient World: A Guide. The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01517-7.
- Conman, Joanne (2003). “It's About Time: Ancient Egyptian Cosmology”. Studien zur Altagyptischen Kultur 31.
- David, Rosalie (2002). Religion and Magic in Ancient Egypt. Penguin. ISBN 0-14-026252-0.
- Dunand, Françoise; Christiane Zivie-Coche (2005) [2002]. Gods and Men in Egypt: 3000 BCE to 395 CE. Vertaal deur David Lorton. Cornell University Press. ISBN 0-8014-8853-2.
- Frankfurter, David (1995). "Narrating Power: The Theory and Practice of the Magical Historiola in Ritual Spells". In Meyer, Marvin; Mirecki, Paul. Ancient Magic and Ritual Power. E. J. Brill. ISBN 0-8014-2550-6.
- Hart, George (1990). Egyptian Myths. University of Texas Press. ISBN 0-292-72076-9.
- Hornung, Erik (1982) [1971]. Conceptions of God in Egypt: The One and the Many. Vertaal deur John Baines. Cornell University Press. ISBN 0-8014-1223-4.
- Hornung, Erik (1992). Idea into Image: Essays on Ancient Egyptian Thought. Vertaal deur Elizabeth Bredeck. Timken. ISBN 0-943221-11-0.
- Lesko, Leonard H. (1991). "Ancient Egyptian Cosmogonies and Cosmology". In Shafer, Byron E. Religion in Ancient Egypt: Gods, Myths, and Personal Practice. Cornell University Press. ISBN 0-8014-2550-6.
- Lurker, Manfred (1980) [1972]. An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Egypt. Vertaal deur Barbara Cummings. Thames & Hudson. ISBN 0-500-27253-0.
- Meeks, Dimitri; Christine Favard-Meeks (1996) [1993]. Daily Life of the Egyptian Gods. Vertaal deur G. M. Goshgarian. Cornell University Press. ISBN 0-8014-8248-8.
- Morenz, Siegfried (1973) [1960]. Egyptian Religion. Vertaal deur Ann E. Keep. Methuen. ISBN 0-8014-8029-9.
- O'Connor, David; Quirke, Stephen, reds. (2003). Mysterious Lands. UCL Press. ISBN 1-84472-004-7.
- Pinch, Geraldine (2004). Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 0-19-517024-5.
- Quirke, Stephen (2001). The Cult of Ra: Sun Worship in Ancient Egypt. Thames and Hudson. ISBN 0-500-05107-0.
- Redford, Donald B., red. (2001). The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 0-19-510234-7.
- Ritner, Robert Kriech (1993). The Mechanics of Ancient Egyptian Magical Practice. The Oriental Institute of the University of Chicago. ISBN 0-918986-75-3.
- Tait, John, red. (2003). 'Never Had the Like Occurred': Egypt's View of Its Past. UCL Press. ISBN 1-84472-007-1.
- Tobin, Vincent Arieh (1989). Theological Principles of Egyptian Religion. P. Lang. ISBN 0-8204-1082-9.
- Traunecker, Claude (2001) [1992]. The Gods of Egypt. Vertaal deur David Lorton. Cornell University Press. ISBN 0-8014-3834-9.
- Wilkinson, Richard H. (1993). Symbol and Magic in Egyptian Art. Thames & Hudson. ISBN 0-500-23663-1.
Verdere leesstofWysig
- Armour, Robert A (2001) [1986]. Gods and Myths of Ancient Egypt. The American University in Cairo Press. ISBN 977-424-669-1.
- Ions, Veronica (1982) [1968]. Egyptian Mythology. Peter Bedrick Books. ISBN 0-911745-07-6.
- James, T. G. H (1971). Myths and Legends of Ancient Egypt. Grosset & Dunlap. ISBN 0-448-00866-1.
- Sternberg, Heike (1985). Mythische Motive and Mythenbildung in den agyptischen Tempein und Papyri der Griechisch-Romischen Zeit (in German). Harrassowitz. ISBN 3-447-02497-6.
- Tyldesley, Joyce (2010). Myths and Legends of Ancient Egypt. Allen Lanes. ISBN 1-84614-369-1.
Eksterne skakelsWysig
- Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Egiptiese mitologie.
- Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Egiptiese mitologie | |||||||||||||||||||||||||||
|
<urn:uuid:f9b9fe62-4c01-44f9-84d1-4b7352492ff4>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Egiptiese_mitologie
|
2019-07-21T10:29:15Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999998
| false
|
Maak hoofkeuseskerm oop
Soek
Wysigings
← Ouer wysiging
Nuwer wysiging →
Sierduik
(wysig)
Wysiging soos op 06:34, 1 Augustus 2012
32 grepe bygevoeg
,
6 jaar gelede
k
r2.7.2+) (robot Bygevoeg:
be:Скачкі ў ваду
[[ar:غطس]]
[[be:Скачкі ў ваду]]
[[bg:Скок във вода]]
[[ca:Salts]]
EmausBot
46 392
wysigings
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:MobileDiff/996953
"
|
<urn:uuid:3e9a85f7-c524-4b93-924e-79776cd31b86>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:MobileDiff/996953
|
2019-07-21T11:16:52Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.986166
| false
|
Bespreking:Apartheid
Jump to navigation
Jump to search
Hierdie bladsy is 'n besprekingsbladsy waar verbeteringe tot die Apartheid-artikel bespreek word. Hierdie bladsy is nie 'n forum vir 'n algemene bespreking van die artikel se onderwerp nie. |
Artikelriglyne
Argiewe: 1 | |||
Daaglikse bladtrekke | |
'n Nuusitem in verband met Apartheid is op 2 April 2018 op die Tuisblad onder In die nuus uitgelig. |
Borde[wysig bron]
Daar was darem ook borde wat geriewe vir nie-blankes aangedui het (sommige van uitstaande gehalte). Kan sulke prente hier geplaas word of is dit nie polities korrek nie?
|
<urn:uuid:8e460e01-e824-4030-92ef-9510ebdc5cff>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Apartheid
|
2019-07-21T11:45:17Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999996
| false
|
Giraffatitan
Giraffatitan Tydperk: Laat Jura 151–145 m. jaar gelede | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Die skelet van ’n Giraffatitan (Natuurkundemuseum, Berlyn). | ||||||||||||||
Wetenskaplike klassifikasie | ||||||||||||||
Binomiale naam | ||||||||||||||
†Giraffatitan brancai (Janensch, 1914) | ||||||||||||||
Sinonieme | ||||||||||||||
Voorheen Blancocerosaurus |
Giraffatitan | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kladistiese klassifikasie | ||||||||||||||
Giraffatitan ("reuse-kameelperd") was ’n genus souropodomorf-dinosourusse wat in die Laat Jura-periode geleef het. Dit is eers geklassifiseer as ’n Afrika-spesie van Brachiosaurus (B. brancai). Dit is een van die grootste diere wat nog op die aarde voorgekom het.
Giraffatitan was ’n souropode, een van ’n groep vierbenige, plantvretende dinosourusse met lang nekke en sterte en ’n relatief klein brein. Dit was baie soos ’n kameelperd gebou, met lang voorpote. Hy het ’n klou aan sy voorpote en drie kloue aan elke agterpoot gehad.
Grootte[wysig | wysig bron]
Baie dekades lank is Giraffatitan beskou as die grootste bekende dinosourus, maar in die tweede helfte van die 20ste eeu is fossiele van Titanosauria (Argentinosaurus, Puertasaurus en Futalognkosaurus) ontdek wat ’n groter massa kon gehad het. Die Giraffatitan, saam met die Brachiosaurus, is egter steeds die grootste dinosourus waarvan feitlik volledige materiaal bekend is.[1]
Ramings van die dier se massa is egter moeiliker en het al gewissel van 15 tot 78 ton.[4][5] Die mees onlangse ramings, met inagneming van souropodes se uitgebreide lugsakstelsels, wat hul gewig aansienlik verminder, is in die omgewing van 23 tot 37 ton.[1][6][7] HMN SII is egter nie die grootste bekende voorbeeld nie omdat hy nie heeltemal volgroei was nie. HMN XV2, wat verteenwoordig word deur ’n tibia wat 13% groter as HMN SII s’n is,[1] kon tot 26 m lank gewees het.[8]
Klassifikasie[wysig | wysig bron]
Giraffatitan brancai is in 1914 vir die eerste keer deur die Duitse paleontoloog Werner Janensch beskryf as Brachiosaurus brancai na aanleiding van fossiele wat tussen 1909 en 1912 ontdek is in wat vandag Tanzanië is.[9] In 1988 het Gregory S. Paul gemerk daar is groot verskille tussen Brachiosaurus brancai en ander Brachiosaurus-spesies en hy het die subgenus Brachiosaurus (Giraffatitan) brancai geskep. In 1991 het George Olshevsky vasgestel die verskille is groot genoeg om ’n aparte genus, Giraffatitan, te skep.[10]
Ander wetenskaplikes was aanvanklik skepties omdat geen volledige vergelyking nog gedoen is nie. In 2009 het Michael Taylor ’n gedetailleerde vergelyking gepubliseer waarin hy wys "Brachiosaurus" brancai verskil van B. altithorax in feitlik elke fossielbeen wat vergelyk kon word – wat betref grootte, vorm en proporsie. Hy het bevind die skepping van Giraffatitan as ’n aparte genus was geregverdig.[1] ’n Meer onlangse studie van Titanosauriformes-souropodes deur D'Emic (2012)[11] klassifiseer Giraffatitan as ’n suster van ’n klade wat onder meer Brachiosaurus bevat:
Brachiosauridae |
Verwysings[wysig | wysig bron]
- Taylor, M.P. (2009). "A Re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropod) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensh 1914)." Journal of Vertebrate Paleontology, 29(3): 787-806.
- Mazzetta et al., G.V. (2004). “Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs.”. Historical Biology: 1–13.
- Janensch, W. (1950). “The Skeleton Reconstruction of Brachiosaurus brancai.”: 97–103.
- Russell, D., Béland, P. and McIntosh, J.S. (1980). "Paleoecology of the dinosaurs of Tendaguru (Tanzania)." Mémoires de la Societé géologique de la France, 59: 169-175.
- Colbert, E. (1962). "The weights of dinosaurs." American Museum Novitates, 2076: 1-16.
- Paul, G.S. (1988). "The brachiosaur giants of the Morrison and Tendaguru with a description of a new subgenus, Giraffatitan, and a comparison of the world's largest dinosaurs". Hunteria, 2(3): 1–14.
- Christiansen, P. (1997). "Feeding mechanisms of the sauropod dinosaurs Brachiosaurus, Camarasaurus, Diplodocus and Dicraeosaurus." Historical Biology, 14(3): 137-152.
- Holtz, Thomas R. Jr. (2008) Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information
- Janensch, W. (1914). "Übersicht über der Wirbeltierfauna der Tendaguru-Schichten nebst einer kurzen Charakterisierung der neu aufgeführten Arten von Sauropoden." Archiv für Biontologie, 3 (1): 81–110.
- Glut, D.F. (1997). "Brachiosaurus". Dinosaurs: The Encyclopedia. McFarland & Company. p. 218. ISBN 0-89950-917-7.
- D'emic, Michael D. (2012). “The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs”. Zoological Journal of the Linnean Society 166 (3): 624–671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x.
|
<urn:uuid:ea5b18fa-f558-43df-a9d9-66e1ef36720c>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Giraffatitan
|
2019-07-21T11:17:27Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.980799
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "Tom Degnan" skakel
←
Tom Degnan
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
Tom Degnan
:
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Bespreking:Tom Degnan
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 | volgende 50) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Tom_Degnan
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Bladsy
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:5ef3ae59-4bad-4fae-8dc9-5754ffad1793>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Tom_Degnan
|
2019-07-21T11:05:30Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00080.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.995427
| false
|
Verwante veranderings
← Oossee
Jump to navigation
Jump to search
Tik 'n bladsynaam om veranderinge aan bladsye te sien wat daarvan of daarheen skakel. (Om inskrywings van 'n kategorie te sien, tik Kategorie:Naam van kategorie). Veranderinge aan bladsye op u dophoulys word in vetdruk aangedui.
Lys van afkortings:
- N
- Met die wysiging is 'n nuwe bladsy geskep. (sien ook die lys van nuwe bladsye)
- k
- Hierdie is 'n klein wysiging
- b
- Hierdie wysiging is deur 'n bot gemaak
- D
- Wikidata-wysiging
- (±123)
- Bladsy is met die aantal grepe gewysig
17 Julie 2019
- Stille Oseaan; 20:45 +308 SpesBona + Kaart & Encyclopædia Britannica k
- Indiese Oseaan; 20:45 +313 SpesBona + Kaart & Encyclopædia Britannica k
- Atlantiese Oseaan; 20:45 +82 SpesBona + Kaart & Encyclopædia Britannica k
- Litaue; 18:00 +169 SpesBona Statistieke hersien
- See; 09:43 +20 040 Elana Barker Inligting bygewerk Etiket: Visuele teksverwerker
|
<urn:uuid:7866548e-ead9-4485-af26-e69ede62a4e4>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:OnlangseVeranderingsMetSkakels/Oossee
|
2019-07-21T10:52:06Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00104.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999576
| false
|
Topografiese spits
In topografie is 'n spits die punt op 'n oppervlak wat hoër is as al die punte wat direk langsaan lê. Wiskundig is 'n spits die lokale maksimum in elevasie (hoogte).
In algemene spreektaal verwys 'n spits gewoonlik na 'n bergspits. Mount Everest, as voorbeeld, is die hoogste bergspits ter wêreld met 'n hoogte van 8 848 meter.
|
<urn:uuid:71cd75ed-1b58-4056-b07b-71af7d26d3c2>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Topografiese_spits
|
2019-07-21T11:38:01Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00104.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999727
| false
|
Allan Gray
Sy welvaart is in Oktober 2013 geraam op VS$8,5 miljard (destyds sowat R85 miljard), wat hom aansienlik ryker gemaak het as bekende welgesteldes in Suid-Afrika soos Nicky Oppenheimer, Johann Rupert en Christo Wiese. Gray laat hom selde afneem, hy staan nie mediaonderhoude toe nie en vermy publisiteit sover hy kan.[2] Daarom word selde oor die rykste Suid-Afrikaner geskryf of berig, al is hy die stigter van een van die suksesvolste finansiële instellings in die land.
Dit is nietemin bekend dat Gray in Oktober 2013 75 jaar oud was en dat hy in Oos-Londen gebore is. Ná sy voorgraadse studie aan die Rhodes-universiteit[3] het hy op die ouderdom van 22 jaar as geoktrooieerde rekenmeester gekwalifiseer en altesaam vier jaar vir die rekeningkundige firma Deloitte in sowel Kaapstad as Johannesburg gewerk. Nadat hy hy 'n ruk lank in Londen was, het hy in 1965 ’n M.B.A. aan Harvard se Sakeskool verwerf.[4] Daarna het hy agt jaar deurgebring by Fidelity Fund Management and Research in Boston, Massachusetts. Ná sy terugkeer in Suid-Afrika in 1973 het hy hom in Kaapstad gevestig en Allan Gray Limited begin.
Hierdie beleggingsmaatskappy het reeds in 2013 sowat R300 miljard se sake behartig namens miljoene kliënte. Nog R200 miljard is destyds bestuur deur Orbis, ’n batebestuursmaatskappy gesetel op Bermuda, waar Gray en sy gesin nou woon, hoewel hy sy Suid-Afrikaanse burgerskap behou het.
Gray het die Allan Gray Orbis-stigting in 2005 gestig omdat hy entrepreneurskap beskou as ’n integrale deel van die ekonomiese vooruitgang van enige land. Dié beskouing spoor Gray se filantropiese bydraes al die afgelope 35 jaar aan. Die hoofdoelwit van die stigting is die ontwikkeling van entrepreneurs deur die Allan Gray-beurs en Allan Gray-genootskappe.
Allan Gray Limited en Orbis Investment Management, albei deur Gray gestig, finansier die stigting se aktiwiteite. Minstens 7 persent van Allan Gray Limited se belasbare wins word aan die stigting geskenk. Voorts bied ’n bydrae van R1,15 miljard, wat Gray in sy persoonlike hoedanigheid in 2007 geskenk het, verdere finansiële sekuriteit aan die stigting in gevalle wanneer Allan Gray Limited se wins wisselvallig is.
'n Vrouekoshuis van Rhodes-universiteit, Allan Gray House, wat in 1992 in gebruik geneem is, is na hom genoem nadat hy of sy maatskappy die geld vir die oprigting daarvan geskenk het.[5] Dit bied huisvesting aan 85 studente en is deel van Drostdy Hall.[6]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ( ) Allan Gray is ranked second richest African, Iol.co.za, 10 Oktober 2015. URL besoek op 28 Oktober 2015.
- ( ) 85 billion shades of Gray. The richest man in South Africa, Moneyweb.co.za, 8 Oktober 2013. URL besoek op 28 Oktober 2015.
- ( ) “So little done, so much to do” – Mr Allan Gray. URL besoek op 28 Oktober 2015.
- ( ) A passion for success, Iol.co.za, 2 November 2010. URL besoek op 28 Oktober 2015.
- ( ) Inligting oor Allan Gray House, maar nie oor die skenking wat dit moontlik gemaak het nie, URL besoek op 18 Oktober 2015.
- ( ) Drostdy Hall: rich in history and community, The Oppidan Press. URL besoek op 28 Oktober 2015.
|
<urn:uuid:2e998cbb-51a6-4b6f-a612-fb5dc06317c9>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Allan_Gray
|
2019-07-23T22:31:48Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195529737.79/warc/CC-MAIN-20190723215340-20190724001340-00424.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999871
| true
|
146
jaar
146 |
◄ | 1ste eeu | ◄2de eeu► | 3de eeu | ► |
Dae | Eeue | Geskiedenis | Geskiedenisportaal |
Sien ook: Kategorie:146 |
Kalenders | |
Die jaar 146 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Saterdag begin het. Dit was die 46ste jaar van die 2de eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.
|
<urn:uuid:3e659e6b-4cac-419e-b102-30b651846147>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/146
|
2019-07-17T16:21:15Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183703-00208.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999987
| false
|
Rooivlerkspreeu
Die Rooivlerkspreeu (Onychognathus morio) is 'n algemene standvoël in rotsagtige klowe, by kranse en in voorstede waar hulle soms op beskutte lyste van hoë geboue nes maak. Die voël pik soms ektoparasiete van vee en wild af. Die voël is 27 – 30 cm groot en weeg 120 - 155 gram. In Engels staan die voël bekend as die Red-winged Starling.
Rooivlerkspreeu | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
'n Wyfie rooivlerkspreeu. | ||||||||||||||||
Bewaringstatus | ||||||||||||||||
Wetenskaplike klassifikasie | ||||||||||||||||
Binomiale naam | ||||||||||||||||
Onychognathus morio (Linnaeus, 1766) | ||||||||||||||||
Inhoud
FotogaleryWysig
Sien ookWysig
Wikimedia Commons bevat media in verband met Onychognathus morio. |
BronWysig
VerwysingsWysig
- BirdLife International (2012). "Onychognathus morio". IUCN Rooilys van Bedreigde Spesies. Weergawe 2012.1. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur. Besoek op 16 Julie 2012.
|
<urn:uuid:a0309015-ac46-4453-95fa-f285e12a533e>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Onychognathus_morio
|
2019-07-17T16:28:41Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525355.54/warc/CC-MAIN-20190717161703-20190717183703-00208.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.993556
| false
|
Kategorie:Vervaardiging
Jump to navigation
Jump to search
Wikimedia Commons bevat media in verband met Vervaardiging. |
Subkategorieë
Hierdie kategorie bevat die volgende 3 subkategorië, uit 'n totaal van 3.
|
<urn:uuid:f8c7cca0-2e72-4cff-9469-c803d83b3c5f>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Vervaardiging
|
2019-07-18T21:39:15Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00368.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.923211
| false
|
Hulp
Bladsye wat na "Pous Leo VIII" skakel
←
Pous Leo VIII
Jump to navigation
Jump to search
Skakels hierheen
Bladsy:
Naamruimte:
alle
(Hoof)
Bespreking
Gebruiker
Gebruikerbespreking
Wikipedia
Wikipediabespreking
Lêer
Lêerbespreking
MediaWiki
MediaWikibespreking
Sjabloon
Sjabloonbespreking
Hulp
Hulpbespreking
Kategorie
Kategoriebespreking
Portaal
Portaalbespreking
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Omgekeerde seleksie
Filters
Versteek
insluitings |
Versteek
skakels |
Versteek
aansture
Die volgende bladsye skakel na
Pous Leo VIII
:
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Pous Gregorius XIII
(
← skakels
wysig
)
4 Desember
(
← skakels
wysig
)
26 Februarie
(
← skakels
wysig
)
1 Maart
(
← skakels
wysig
)
963
(
← skakels
wysig
)
964
(
← skakels
wysig
)
965
(
← skakels
wysig
)
22 Mei
(
← skakels
wysig
)
Wikipedia:Uitgesoekte herdenkings/Februarie
(
← skakels
wysig
)
Pous
(
← skakels
wysig
)
Pous Benedictus XVI
(
← skakels
wysig
)
Pous Johannes Paulus II
(
← skakels
wysig
)
Simon Petrus
(
← skakels
wysig
)
Wikipedia:Uitgesoekte herdenkings/26 Februarie
(
← skakels
wysig
)
Lys van pouse
(
← skakels
wysig
)
Pous Pius IV
(
← skakels
wysig
)
Sjabloon:Pouse
(
← skakels
wysig
)
Pous Linus
(
← skakels
wysig
)
Pous Anacletus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Clemens I
(
← skakels
wysig
)
Pous Johannes II
(
← skakels
wysig
)
Pous Evaristus
(
← skakels
wysig
)
Pous Alexander I
(
← skakels
wysig
)
Pous Sixtus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Telesforus
(
← skakels
wysig
)
Pous Higinus
(
← skakels
wysig
)
Pous Pius I
(
← skakels
wysig
)
Pous Anicetus
(
← skakels
wysig
)
Pous Soter
(
← skakels
wysig
)
Pous Eleuterus
(
← skakels
wysig
)
Pous Victor I
(
← skakels
wysig
)
Pous Zefirinus
(
← skakels
wysig
)
Sjabloonbespreking:Pouse
(
← skakels
wysig
)
Pous Callixtus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Urbanus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Pontianus
(
← skakels
wysig
)
Pous Anterus
(
← skakels
wysig
)
Pous Fabianus
(
← skakels
wysig
)
Pous Cornelius
(
← skakels
wysig
)
Pous Lucius I
(
← skakels
wysig
)
Pous Stefanus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Sixtus II
(
← skakels
wysig
)
Pous Dionisius
(
← skakels
wysig
)
Pous Felix I
(
← skakels
wysig
)
Pous Eutichianus
(
← skakels
wysig
)
Pous Gajus
(
← skakels
wysig
)
Pous Marcellinus
(
← skakels
wysig
)
Pous Marcellus I
(
← skakels
wysig
)
Pous Eusebius
(
← skakels
wysig
)
Pous Miltiades
(
← skakels
wysig
)
Wys (vorige 50 |
volgende 50
) (
20
50
100
250
500
).
Ontsluit van "
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Pous_Leo_VIII
"
Navigasie-keuseskerm
Persoonlike gereedskap
Nie ingeteken nie
Bespreking
Bydraes
Skep gebruiker
Meld aan
Naamruimtes
Bladsy
Bespreking
Variante
Weergawes
Lees
Wysig
Wysig bron
Wys geskiedenis
Meer
Soek
Navigasie
Tuisblad
Gebruikersportaal
Geselshoekie
Onlangse wysigings
Lukrake bladsy
Hulp
Sandput
Skenkings
Gereedskap
Spesiale bladsye
Drukbare weergawe
Ander tale
Privaatheidsbeleid
Inligting oor Wikipedia
Vrywaring
Ontwikkelaars
Koekieverklaring
Selfoonweergawe
|
<urn:uuid:0c2b4e25-0c3f-4a91-9418-12a90375b3b0>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:Skakels_hierheen/Pous_Leo_VIII
|
2019-07-18T21:50:16Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195525829.33/warc/CC-MAIN-20190718211312-20190718233312-00368.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.998837
| false
|
In [[1930]] het twee koerante wat die indertydse [[Suid-Afrikaanse Party]] goedgesind was, ''[[Ons Land]]'' en ''[[De Goede Hoop]]'', saam met hulle uitgewer, [[Van de Sandt de Villiers en Kie.]], van die toneel verdwyn en so die regerende party, wat in [[1934]] saam etmet die [[Nasionale Party]] die [[Verenigde Party]] geword het, sonder 'n Kaapse lyfblad gelaat. Die enigste Afrikaanse dagblad in Kaapstad was toe ''[[Die Burger]]'', 'n vurige ondersteuner van die Gesuiwerde [[Nasionale Party]]. In [[1936]] rig regeringsondersteuners die [[Unie-Volkspers]] Beperk in Kaapstad op en die maatskappy se nuwe middagblad, '''''Die Suiderstem''''' maak sy buiging op [[8 Oktober]] [[1936]] as ondersteuner van die V.P.
''Die Suiderstem'' is aanvanklik deur die ''[[Cape Times]]'' gedruk. Hieroor het ''Die Burger'' op [[12 Oktober]] [[1936]] geskryf: "Nadat die mantel van ''[[Ons Land]]'' 'n hele aantal jare ongebruik rondgelê het, is dit gedurende die afgelope week deur 'n nuwe Afrikaanse [[koerant]] opgetel. Die S.A.P.-[[Unionisteparty|Unioniste]] ''[[Cape Argus]]'' en ''[[Cape Times]]'' het nou 'n bondgenoot in [[Kaapstad]] bygekry in hul stryd teen die [[Nasionale Party]] en in hul verdediging van die [[Verenigde Party|Smelter]]regering."
|
<urn:uuid:274e4430-8b33-4e2d-a63d-fb91ea48c4b3>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.m.wikipedia.org/wiki/Spesiaal:MobileDiff/185582
|
2019-07-21T10:28:47Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00128.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa",
"by-sa"
],
"in_footer": [
false,
true
],
"in_head": [
true,
false
],
"location": [
"link_tag",
"a_tag"
],
"version": [
"3.0",
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999954
| false
|
Landengte
'n Landengte (Engels: isthmus van die Grieks ισθμός, isthmos)[1] is 'n nou strook land wat aan beide kante deur water begrens word en twee groot landmassas aan mekaar verbind. Dit is die omgekeerde van 'n seestraat (wat tussen twee landmassas lê en twee groter waterliggame verbind).
Landengtes is natuurlik geskikte plekke om kanale te bou. Die Panama Kanaal, wat die Atlantiese en Stille Oseane verbind, verminder skeepsreistyd tussen die oos- en weskus van die Amerikas drasties. Die Suez Kanaal is nog 'n voorbeeld - dit laat verskeping tussen Europa en Asië toe sonder om óm die suidpunt van Afrika te vaar.
Lys van landengtes[wysig | wysig bron]
- die Landengte van Panama – een van die bekendste landengtes - verbind Noord-Amerika en Suid-Amerika.
- die Landengte van Korinte in Griekeland – die eerste landengte om die naam isthmos te kry.
- die Landengte van Dubrovnik – vandag se Stradun, (hoofstraat), wat Laus en Dub in 'n enkele stadseenheid verenig het
- the Landengte van Suez - die landengte tussen Noord-Afrika en Suidwes-Asië, in Egipte waar die Suezkanaal geleë is
- die Landengte van Kra, wat die Maleie skiereiland met die Asiese vasteland verbind
- die Landengte van Avalon in Kanada – skei die hoofeiland van Newfoundland van die Avalonskiereiland (waar die hoofstad, St. John's, geleë is)
- die Landengte van Chignecto – verbind die vastelandgedeelte van Nova Scotia met Noord-Amerika
- die Landengte van Tehuantepec - verbind Yucatan en Sentraal-Amerika met die res van Meksiko
- the Landengte of Perekop tussen die Krim en die eintlike Oekraïne
- die Kareliese Landengte tussen die Golf van Finland en Ladogameer
- die Madison Landengte, tussen Mendotameer en Mononameer in Madison, Wisconsin
Kyk ook[wysig | wysig bron]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- isthmus. (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.
|
<urn:uuid:22c8b0bd-c9bc-432d-ba43-bfaa0d3b4c53>
|
CC-MAIN-2019-30
|
https://af.wikipedia.org/wiki/Landengte
|
2019-07-21T11:14:59Z
|
s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2019-30/segments/1563195526948.55/warc/CC-MAIN-20190721102738-20190721124738-00128.warc.gz
|
by-sa
|
3.0
|
link_tag
| true
| false
|
{
"abbr": [
"by-sa"
],
"in_footer": [
false
],
"in_head": [
true
],
"location": [
"link_tag"
],
"version": [
"3.0"
]
}
| false
| false
|
Latn
|
afr
| 0.999667
| false
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.